Ansiklopedi

Yenişler (Jenisch, Yéniches, Jenischen) veya Gezginler... Ağırlıklı olarak başta Almanya, Avusturya, İsviçre, Hollanda, Fransa ve Belçika'da yaşayan Yeniş dili konuşan Avrupa'da Romanlar ve Sinti'lerden sonraki 3.büyük göçebe topluluğu oluşturan bir etnik gruptur. 2.dünya savaşında Yahudiler, Romanlar ve Sinti'lerle beraber soykırıma tabi tutulmuşlardır. Gizli kalmış bir soykırım ve asimilasyon öyküsü Herkes Auschwitz’de 1,5 milyon Yahudi’nin öldürüldüğünü bilir, ama çok az insan aynı ölüm kamplarında 500 bin Çingene’nin de katledildiğinden haberdardır. Çünkü onların ne Yahudiler, ne de Ermeniler gibi güçlü ve zengin lobileri vardır. Zaten sokaklarda kalay yapan, sepet ören, çocuklarını dilendiren Çingeneler’in ölüyor ya da...

Meis veya Kızılhisar, Doğu Akdeniz'de Yunanistan'a bağlı Oniki Ada (Dodekanesos) ilinde bir adadır. Türkiye kıyılarından (Kaş, Antalya) sadece 2.1 km uzaklıktadır. Yüzölçümü 7,3 km²'dir. Adadaki tek yerleşim yeri olan Kastellorizo (Megisti ya da Meis), St. Jean Şövalyeleri'nin buradaki kızıl kayalardan ötürü adaya verdikleri Château-Roux (Kızıl Şato) adının bozulmuş biçimidir. St. Jean Şövalyelerinden sonra ada sırasıyla Mısır, Napoli ve 1512'de Osmanlı egemenliğine girdi. Osmanlılar kısa aralıklar dışında 1915'e değin adayı ellerinde tuttular. I. Dünya Savaşı sırasında Fransızların eline geçen ada Lozan Antlaşması (1923) ile İtalya'ya verildi. II. Dünya Savaşı sonrasında (1948) ise On İki Ada'yla birlikte Yunanistan'a bağlandı. Az...

Karacahisar Kalesi, Eskişehir'in güneybatısında, Porsuk Çayı'nın yanındaki platonun üzerinde kurulmuş bir Bizans kalesidir. Deniz seviyesinden 1010 metre yüksekteki bir plato üzerinde kurulu olan kale surlarla çevrili olup, 200x300 metre ölçülerinde bir alanı kaplamaktadır. Tarih Anadolu Selçuklu Devleti'nin sınırı Karacahisar Kalesi'ne kadar dayanıyordu. Kalenin tekfuru bölgede bulunan diğer Bizans tekfurları gibi Anadolu Selçuklu Devleti'ne vergi veriyordu. Böylece Bizans île Türkler arasındaki barış devam ediyordu. Ertuğrul Gazi ailesi bölgeye geldiğinde Kütahya'nın kuzeyindeki Karacahisar mevkiinde Rumlar yaşıyordu. Ertuğrul bu Rumlar tarafından rahatsız edildi. Ertuğrul Bey, III. Alaeddin Keykubat'tan sefer için izin istedi ve...

Otoban Hipnozu nedir? Otoban hipnozu, bilincin ve bilinçaltının farklı şeylere konsantre olmasıyla, beynin otomatisite(hiçbir şeyden etkilenmeyen, kendi kendine çalışan) özelliğinin ortaya çıkmasıdır. Otoban hipnozu yaşayan kişi, aracını güvenli bir şekilde sürmek için, gerekli olan uyaranları algılayıp, doğru zihinsel işlemleri yapmasına karşın, esasen bilinçli zihni sürüşten tamamen farklı bir konuya odaklanmıştır. Otoban hipnozu (yada beyaz çizgi ateşi) genellikle uzun yolculuklarda ortaya çıkar. Otoban hipnozu ile ilgili bilimsel litaratür! Bu kavram, ilk olarak 1921 yılında yayınlanan bir makalede “yol hipnozu” adı ile anılmış, araç sürüşü sırasında kişinin, tek bir noktaya bakarak, trans benzeri bir duruma geçmesi olarak tarif...

Ayasofya Tarihi Ayasofya aynı yere üç kez inşa edilmiş bir eserdir. Günümüzdeki Ayasofya “Üçüncü Ayasofya” olarak bilinmektedir. Ayasofya’nın ilk inşaatı Hıristiyanlığı Roma İmparatorluğu’nun resmi dini olarak kabul eden I. Konstantin döneminde başlatılmıştır. İstanbul’un yedi tepesinden birincisi üzerinde ahşap çatılı bir bazilika olarak inşa edilen ve o dönemde ‘Büyük Kilise’ ismiyle anılan bu yapının açılışı, 360 yılında II. Konstantin döneminde gerçekleşmiştir. 404 yılında başlayan isyanda çıkan bir yangın neticesinde büyük ölçüde harap olan bu yapıdan günümüze ulaşan bir kalıntı bulunmamaktadır. İkinci Ayasofya, İmparator II. Theodosius tarafından birincisinin üzerine inşa ettirilmiş ve 415 yılında...

Nutuk, Gazi Mustafa Kemal'in 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde, 1919'dan 1927'ye dek kendisinin ve silah arkadaşlarının faaliyetlerini özetlediği konuşmasının metnidir. Kültür Bakanlığı Yayınevi tarafından (belgeler bölümü dışında) yaklaşık 900 sayfalık bir kitap olarak yayımlanmıştır ve Türkiye'nin bu dönemle ilgili en temel resmî tarih kaynağı olma niteliğindedir. Nutuk, Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı dönemini birinci ağızdan aktardığı, Cumhuriyet tarihi açısından önemli bir eserdir. Nutuk'un güncel Türkçeye çevrilmiş sürümleri pek çok yayınevi tarafından basılmış, bazıları Söylev adını tercih etmişlerdir. Nutuk, belgeleri sayesinde, Atatürk'ün tarihçi kimliğini de ortaya koymaktadır. Atatürk, yaşanılan olaylarla ilgili kayıtlı belgeleri...

İstiklal Mahkemeleri; 1920 yılında Kurtuluş savaşı sırasında ayaklanma çıkaranları ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmat çalanları, casus ve köstebekleri, asker kaçakları, milli mücadeleyi engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için özel kanunla kurulan mahkemelerdir. Kurtuluş savaşı yıllarında görev yapan mahkemeler birinci dönem olarak adlandırılır. Birinci dönem İstiklal Mahkemeleri dışında daha sonraları da dönemlerine göre farklı vazifeler yürüten mahkemeler kurulmuştur. Sonradan kurulan mahkemeler birer “Devrim Mahkemesi” niteliğindedir. Uğur Mumcu’ya göre Devrim Mahkemeleri, savaş ve ihtilal gibi özel durumlarda isyancı, bozguncu ve karşı devrimcilerin yargılandığı infaz...

Rosetta Taşı ya da Reşid Taşı, M.Ö. 305 - M.Ö. 30 yılları arasında Mısır'ı yöneten Hellenistik Ptolemaios Hanedanlığı'nın yazıt taşıdır. Ptolemaios hükmünün, hüküm serisinin en iyi bilinen bir örneğidir. Ptolemaios hükmünün kopyaları pek çok tapınağın avlusuna dikildi. Rosetta Taşı'ndaki hükmün metni Nil Nehri'ndeki bir adada olan Philae Tapınağı'na oyuldu. Napolyon'un Mısır seferi sırasında, Fransız Ordusu'nun mühendisi Yüzbaşı Pierre-François Bouchard taşı 15 Temmuz 1799'da Mısır'da kale yapımındaki bir kazı sırasında rastlantı eseri bir Fransız askeri tarafından bulunmuş, Mısır'da Fransızlar tarafından kurulmuş olan enstitüye gönderilmiştir. İngiliz koleksiyoncuların eline geçen taş, günümüzde British Museum'da sergilenmektedir...

Demokrasi ve Milli Birlik Günü, Türkiye'de her yıl 15 Temmuz'da kutlanan bir resmi tatildir. 2016 Türkiye askeri darbe girişimi sırasında hayatını kaybeden 240'ı aşkın sivil, polis ve askeri anmak için genel tatil günü ilan edildi. Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde Yurtta Sulh Konseyi adıyla örgütlenen bir grup asker, 15 Temmuz 2016 tarihinde 65. Türkiye Hükûmeti ve Türkiye cumhurbaşkanına karşı darbe girişiminde bulundu. 16 Temmuz sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü personelinin gerçekleştirdiği operasyonlar sonucunda darbe girişimi bastırıldı. Olaylar sonucunda darbeye karşı çıkan en az 248 kişi (180 sivil, 62 polis, 6 asker) hayatını kaybetti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 27. Muhtarlar Toplantısı'nda...

Atılay denizaltısı, 14 Temmuz 1942 tarihinde batan Türk hücum denizaltısıdır. 80 metre boyunda ve 52 mürettebat kapasiteli idi. Taşkızak Tersanesi'nde inşa edilerek 1939 yılında hizmete girdi. Gövdesindeki 1,5 metre çapındaki delik nedeniyle, denizaltının, I. Dünya Savaşı'ndan kalan bir mayına çarparak battığı görüşü hakimdir. 14 Temmuz 1942 günü, Donanma Komutanlığı'ndan istenen gemi, yeni cihazların kontrolü maksadıyla saat 14:30'da Çanakkale Mortu Koyu'nda, Binbaşı Sadi Gürcan komutasında dalmış ve bir daha su yüzüne çıkamamıştır. Geminin dönmeyişi üzerine deniz komutanı ile ihbar istasyonu komutanı tarafından 3 ve 5 no'lu motorlarla arama yapılmıştır. Dalıştayken batan ve can kaybına neden olan ilk Türk denizaltısıdır...

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (İlerici Cumhuriyet Partisi), Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk muhalefet partisidir. Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa'nın eski silah ve dava arkadaşları olan Kâzım Karabekir, Rauf (Orbay) Bey, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Refet (Bele) Paşa ve Adnan (Adıvar) Bey’in öncülüğünde, 17 Kasım 1924’te kurulmuştur. Parti tüzüğünde cumhuriyet ilkesinin, liberalizmin ve demokrasinin benimsendiği belirtilirken aynı zamanda dini inançlara da saygılı olunduğu açıklanmıştır (Mustafa Kemal Paşa Nutuk'ta bu durumu "dini siyasi çıkarlara alet etmek" olarak yorumlamıştır.). Rauf Orbay'ın parti kurulmadan önce cumhuriyet ile ilgili eleştirileri ve parti kurulduktan kısa bir süre sonra bazı rejim muhaliflerinin parti etrafında...

AYASOFYA (İSTANBUL) Ayasofya (Yunanca: Aγία Σοφία [Agía Sofía], Latince: Sancta Sophia veya Sancta Sapientia) ya da resmî adıyla Ayasofya-i Kebir Camii, İstanbul'da bir cami, eski bazilika ve eski müze. Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından, 532-537 yılları arasında İstanbul'un tarihî yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup 1453 yılında İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüştür. 1935 yılından 2020 yılına kadar müze olarak hizmet vermiştir. 2020 yılında cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle tekrar cami statüsü kazanmıştır. Ayasofya, mimari bakımdan merkezî planı birleştiren kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup...

Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2 Mayıs 1920'de, Şer'iyye ve Evkaf Vekaleti olarak kurulan, 3 Mart 1924'te şimdiki adını alan, Türkiye'deki vakıfları denetlemekle yükümlü müdürlüktür. Vakıflar Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti döneminde de faaliyetlerine devam eden 41.500 Osmanlı vakfından kurucu ve mütevellisi ölen vakıfları yöneterek özel bir rol üstlenmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü bahsedilen vakıflara ait 18.500 tarihi bina ve 67.000 emlakin restorasyonu, bakımı ve mülkiyet yönetimini de üstlenmiştir. 38.000 kişiyi istihdam eden ve 120 milyon avro değerinde kira gelirine sahip Türkiye'nin en büyük bankalarından biri olan Vakıfbank'ın sahibidir. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün bir diğer önemli işlevi ise yönettiği vakıfların...

Diyanet İşleri Başkanlığı, 3 Mart 1924 tarihinde Şer'iye ve Evkaf Vekâleti'nin yerine kurulan, İslâm dininin inançları, ibadet ve ahlâk esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmekle görevli kurumdur. Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle 429 sayılı kanunla Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığına bağlı bir teşkilat olarak kurulmuştur. 9 Temmuz 2018'de ülkenin başkanlık sistemine geçmesiyle Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlanmıştır. Anayasanın 136. maddesinde, "Genel idare içinde yer alan Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasî görüş ve düşünüşlerin dışında kalarak ve milletçe dayanışmayı ve bütünleşmeyi amaç edinerek, özel kanununda gösterilen...

Pangram, herhangi bir dilin alfabesi içerisindeki tüm harfleri içermesi koşuluyla oluşturulmuş belli bir anlam ifade eden cümlelere verilen genel addır. Yunancada bütün, hepsi anlamına gelen "pan" ve harf anlamına gelen "gramma" sözcüklerinden meydana gelmiştir. Bu yüzden, alfabedeki bütün harfleri kullanarak kurulan cümlelere "pangram" adı verilir. Türkçe alfabe için birden çok örnek vardır ama en popüler olan "Pijamalı hasta yağız şoföre çabucak güvendi" cümlesidir. Bu cümle Türkçe alfabede bulunan 29 harfi içerir. Elektronik ortamda ve cihazlarda alfabe testi için kullanılan, bilgisayarınızı açtığınızda karşınıza çıkabilecek "The quick brown fox jumps over the lazy dog." cümlesidir. Bu cümle ingilizce alfabe için oluşturulmuştur.

Karadeniz havzası ve çevresinde yer alan ülkelerin ekonomik iş birliği çerçevesinde bölgede barış ve istikrara katkı, ekonomik, sosyal ve kültürel yakınlaşmayı hedefleyen Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ) 26 Haziran 1992’de Türkiye’nin girişimleri sonucu kuruldu. Örgütün Kuruluşu KEİ’nin kuruluşu, 1980’li yılların ikinci yarısının sonuna doğru Karadeniz bölge ülkelerinde oluşan siyasi ve ekonomik gelişmelerin yarattığı ihtiyaçlara dayanıyor. Türkiye bir taraftan 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın liderlik ettiği liberal ekonomiye geçerek 1970’li yılların siyasi karışıklık ve üretim kaybı dönemini geride bırakarak, altyapısını modernize edip, Avrupa’nın önemli bir üretim üssü haline geldi. Türkiye’nin ise artan sanayi ve tarım...

Tanzanit, Tanzanya'da 1967 yılında keşfedilen mavi ila mor bir zoisit çeşididir. Tanzanya'da keşfedilmiş, ismini de buradan almıştır. Zoisit Ca2 (AI.OH) Al2 (Si04) 3 ile aynı kimyasal formüle sahiptir, ancak daha net vanadyum izleri vardır. Dünyada sadece Tanzanya'da çıkarılan tanzanit taşı, koyu mor-mavi tonlarında oluyor ve ağırlıklı olarak mücevherat yapımında kullanılır. Dünya üzerinde bulunan en nadir değerli taşlardan olduğu belirtilen Tanzanit taşlarının 20 yıl içinde tükenebileceği belirtiliyor. Tanzanit taşını da içine alan Zoisit, metamorfik (başkalaşım) ve pegmatit (çizgisel granit) kayalar arasında oluşur. Saf haliyle saydam veya yarısaydamdır. Bünyesinde Kalsiyum, Alüminyum, Silisyum, Oksijen ve Hidrojen ile çok az...

Prora, Nazi Almanyası tarafından devasa Nazi planlı turistik yapılarıyla tanınan Rügen adasında bir sahil tesisi olarak inşa edilmiştir. Devasa yapı kompleksi 4.5 kilometre uzunluğundadır ve hiçbir zaman tamamlanmamış olmasına rağmen 1936-1939 yılları arasında “Neşeden güç doğar” (Kraft durch Freude veya KdF) projesi olarak inşa edilmiştir. Almanya’nın Baltık Denizi kıyılarına bakan ilginç bir sahili bulunuyor. Bu kıyıları ilginç yapan ise 10 bin odasının olmasına rağmen tek bir ziyaretçisinin dahi olmadığı otel. Dünyanın en büyük oteli ünvanını alan bu otel, 4.5 km’lik uzunluğa sahip ve otelin 10 bin adet odası bulunuyor. Prora Oteli 70 yıl önce kurulmuş olmasına rağmen hiçbir zaman müşterileriyle buluşamamış. Aslında...

Güneş’ten Dünya’ya yalnızca ışık tayfının görünür kısmında olan ışınlar değil aynı zamanda kızılötesi ve morötesi kısmında olan ışınlar da ulaşır. Bu ışınların bazıları atmosfer tarafından uzaya geri yansıtılır ancak büyük bir kısmı yeryüzüne ulaşır. Yeryüzündeki bitkiler kısa dalga boylu yani yüksek enerjili ışığı fotosentezde kullanarak besin ve oksijen üretir. Bu sürecin sonunda bitkiler ve bitkilerle beslenen hayvanlar tarafından çevreye yayılan ısı ise uzun dalga boylu yani düşük enerjili ışıktır. Atmosferdeki gazlar yeryüzünden uzaya yayılan uzun dalga boylu ışığı önce soğurur daha sonra tekrar yayar. Sera gazları olarak adlandırılan bu gazlar tarafından yayılan ışık herhangi bir yönde olabilir. Dolayısıyla...

Kırkikindi, Anadolu'da kış ve yaz başlarında genelde öğleden sonra, ikindi saatlerinde görülen konveksiyonel yağışlara halk arasında verilen isimdir. Bu yağışlara, genelde ikindi vakti başladığı ve 40 gün yağdığına inanıldığı için kırk gün, ikindi vakti yağan yağışlar anlamında Kırkikindi yağışları denmiştir. Lakin, 40 gün sürmelerinin bilimsel bir dayanağı yoktur. Bu konveksiyonel yağışların dönem aralıkları sinoptik koşullara göre yıldan yıla fark edebilmektedir. Isı kapasitesi, albedo gibi özellikleri açısından farklı karakteristiklerdeki araziler, güneş ışınlarından farklı dozlarda etkilenirler ve atmosferik sınır tabakanın ısınması da alttaki yüzeye göre farklılık gösterir. Bu farklılık, yere yakın tabakada bir heterojenlik...