Ansiklopedi

Sultan Ahmet Camii, 1609-1617 yılları arasında Padişah I. Ahmed tarafından İstanbul'daki tarihî yarımadada, Mimar Sedefkâr Mehmed Ağa'ya yaptırılmıştır. Cami mavi, yeşil ve beyaz renkli İznik çinileriyle bezendiği için ve yarım kubbeleri ve büyük kubbesinin içi de yine mavi ağırlıklı kalem işleri ile süslendiği için Avrupalılarca "Mavi Camii (Blue Mosque)" olarak adlandırılır. Ayasofya'nın 1935 yılında camiden müzeye dönüştürülmesiyle, İstanbul'un ana camii konumuna ulaşmıştır. Aslında Sultanahmet Camii külliyesiyle birlikte, İstanbul’daki en büyük eserlerden biridir. Bu külliye bir cami, medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkânlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşmaktadır...

Güney Batı Macaristan'da bulunan şehrin adı olan Nagykanizsa, "Büyük Kanije" anlamına gelir. "Kanije" adı, ilk olarak 1245 tarihli bir belgede yer almıştır. Kanije Kalesi 13. yüzyıl sonu ya da 14. yüzyıl başlarında inşa edildi. Kale adını arazinin sahibi olan Kanizsai ailesinden almaktadır. Kanizsai ailesi hakimiyetinde kale genişletildi. Burayı yöneten aile buraya bir kale yapmış ve sonrasında kale etrafında yerleşim başlamıştır. 1532 yılında Kanizsai ailesinin son erkek varisi de ölünce, I. János tarafından toprakların mülkiyet hakkı tek varis olarak kalan Orsolya Kanizsai'ye verildi. Orsolya' nın Tamás Nádasdy ile evlenmesiyle kale ve topraklar onun denetimine geçti. 1566 yılında Zigetvar' ın Osmanlı denetimine geçmesiyle kalenin...

Valide sultan, 1520-1904 yılları arasında Osmanlı padişahlarının saltanatları sırasında hayatta olan annelerine verilen unvandı. İlk Valide Sultan; I. Selim'in eşi, Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi Ayşe Hafsa Sultan, son Valide Sultan; Abdülmecit'in eşi ve II. Abdülhamit'in manevi annesi Rahîme Perestû Sultan'dır. Kaynaklarda "vâlide-i pâdişâh", "vâlide-i saâdetpenâh", "mehd-i ulyâ-yı saltanat" şeklinde de geçmektedir. Kösem Sultan "ümmü’l-mü’minîn", Pertevniyal Sultan "ümmü’l-cihân" unvanlari kullanılmış ve Hatice Turhan Sultan devlet adamı ve tarihci Defterdar Sarı Mehmed Paşa tarafından, ölümü vesilesiyle "devletin bir rükn-i rekîni" olarak niteledirilmiştir. İlk valide sultan Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi Ayşe Hafsa Sultan...

Haseki sultan Haseki sultan, Osmanlı padişahlarının gönlünü çelerek gözüne giren cariyelerin çocuk doğuranlarına verilen unvandır. Padişahların birden fazla hasekisi olabiliyordu. Bu hasekilerden en gözdesi genellikle en büyük erkek çocuğun, yani veliahdın annesi oluyordu. Haseki'nin anlamı padişahın en gözdesi anlamına geliyordu. Yani şehzade doğurmayan cariyeler de haseki olabiliyordu. Hasekiliğe yükselen cariyelere samur kürk giydirilirdi. Ayrıca kıymetli taşlardan yapılmış taç da takarlardı. Bundan sonraki yaşamı için ayrı bir oda tahsis ediliyor, hizmetine cariyeler ve silahtar tayin ediliyordu. Padişah öldüğünde erkek çocuk doğuran haseki eski saraya gönderilirdi. Kız çocuk doğuran ya da çocuk doğurmayan hasekiler ise devlet...

Venedik Cumhuriyeti, 697-1797 yılları arasında İtalya Yarımadası'nda bugünkü Venedik kenti civarında hüküm sürmüş olan bir kent-devletti. Venedik kenti, başlangıçta Bizans İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. 7. yüzyılda bağımsız oldu. Orta Çağ'ın ortalarında büyük bir deniz filosu kurarak Akdeniz ülkeleriyle yaptığı ticaret sonucu zengin bir ülke haline geldi. 1204 yılında Konstantinopolis'i (İstanbul) talan eden Dördüncü Haçlı Seferi'nin başını çekti. Venedik bu seferin sonucu olarak Girit adasını eline geçirdi. 1271-1295 yılları arasında Venedikli tüccar Marko Polo ilk defa Avrupa'dan İpek Yolu'nu izleyerek Çin'e kadar ulaştı. Moğol kağanı Kubilay Han'ın huzuruna çıktı ve yolculuklarının öyküsünü bir kitap haline getirdi. 1348...

Dolmabahçe Sarayı, İstanbul Beşiktaş'ta, Kabataş'tan Beşiktaş'a uzanan Dolmabahçe Caddesi'yle İstanbul Boğazı arasında, 250.000 m²lik bir alan üzerinde bulunan Osmanlı sarayı. Marmara Denizi'nden Boğaziçi'ne deniz yoluyla girişte sol kıyıda, Üsküdar ve Salacak'ın karşısında yer alır. Dolmabahçe'nin yapım emrini veren ve ilk kullanan padişah I. Abdülmecid'dir. İnşaatı 1843 yılında başlayıp 1856 yılında bitmiştir. Dolmabahçe Sarayı'nın Tarihi Dolmabahçe Sarayı'nın bugün bulunduğu alan, bundan dört yüzyıl öncesine kadar Osmanlı Kaptan-ı Derya'sının gemileri demirlediği, Boğaziçi'nin büyük bir koyu idi. Geleneksel denizcilik törenlerinin yapıldığı bu koy zamanla bir bataklık hâline geldi. 17. yüzyılda doldurulmaya başlanan koy...

Topkapı Sarayı, İstanbul Sarayburnu'nda, Osmanlı İmparatorluğu'nun 600 yıllık tarihinin 400 yılı boyunca, devletin idare merkezi olarak kullanılan ve Osmanlı padişahlarının yaşadığı saraydır. Bir zamanlar içinde 4.000'e yakın insan yaşamıştır. Fatih Sultan Mehmed’in 1453 yılında İstanbul’u fethetmesinden sonra 1465 yılında yapımına başlanan ve 1478 yılında tamamlanan Saray; Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Haliç arasındaki tarihi İstanbul yarımadasının ucundaki Sarayburnu’nda bulunan Doğu Roma akropolü üzerindeki 700.000 m² lik bir alan üzerine kurulmuştur. Fatih Sultan Mehmed’den itibaren 31. padişah Sultan Abdülmecit’in Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırmasına kadar yaklaşık dört yüz yıl süreyle imparatorluğun idare, eğitim ve sanat...

Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin ardından kurulan Karaman merkezli beyliktir. Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçeyi beylik sınırları içerisinde konuşulacak dil ilan etmişti ancak zamanla beylikte Farsça resmi dil olmuştur. 13. yüzyılda Anadolu'daki en güçlü Türk beyliği kabul ediliyordu. Bu yüzden Osmanlı Beyliği onlardan ilk başlarda uzak durmuş, iyice büyüyüp güçlendikten sonra Karamanoğullarını kendisine bağlamıştır. Beyliğin ana kütlesi Afşar boyuna bağlıdır. Karamanoğulları'nın kökeni ağırlıklı olarak yukarı Hazar Havzasından bugünkü Azerbaycan ve Güney Azerbaycan alanına kadar Hazar Boylarında yayılmış Dışoğuz ve İçoğuz Boy ve taifeleriden'dir. Sivas'a göç eden Hoca Saadettin'in oğlu Nûre Sûfi'ye dayanmaktadır...

Saruhanoğulları Beyliği (Saruhan Beyliği veya Saruhanlılar), Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında Batı Anadolu’da Manisa ve çevresinde, Gediz Nehri havzasında Menemen, Gördes, Demirci, Kemalpaşa, Turgutlu, Ilıca ve Akhisar gibi kent ve kasabalarda ağırlıklı olarak kurulmuş bir Türkmen beyliğidir. Saruhanoğulları, Avşar (Afşar) boyunun Saruhanlı kolundandır. Bazı kaynaklar Er Saru veya Saruhan adlı bir Harezm emirin oğlunun Selçuklu Devleti'nde görev yaptığını iddia ederler. Bu şahsın adının Alpağı olduğu; Anadolu'ya geçiş yaptığı ve Alpağı'nın Saruhan Bey, Çuğa Bey ve Ali Paşa adlarını alan oğulları olduğu bilinmektedir. Saruhan Bey Anadolu Selçuklu...

Karesi Beyliği (Karesioğulları Beyliği, 1299-1361), Anadolu Selçuklu Devleti'nin gerilemesinden sonra Oğuz boyları tarafından Balıkesir-Çanakkale ve Bergama yöresinde kurulan Anadolu Türk beyliğidir. Eşrefoğulları'ndan sonra en kısa hüküm süren beyliktir. Bu yöredeki ilk Türk devletidir. Karesi Beyliği adını kurucusu Karesi (doğrusu Karası) Bey’den alır. Karesioğulları’nın menşei hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanmamakta, ancak Tokat’taki Hamzalar Mezarlığı’nda bulunan hânedana mensup Kutlu Melek Hatun ile oğlu Mustafa Çelebi’nin mezar taşlarından şecerelerinin Dânişmendliler’e dayandığı anlaşılmaktadır Karesi Beyliği, komşusu olan Osmanoğulları Beyliği'nin genişlemesiyle bu beyliğe katılmıştır. Böylece Osmanlı...

Hamitoğulları Beyliği (Hamidoğulları Beyliği), Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Eğirdir ve Isparta bölgesinde kurulan 2. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir. Beyliğin kurucusu Feleküddin Dündar Bey, babası İlyas ile dedesi Hamid zamanında da bu bölgede bulunmuşlardı. Bu nedenle bu bölgenin yabancısı değildi. Hamidoğulları'nın bir diğer önemli özelliği ise topraklarının bir kısmını para karşılığı Osmanlı Devleti'ne satmasıdır. Isparta kenti ve çevresinin adı Cumhuriyet'e kadar Hamid olarak kaldı. Güneyde bulunan Tekeoğulları'na komşuydu. Kurulma Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmaya yüz tutunca, Batı Anadolu'da bulunan Türkmen Beyleri, ayrı ayrı Beylikler kurma girişiminde bulundular. Sayıları (15)'i bulan bu beyliklerden...

Candaroğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılışından sonra Kastamonu ve çevresinde kurulan bir Türkmen beyliğidir. Denizci özellikleri, Sinop'ta kurdukları tersanenin Osmanlı Devleti'ne katılması ve geliştirilmesi, Osmanlı Donanması'na güç kattı. Kastamonu'nun Küre ilçesindeki bakır ocakları, Beylik daha Osmanlı Devleti'ne ilhak olmadan önce, Osmanlı Devleti'nin top üretimi için kullanılmıştır. Candaroğulları Beyliği, İlhanlı hükümdarı Alaeddin Keyhatu tarafından Eflani'nin Şemseddin Yaman Candar'a ikta verilmesi sonucu 1291 yılında kurulmuştur. Yaman Candar'dan sonra tahta geçen Süleyman Paşa, Kastamonu ve Sinop'u fethederek beyliğin sınırlarını genişletmiştir. Yıldırım Bayezid, Anadolu'daki birliği sağlama yolundaki...

Kırkpınar Yağlı Güreşleri, her sene haziran ayı sonu ila temmuz ayı başında Edirne'de düzenlenen geleneksel Türk yağlı güreş turnuvasıdır. Pehlivanlar üç gün süresince er meydanında mücadele ederler. Son gün yapılan finallerde her boyun (kategorinin) birinci, ikinci ve üçüncüleri belirlenir. Bunlardan en önemlisi başpehlivandır. Güreşler esnasında Kırkpınar Festivali düzenlenir ve çeşitli etkinlikler gerçekleştirilir. 1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı nedeniyle 1878, 1879, 1880 ve 1881 yıllarında da Kırkpınar Güreşleri yapılamadı. Kırkpınar Yağlı Güreşleri Efsanesi Efsaneye göre 1346 yılında Orhan Gazi'nin Rumeli'yi ele geçirmek için düzenlediği seferler sırasında, büyük oğlu Süleyman Paşa 40 askerle Bizanslılar'a ait Domuzhisar'ın...

Çimpe Kalesi, 1352 yılında Osmanlı Ordusu tarafından fethedilen, Balkan topraklarının güneydoğu kesiminde Gelibolu Yarımadası’nda yer alan bir kaledir. Osmanlı'nın Çimpe Kalesi’ni alarak Rumeli'ye geçişi Balkanlar'ın tarihinde oldukça önemli bir dönüm noktası olmuştur. Belgelerde adı “Cinbi”, “Çinpi” olarak da geçen Çimpe Kalesi Gelibolu'da olup, hem Çanakkale Boğazı'nı hem de Saros Körfezi'ni görmektedir. Rumeli’de yerleşme, İstanbul'un Fethi gibi, tarihte yeni bir dönem açan bir olaydır. Sultan Orhan’ın büyük oğlu Süleyman Paşa’nın gayretiyle, Osmanlılar, 1352’de ilkin Tsympe (Türkçede Cinbi) Kalesi’ni ele geçirmişler, iki yıl sonra, büyük stratejik önemdeki Gelibolu’yu işgal etmiş ve beş yıl içinde Trakya’nın güney bölgesini...

Üç Şerefeli Cami, Edirne'deki Osmanlı döneminden kalma camidir. 1443-1447 arasında, Sultan II. Murad yaptırmıştır. Caminin mimarı, Mimar Sinan'ın ustası Müslihiddin Ağa'dır. Daha önce yapılan camilerden ayrı olarak geniş bir şadırvan avlusu vardır. Orta kubbesi yüksek ve büyüktür. Açılma gücüne karşı sekiz payandası vardır. Caminin dört minaresi avlunun dört köşesindedir. Bu minarelerden en yüksek ve üç şerefeli olanı, camiye adını vermiştir. Bu şerefelerin her birine ayrı merdivenle çıkılır. 1443-1447 arasında, Sultan II. Murad yaptırmıştır. Cami Osmanlı sanatında erken ile klasik dönem uslübu arasında yer alır. Burada, ilk kez uygulanan bir planla karşılaşılmaktadır. 24 m. çapındaki büyük merkezi kubbe, ikisi paye, dördü duvar...

Germiyanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Batı Anadolu’da Kütahya merkezli olarak kurulmuş bir beyliktir. Germiyan adının anlamı Farsça dilinde "sıcak" anlamına gelen germâ sözcüğünden, yine Farsçadaki çoğul üretme takısı -yân ile türetilmiştir. "Ilıcalar" anlamına gelir. Germiyan aşiretinin menşei hakkında çeşitli görüşler vardır. Bu görüşler; Oğuzlar'ın Afşar boyuna mensup bulundukları, Harezmli oldukları ya da Türkmen ve Kürtlerin konfederasyonundan oluşan bir beylik olduğu olduğu yönündedir. Fakat görüşlerden hangisinin gerçeği ifade ettiği kesin olarak tespit edilememektedir. I. Murat döneminde bazı toprakları (Simav, Emet, Tavşanlı ve çevresi) çeyiz...

Teke Yarımadası, Türkiye'nin güney batısında Antalya Körfezi ile Fethiye Körfezi arasında Akdeniz'e doğru uzanan yarımadadır. Göller Bölgesi'yle kuzeyden sınırlanır. Eski çağlarda Likya olarak bilinirdi. İsmi bölgeye Anadolu Selçuklu Devleti döneminde yerleştirilen Teke Boyu'ndan gelmektedir. Teke Yöresi olarak da bilinmektedir. Bitki örtüsü makidir. Teke Platosu, Güney Anadolu'da Batı Toros'larda yer alır. Doğuda Antalya merkezi, batıda ise Fethiye hattı ile sınırlanır. Burdur Gölü havzası ve Dalaman Çayı’nın yukarı havzasına Teke Yöresi denmektedir. Bölge halkı, yörede arazi yapısının ve bitki örtüsünün elverişli olması nedeniyle kısmen tarım, küçük ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapmaktadır. Kültür 9/16 lık hareketli türküler...

Yivli Minare, Antalya'daki ilk İslam yapılarındandır. 13. yüzyıla ait bir Selçuklu eseridir. Yivlerinden dolayı Yivli Minare adı verilmiştir. Minare günümüzde Antalya kentinin sembolü durumuna gelmiştir. Teraslanmış eğimli bir arazide yer alan külliyenin ana yapısı yivli minare ile ulucamidir. Minare ve caminin hemen yanında Atabey Armağan Medresesi, onun karşısında Ulucami Medresesi yer alır. Bu yapılar topluluğunun bitişiğinde teraslanmış bir alanda sonradan mevlevîhâneye dönüştürülen bir yapı bulunmaktadır. Mevlevîhânenin arkasında Yivli Minare Hamamı, önünde cami ile arasında set üstünde Nigâr Hanım Türbesi, bunun üzerinde yolun kıyısında Zincir Kıran Mehmed Bey Türbesi mevcuttur. Bugün Antalya’nın sembolü olan Yivli Minare blok...

Tekeoğulları Beyliği (1321-1423), Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Antalya ve çevresinde kurulan ikinci dönem Anadolu Beylikleri'ndendir. Kuzeyde bulunan Hamidoğulları'na komşudur. Yivli Minare Tekeoğulları döneminde yapılmıştır. Antalya ili, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarına kadar Teke olarak adlandırılmıştır. Antalya Yarımadası'na hala Teke Yarımadası denilmektedir. Feleküddin Dündar Bey, babası İlyas ve dedesi Hamid, Selçuklular döneminde bir uç beyidir. Dündar Bey'in kardeşi Yunus Bey Antalya ve Korkuteli merkezli, Hamidoğulları Beyliği güneyinde, komşu Tekeoğulları Beyliği'ni kurmuştur. İran'da hüküm suren Moğol İlhanlı Bahadır Han'ın en güçlü adamı Emir Çoban'a Anadolu'da boyun eğmeyenlerin içinde Dündar Bey de...

COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Nedir? Yeni Koronavirüs (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde 2019 Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür. Salgın başlangıçta bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilmiştir. Daha sonra insandan insana bulaşarak Vuhan başta olmak üzere Hubei eyaletindeki diğer şehirlere ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin diğer eyaletlerine ve diğer dünya ülkelerine yayılmıştır. Coronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum...