Ansiklopedi

Meksika açmazı ya da Meksika çıkmazı, olaya karışan hiçbir tarafın kazançlı çıkamayacağı içinden çıkılmaz durumdur. Popüler kültürde ise Meksika çıkmazı genel olarak iki ya da daha fazla kişinin birbirlerine doğru silah çekmesiyle oluşan yüksek gerilimli durum için kullanılır. Gerilimi arttırıcı nokta ise karşı tarafın kendisine ateş edeceğinden korktuğu için hiç kimsenin silahı bırakmamasıdır. Bu durum olaya karışanları ya diplomasiye, ya teslim olmaya ya da ilk olarak vurmayı denemeye iter. Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki nükleer karşı karşıya gelmelerde özellikle de 1962 yılındaki Küba Füze Krizi'nde bu deyim sıklıkla kullanılmıştır. Bu deyim 19. yüzyılın sonlarına doğru büyük...

Plüton, Kuiper kuşağında bulunan bir cüce gezegendir. Güneş Sistemi'nde bilinen en büyük cüce gezegen ve Neptün ötesi cisim ve doğrudan Güneş etrafında dolanan en büyük on altıncı cisimdir. 2006 yılına dek gezegen olarak sınıflandırılmaktaydı. Plüton, bünyesinde birçok cisim barındıran Kuiper kuşağının en belirgin üyelerinden biridir. Plüton, diğer Kuiper kuşağı üyelerine benzer biçimde taş ve buzdan oluşmaktadır; ancak bu kuşaktaki gezegenlere nispeten oldukça küçüktür. Kütle ve hacim olarak Ay'ın yaklaşık olarak beşte biri kadardır. Plüton, eksenindeki eksantrik (dış merkezli) eğim sayesinde yörüngesinin yaklaşık olarak 1/6'lik bir kısmında Güneş'e Neptün'den daha yakındır. Gezegen tartışmaları Plüton, 1930'da keşfedildiğinden 2006...

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir. Kesme taştan inşa edilmiş dikdörtgen planlı kâgir bir yapı olan çeşmenin ön yüzü mermer kaplıdır. Arka kısmında, moloz taş ile tuğladan yapılmış tonozlu deposu bulunur. Dikdörtgen şeklinde ve üzerinde birtakım kabartma süslemelerin olduğu ayna taşının yer aldığı dikdörtgen nişin her iki yanında birer...

Neptün, Güneş Sistemi'nin sekizinci ve Güneş'e en uzak gezegenidir. Gaz gezegenler sınıfında yer alan Neptün, Jüpiter ve Satürn'e kıyasla farklı yapısından ötürü buz devi olarak da sınıflandırılır. Güneş sisteminin Uranüs ile beraber en soğuk iki gezegeninden biridir. Katı yüzeye sahip olmamakla birlikte gezegenin dış katmanı genel olarak hidrojen ve helyumdan oluşur. İç katmanında ise gezegenin kütlesinin çoğu kayalık bir çekirdeğin üzerindeki sıcak ve yoğun maddelerden (su, metan ve amonyak) oluşur. Adını Roma deniz tanrısı Neptunus'ten alan gezegen, Güneş Sistemi'nde çapına göre en büyük dördüncü, kütlesine göre ise en büyük üçüncü gezegendir. Dünya'dan 17 kat fazla kütlesiyle, ikizi sayılabilecek Uranüs'ten biraz daha büyük ve daha...

O kahreden olay 4 Nisan 1953 yılında yaşanmıştı. Çanakkale Boğazı açıklarında Lara bunu açıklarında Türk donanmasına ait Dumlupınar denizaltısı, uzun ve yorucu bir görevden sonra donanmasıyla birlikte istirahata çekilmek üzere limana yanaşıyordu. Hava şartları çok kötüydü, sis vardı, yağmur vardı... İstirahati hayal eden donanma limana yaklaşırken çok büyük bir gürültüyle sarsıldılar. Denizaltı İsveç donanmasına ait bir şileple çarpışmıştı. O sırada 8 kişi güvertedeydi ve bunlardan 2'si pervaneye takılarak öldü, 1'i boğularak öldü, 5 kişi ise kurtarılabildi. Geminin içerisinde ise 81 mürettebat vardı ve sadece 22 kişi torpidoya saklanarak kurtulmayı başarmışlardı, tabi ki kendilerini bekleyen daha kötü bir sondan habersizce...

Satürn (eski adı Zühal), Güneş Sistemi'nin Güneş'e yakınlık sırasına göre altıncı, büyüklük olarak Jüpiter'den sonra ikinci gezegenidir. Merkür, Venüs, Mars ve Jüpiter gibi çıplak gözle izlenebilen 5 gezegenden biri olarak eski çağlardan beri insanoğlunun dikkatini çekmiştir. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devleri sınıfına girmektedir. Fiziksel özellikler Su yoğunluğu ile karşılaştırıldığında 0,69 olan bu değer, Yerküre'nin yoğunluğunun %12'si kadardır. Düşük yoğunluk, gezegenin akışkan yapısı ve kendi çevresindeki dönüş hızının yüksekliği ile birleşerek, Satürn'e ekvatorda geniş, kutuplarda basık elipsoit görüntüsünü vermektedir. Yansıtılabilirlik derecesi(albedo) 0,47 olan gezegen, böylece yüzeyine düşen güneş...

Uranüs, Güneş Sistemi'nin Güneş'ten uzaklık sıralamasına göre yedinci gezegenidir. Çap açısından Jüpiter ve Satürn'den sonra üçüncü, kütle açısındansa bu iki gezegen ve Neptün'ün ardından dördüncü sırada gelir. Adını Yunan mitolojisindeki gökyüzü tanrısı Uranos'tan alır. 1781 yılında William Herschel tarafından keşfedilmiştir ve Buz devi sınıfına girer. Uranüs, kutbu güneşe bakacak şekilde tekerlek gibi döner. Yörünge Uranüs, Güneş çevresinde bir devrini 84 yılda tamamlar. Hafifçe eliptik olan yörüngesi boyunca, Güneş'e uzaklığı yaklaşık 18-20 astronomik birim (1 AU= 149,597 milyon kilometre) arasında değişir. Fiziksel özellikler Uranüs’ün kütlesi Dünya’nınkinin 15 katı, hacmi ise 63 katıdır. Uranüs’ün çevresinde ince, keskin hatlı...

1915 Çanakkale Köprüsü, Çanakkale ilinin Lapseki ile Gelibolu ilçeleri arasında bulunan asma köprüdür. Çanakkale Boğazı'nın ilk ve Marmara Bölgesi'nin beşinci asma köprüsüdür. Hizmete girdiğinde kısmen inşa hâlinde olan Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyolu'nun bir parçası olarak faaliyet gösterecektir. 18 Mart 2022'de hizmete giren köprü, 2.023 metre orta açıklık uzunluğu ile Japonya'daki Akashi Kaikyō Köprüsü'nü geçerek dünyanın en uzun asma köprüsü olmuştur. Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyolu'nun bir parçası olan köprü, Silivri'deki O-3 ve O-7 ile Balıkesir'deki O-5 arasında bağlantı kurulmasını sağlamaktadır. Türkiye-Güney Kore ortaklığında yapılan 1915 Çanakkale Köprüsü'nün toplam maliyeti 2 milyar 545 milyon...

İglu ya da iglo , Eskimoların (İnuitler) bir kısmının sürekli olarak ya da av sezonlarında geçici olarak yaşadığı sıkıştırılmış kardan evdir. İglu, İnuit dilinde "ev" anlamına gelir ve yerel dilde çadır, çamur ya da modern evler için de kullanılır. İnuitler yaz aylarını hayvan derilerinden yapma çadırlarda, kış aylarını da taş ve çevredeki başka malzemeler kullanılarak yapılmış evlerde geçirirler. Kardan yapılmış iglolar, yalnızca bazı bölgelerde yaşayan İnuitlerce kullanılır. Avlamak amacıyla ailece yolculuğa çıkıldığında, geçici olarak barınmak için kardan iglu yaparlar. Ancak, günümüzde İnuitler de modern bir yaşam tarzını benimsemeye başladıkları için, ev yapımında artık daha çok metal gibi çağdaş malzemeler...

Bilim insanları ışığı yavaşlatarak dondurmanın yolunu buldu. Yeni teknoloji kuantum bilgisayarlarda bellek sistemini geliştirmek, kuantum internet kurmak ve kuantum şifreleme yapmak için kullanılacak. Işığın nasıl dondurulduğunu fotonik bilgisayar bağlamında görelim. Sonuçta ışık hızı nedenselliğin hızı olduğu için fizikte daha önemli bir şey yoktur. Işık suda yüzde 25, camda yüzde 35 ve elmasta yüzde 59 oranında yavaş yol alır. Ancak, evrendeki en hızlı şey olduğu için yavaş giderken de hızlıdır. Oysa bilim insanları ışığı bile dondurmayı başardılar. Peki bunu nasıl yaptılar? Işığı yavaşlatarak başlayalım Fizikçiler laboratuarda ışık ışınlarının bisikletten yavaş gitmesini sağlıyor ve basit bir düğmeye basarak ışığı olduğu yerde...

Işık hızı boşlukta saniyede 300 bin kilometredir. Peki ışık hızını asla ölçemeyeceğimizi biliyor musunuz? Işık hızı tam olarak 299.792,458 km/saniye ve bu kesinlikle öyle: Örneğin 299.792,458456 metre değil. Öyle ki geleceğin en hassas aygıtlarıyla bile daha kesin ölçemeyeceğiz. Oysa kuantum fiziğinde kesin ölçüm yapmayı yasaklayan belirsizlik ilkesi var. Bu durumda ışık hızını nasıl bu kadar kesin ölçebiliyoruz? Bunun nedeni aslında ışığın hızını ölçemiyor olmamız. Peki bu çelişki değil mi? Işık hızını özel görelilikte görelim Işık hızı bizzat nedenselliğin, neden sonuç ilişkisinin hızıdır. Elektromanyetik kuvvet gibi fizik kuvvetleri uzayda ışık hızında yayılıyor. Siz de zamanı saniyelerle ölçüyor olsanız bile geleceğe doğru ışık...

Güneş fırtınaları nedir ve modern uygarlığı yok edecek kadar tehlikeli midir? Bir nükleer patlamada olduğu gibi elektrikli ve elektronik cihazları, bilgisayarlarla telefonları yakıp kavurur mu? Güneş fırtınaları dünya çapında yıllarca sürecek elektrik kesintisine yol açar mı? Dünya yörüngesindeki uyduları ve astronotları güneş fırtınalarından korumak için ne yapmamız gerekir? Güneş fırtınaları ve nükleer savaş Güneş fırtınaları nükleer patlama kadar tehlikeli değildir ama 54 yıl önce az daha nükleer savaşa yol açıyordu. 23 Mayıs 1967’de, Soğuk Savaşın en sıcak günlerinde, Sovyetler Birliği’nden gelen tehditleri saptamaya yarayan ABD Hava Kuvvetlerinin Füze Uyarı Sistemi aniden çalışmaz oldu. Kuzey yarıküredeki bütün radar...

Baykar Bayraktar Kızılelma, Türkiye merkezli insansız hava aracı üreticisi Baykar Teknoloji tarafından tasarım ve geliştirme çalışmaları devam eden, turbofan motorlu insansız savaş uçağıdır. Projenin kod adı başlangıçta MİUS (Muharip İnsansız Uçak Sistemi) olmuş; resmî adı Kızılelma ise, 12 Mart 2022 tarihinde kamuoyu ile paylaşılmıştır. Firma tarafından paylaşılan verilere göre Bayraktar Kızılelma, 35.000 ft (11.000 m) operasyonel irtifaya, 5,5 ton kalkış ağırlığına, 1,5 ton faydalı yüke, 1 ton mühimmat taşıma kapasitesine sahip olacak. İlk prototipler ses altı (sübsonik) hızda gidecekken sonraki prototiplerin ses hızının üstüne (süpersonik) çıkması bekleniyor. MİUS'un farklı turbofan motorlar kullanan, A ve B olmak üzere iki farklı...

Gezegen genel tanımıyla, yıldız etrafında bir yörünge izleyen gök cisimlerine denir. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından yapılan tanımlamaya göre, Güneş Sistemi’mizde 8 adet gezegen bulunuyor. Bunlar; Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Bir gök cisminin gezegen olarak tanımlanabilmesi için 3 kural geçerlidir. Bunlar; Kendi kütle çekimi sayesinde küresel yapı oluşturacak kadar ağır olmalıdır. Termonükleer füzyona sebebiyet vermeyecek kadar da hafif (bir yıldıza göre) olmalıdır. Çevresini gezegen oluşumundan kalan gaz ve tozlardan temizlemiş olmalıdır. Güneş Sistemimizde gezegenler 2 alt kategoriye ayrılıyor. Bunlar; Karasal Gezegenler (Merkür, Venüs, Dünya, Mars) Gaz Devi Gezegenler...

Başka evrenlerde alternatif kopyalarımız olabileceğine işaret eden paralel evrenler meselesi aslında bilimkurgu filmlerinin değil, kozmolojinin konusu. Bazı fizik modellerine göre paralel evrenler var. İster adına çoklu evren deyin, ister mega evren bu yazıda size başka dünyalar olacak. Çoklu evren veya çoklu kâinat (İngilizce: multiverse), birbirinden farklı, gözlemlenebilir evrenlerin hipotezsel toplamı. Teleskop ile gözlemleyebildiğimiz bilinen evren yaklaşık 93 milyar ışık yılı genişliğindedir. Ancak bu evren, farazî çoklu evrenin çok küçük bir kısmına tekabül eder. Çoklu evren sonlu ve sonsuz var olan muhtemel evrenlerin hipotezsel bütünü olup bu evrenler var olan her şeyi - bütün mekân, zaman, madde ve enerji ile birlikte fizik...

Sağduyu bize yalnızca canlıların içsel bir hayatı olduğunu söyler. Yani tavşanlar, kaplanlar ve farelerin duyguları, duyumları ve deneyimleri vardır; tablolar ve kayalar ve moleküllerin ise yoktur. Panpisiştler ise bu sağduyu verisini reddediyor. Panpisişizm’e göre, en küçük madde parçaları da – elektronlar ve kuarklar gibi şeyler – çok temel deneyime sahiptir; bir elektronun içsel hayatı vardır. Panpisişizm’e yapılan ana eleştiri, bunun ‘çılgınca’ ve ‘bariz bir şekilde yanlış’ olduğudur. Ne kadar temel olursa olsun, bir elektronun bir tür iç hayata sahip olduğunu varsaymak son derece mantığa aykırı görünmektedir ve bu, Panpisişizmin doğru olduğundan şüphe etmek için çok güçlü bir neden olarak kabul edilmektedir. Ancak, geniş çapta...

Osmanlıca Türkçe İstiklal Marşı (Dörtlükler)

Jüpiter, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni. Güneş'ten uzaklığa göre beşinci sırada yer alır. Adını Roma mitolojisindeki tanrıların en büyüğü olan Jüpiter'den alır. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devi sınıfına girmektedir. Fiziksel özellikler Jüpiter gerek çap gerekse kütle açısından Güneş Sistemi'ndeki en büyük gezegendir. Nispeten düşük olan yoğunluğu (suyun yoğunluğunun 1,33 katı), gezegenin akışkan yapısı ve kendi çevresindeki dönüş hızının yüksekliği nedeniyle, Satürn kadar olmasa da ekvatorda geniş, kutuplarda basık elipsoid görünüme sahiptir. Yansıtabilirlik derecesi (albedo) 0,52 olan gezegen, böylece yüzeyine düşen Güneş ışığının yarıdan fazlasını görünür tarafta yansıtmaktadır. Ancak kızılötesi alandaki...

Gök mekaniğinde, Lagrange noktaları ortak kütle merkezi etrafında dönen, biri genellikle diğerinden çok daha küçük, iki kütlenin yarattığı potansiyelin denge noktalarıdır. Lagrange noktaları iki cismin yarattığı kütle çekim kuvvetinin, dönmeden kaynaklanan merkezkaç kuvveti ile birbirlerini götürdükleri noktalardır. İki büyük cismin yörünge düzleminde bu noktalardan beş tane vardır. Bunlar L1'den L5'e adlandırılmıştır. L1, L2 ve L3 noktaları cisimlerle aynı doğru üzerinde, L4 ve L5 noktaları ise yaklaşık olarak iki köşesinde cisimlerin durduğu eşkenar üçgenlerin üçüncü köşesindedir. L1, L2 ve L3 kararsız bir dengedeyken, L4 ve L5 kararlı dengededir; yani diğer nesneler bunların etrafındaki bir yörüngede dönebilir. Güneş-Dünya...

Son yıllarda Arap yarımadasında bulunan devasa insan iskeletlerinin Nefilimlerle ilişkisini anlayabilmek için önce nefilimlerin kim olduğunu öğrenelim. Modern astronomların iddiasına göre galaksimiz Plüton ile sınırlı değil ondan öteye de gezegenler bulunmaktadır ve kuyrukluyıldıza benzer görüntüsüyle eliptik bir yörüngeye sahip Marduk da bunlardan biridir. Marduk Gezegeni Efsaneye göre bu gezegen dünyaya 36 milyar km uzakta. Dünyanın 4 katı büyüklüğünde. Sümerler bu gezegenin adını Türkçe'de 'Geçiş gezegeni' anlamına gelen Nibiru koymuşlar, Babiller ise güçlü tanrıları olan Marduk'un adını vermişlerdi. Kitaplara da konu olmuş Marduk gezegeninin 1 yılı 3660 dünya yılına denk geldiğinden her 3660 yılda bir dünyamızın çok...