Ansiklopedi

Franklin Delano Roosevelt (30 Ocak 1882 - 12 Nisan 1945), Amerika Birleşik Devletleri'nin 32. başkanı olup en uzun süreyle (4 Mart 1933 - 12 Nisan 1945) görevde kalmış olan başkanıdır. ABD halkı tarafından kısaca isminin baş harfleri olan FDR şeklinde anılır. Başkanlığa 4 kez seçilmiştir. ABD tarihinde Roosevelt'in dışında 2 kezden fazla seçilmiş olan hiçbir başkan yoktur. Daha sonraları ABD yasaları değiştirildiği için yürürlükteki yasalara göre bundan sonra da hiçbir başkanın 2 kezden fazla seçilmesi mümkün değildir. Franklin D. Roosevelt ABD'nin New York eyaletinin çok eski ve zengin bir ailesi olan Roosevelt ailesinin bir üyesi olarak 30 Ocak 1882'de dünyaya geldi. Roosevelt ailesi daha 17. yüzyılda Kuzey Amerika'da henüz İngiliz...

Fıstığıyla ünlü Gaziantep, dünyanın ilk ve tek fıstık müzesine de ev sahipliği yapıyor. Müzede Antep fıstığının tarih boyunca üretimden sofralara giden serüveni sergileniyor. Dış tasarımı fıstığa benzeyen müze, insanlık tarihi kadar eski olan fıstığın üretimden tüketime kadar geçen süreci, modern müzecilik anlayışıyla anlatıyor. Müzede, sözlü tarih çalışması, gerçek insanlardan modellenen hareketli heykeller, fıstığın kullanıldığı sektörler, besleyicilik özelliği, fıstığın sözlü kültüre etkisi hakkında bilgiler yer alıyor. Gaziantep'de 2018 yılında belediyenin açtığı Fıstık Müzesi ziyaretçiler tarafından oldukça ilgi çeken bir yer. İçerideki balmumu heykeller fıstığın tarihi, hazırlanışı, kırılışı ve sofraya gelişine kadar her şeyi...

Çekoslovakya, Orta Avrupa'da 1918 ile 1992 arasında varlığını sürdürmüş ülkedir. 1 Ocak 1993'te Slovakya ve Çekya adlı iki bağımsız devlete bölünmüştür. Dağılmadan önceki başkenti Prag'dı. Denize kıyısı olmayan bir ülke olan Çekoslovakya, 127.903 km²'lik bir alanı kaplıyordu. Güneydoğuda Avusturya ve Macaristan, doğuda Ukrayna, kuzeydoğuda Polonya, kuzeybatı ve batıda da Almanya ile çevriliydi. Çekoslovakya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda yenilmesinden sonra, 28 Ekim 1918'de Prag'daki Çekoslovak Ulusal Konseyi tarafından bağımsızlığın ilan edilmesiyle, bugünkü Çek ve Slovakya topraklarında kuruldu. II. Dünya Savaşı'ndan önce Münih Antlaşması ile Nazi Almanyası tarafından işgal edildi. Savaş sonrasında...

Varşova Paktı, 14 Mayıs 1955 tarihinde Varşova'da, sekiz sosyalist ülkenin imzaladığı "Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması" ile kurulan askeri ve siyasal birlik. Antlaşmayı imzalayan ülkeler Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB'ydi. Anlaşma, daha önceleri SSCB ile Çekoslovakya (1943); Polonya (1945); Bulgaristan, Macaristan ve Romanya (1948) arasında imzalanan ikili anlaşmaları bütünlüyordu. Pakt, Macaristan, Çekoslovakya ve Afganistan'ın işgalleri gibi önemli siyasal olaylarda askeri unsur olarak yer almıştır. Kurulma Nedenleri Sosyalist ülkeleri, karşılıklı bağlarını bir pakt içinde güçlendirmeye yönelten başlıca neden; sosyalist ülkelere ve sosyalizmin yayılmasına...

Mihver Devletleri, II. Dünya Savaşı'nda Müttefik Devletler bloğuna karşı temel olarak Almanya, İtalya ve Japonya'nın, bunun dışında Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Finlandiya, Bağımsız Hırvatistan Devleti, Vichy Fransası, Arnavutluk, Habeşistan, Mançukuo, Tayland, Burmanya ve Irak'ın oluşturduğu blok. Ayrıca İran Şahı Rıza Pehlevi Almanya'dan yana tavır almış, İspanya ise Mihver güçlerin bir taraftarı olarak kalmıştır. Mihver sözcüğü "eksen" anlamına gelir. Eksen (Alm. Achsen, İng. Axis) sözcüğü bu ittifakı tanımlamak için ilk kez faşist Macar lider Gyula Gömbös tarafından kullanıldı. 1936'da ise Benito Mussolini tarafından ilk kez resmen kullanıldı. Kuruluşu 1930'ların ortalarında Mihver (Eksen) Devletleri Nazi Almanyası, İtalya...

Barsha pompası (Nepalce'de yağmur anlamına gelir), fosil yakıt veya petrol yakıtı kullanmayan bir tür su pompasıdır. Bu pompa, şu anda Hollanda'da yaşayan Pratap Thapa adlı bir Nepal vatandaşı tarafından yapıldı. Pratap Thapa, aQista adlı bir su pompası imalat şirketinin kurucusu ve lideridir. Bu pompa yalnızca akan suya yerleştirilebilir, dolayısıyla bir hidroelektrik türbini gibi işlev görebilir. Barsha pompası su akışından elde edilen mekanik enerjiyi kullanır. Türbin, su akarken döndüğünde, pompa alçak araziden yüksek araziye su çekme gücüne sahip olur. Barsha pompasının avantajı, dikey olarak 20 metre ve 2 kilometreye kadar su pompalayabilmesi ve her gün yaklaşık 80 bin litre su temin edebilmesidir. Barsha pompası, Nepal'de...

Dünyanın en değerli hançerleri arasında gösterilen Topkapı Hançeri, 1747 civarına tarihleniyor ve Topkapı Sarayı Müzesi’nde sergileniyor. Detaylı işçiliği ve ince süslemeleri ile dikkat çeken bu hançer, Sultan I. Mahmud tarafından Nadir Şah’a hediye edilmek üzere yaptırılır. Ancak hançeri götüren Türk heyeti Bağdat’a ulaştığı sırada İran’da gerçekleşen ayaklanma sonucu Şah’ın öldürüldüğü haberi gelir. Böylece, Nadir Şah’a gönderilecek hediyeler arasında hazırlanan hançer, geri getirilerek Topkapı Sarayı’nın hazinesine iade edilir. 35 santimetre uzunluğundaki hançerin kabzası üzerinde, her biri oldukça iri ve berrak üç adet zümrüt bulunuyor ve bu nedenle “Zümrüt Hançer” olarak da anılıyor. Zümrütlerin etfrafı elmaslarla çevrili. Sapın...

Müttefik Devletler, II. Dünya Savaşı sırasında Birleşik Krallık, Fransa, Sovyetler Birliği, ABD ve Çin Cumhuriyeti başta olmak üzere Mihver Devletler'e karşı oluşturulan blok. Günümüzde ise ABD ve ona destek verip müttefiki olan ülkelere verilen ad. Özellikle Batı'da I. Dünya Savaşı'nın İtilaf Devletleri de "Müttefik Devletler" olarak adlandırılır. 1 Eylül 1939 tarihinde Nazi Almanyası'nın Polonya'yı işgal girişimiyle başlayan II. Dünya Savaşı'nın başlangıcında, Müttefikler Fransa, Polonya ve Birleşik Krallık ile Fransız Batı Afrikası, Fransız Ekvatoral Afrikası ve İngiliz Hindistanı gibi bağımlı devletlerden oluşuyordu. Birkaç gün içinde İngiliz Milletler Topluluğu'na üye olan Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda ve Güney Afrika gibi...

Naska, Peru'nun güneyindeki bir bölgenin, bir kentin ve burada yeşermiş İnka-öncesi bir uygarlığın adıdır. Yaklaşık 2800 yıl önce doğduğu sanılan bu uygarlık günümüzde Nazca Çizgileri adı verilen dev kaya çizimleriyle tanınır. Bu ad sözkonusu uygarlığa sonradan verilmiştir. Bu uygarlığın hüküm sürdüğü alan Pasifik Okyanusu ile bu okyanusa paralel olarak uzanıp giden And Dağları arasında kalır. Mumyalama tekniğine sahip bu uygarlık, su kemerleri ve çok renkli seramikleriyle de tanınır. Esas ilginç olan husus, 1910 yılında bölgeye Nazca uygarlığını araştırmaya gelen antropolog Ales Hrdlicka kazılarında ilginç kafatasları bulmasıdır. Bu kafatasları alın kısmından sonraki bölümü çok sıkı bir şekilde bağlanarak göreceli...

II. Dünya Savaşı, 1939'dan 1945'e kadar süren küresel savaştır. Savaşa dönemin büyük güçleri ve dünya ülkelerinin büyük çoğunluğu katıldı, Müttefikler ve Mihver olmak üzere iki karşıt askerî ittifak kuruldu. 30'dan fazla ülkeden gelen 100 milyondan fazla personelin doğrudan katıldığı bu topyekûn savaşta, savaşın büyük tarafları tüm ekonomik, endüstriyel ve bilimsel kapasitelerini savaş için seferber ettiler. 70 ila 85 milyon ölümle sonuçlanan II. Dünya Savaşı, insanlık tarihindeki en ölümcül savaştı ve savaş boyunca askerî personelden daha çok sivil kayıp verildi. Milyonlarca insan soykırımdan (Holokost gibi), planlanmış açlık ölümlerinden, katliamlardan ve hastalıklardan öldü. Tanklar, zırhlı araçlar, savaş uçakları, stratejik...

Gordion, Frigya'nın tarihî başkenti olan antik kenttir. Sakarya Nehri ile Porsuk Çayı'nın birleştiği noktanın yukarısında kurulu bulunan kent günümüzde Ankara'ya 94 kilometre uzaklıkta, Polatlı'nın 29 kilometre kuzeybatısında yer alan Yassıhüyük'te bulunmaktadır. 1900'lerde Gustav Körte ile Alfred Körte tarafından ilk kazıların yapıldığı antik kentte ikinci kazılar Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesinin denetimi ve Rodney Young'ın başkanlığında 1950-1973 yılları arasında yürütülmüştür. Gordion, 2023 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır. Tarihçe Gordion'un konumu, Anadolu'yu kat eden ana yolların kavşağında bulunması, ırmak ve diğer kaynaklar sayesinde suyun bolluğu ve çevresinin kuru tarım ve...

Auschwitz-Birkenau, Nazi Almanyası tarafından II. Dünya Savaşı döneminde kurulmuş en büyük toplama, zorunlu çalışma, sistematik katliam ve imha kampıdır. İlk kurulan ana kamp Auschwitz I, Polonya'nın Kraków şehrinin 60 km batısında, küçük bir şehir olan Oświęcim'in güneybatısında, Auschwitz II Oświęcim'in 3 km batısında Brzezinka　(Birkenau) köyünde, I.G. Farben, Krupp, Siemens gibi fabrikalar için yapılan Auschwitz III ise Oświęcim doğusunda Monowice (Monowitz) köyünde inşa edilmiştir. Auschwitz-Birkenau'ya tüm Avrupa'dan 1,3 milyon insan yerleştirilmiştir. Bunların, 1 milyonu Yahudi olmak üzere 1,1 milyon insanın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Yaklaşık 900.000 kişi kampa geldikleri anda doğrudan gaz odalarına gönderilmiş ya da...

Asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'nde Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasında bulunan bir oluşumdur. Gezegenler halinde toplanmayan milyarlarca asteroitten oluşur ve 4,6 milyar yıl önce, güneş sistemimizle aynı zamanda oluşmuştur. Bugüne kadar yaklaşık 600.000 civarında asteroit ve cüce gezegen burada keşfedilmiştir. Asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'nde, merkezi Güneş olan ve kabaca Jüpiter ve Mars gezegenlerinin yörüngeleri arasındaki boşluğu kapsayan torus şeklinde bir bölgedir. Asteroitler veya küçük gezegenler olarak adlandırılan çok sayıda katı, düzensiz şekilli cisim içerir. Tanımlanan nesneler birçok boyuttadır ancak gezegenlerden çok daha küçüktür ve ortalama olarak birbirlerinden yaklaşık bir milyon kilometre uzaktadır. Bu asteroit...

Aydınoğlu Beyliği veya Aydınoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında Güneybatı Anadolu’da Aydın ve çevresinde kurulmuş; döneminde hayli etkili olmuş bir Türkmen beyliğidir. 1308'de Aydın ve çevresinde kuruldu. Devletin kurucusu Aydınoğlu Mehmed Bey, Germiyanoğlu Yakub Bey'in ordusunda subaşıydı (ordu komutanı) ve Germiyanoğulları Beyliği'nin Batı Anadolu'daki sınırlarını genişletmekle görevlendirilmişti. Bizans'tan Birgi'yi aldıktan sonra bağımsızlığını ilan etti; Birgi'yi babasının adıyla anılan beyliğinin başkent yaptı (1308). Kente, kendi adıyla anılan bir ulu cami ve külliye inşa ettirdi. Birgi'nin ardından Ödemiş, Sultanhisar ve İzmir'i de...

Birgi, İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı bir mahalledir. Nüfusu 1.832 (2022)'dir. Daha önceleri bir köy iken, 2012 yılında kabul edilen ve 30.03.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6360 sayılı kanun ile idarî bölüm olarak mahalle statüsü aldı. İlçe merkezine 10 km uzaklıktadır. Ulu Cami ve Çakırağa Konağı gibi tarihî yapılara ev sahipliği yapmaktadır. 2012'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklendi. 2022 yılında ise Dünya Turizm Örgütü tarafından dünyanın en iyi 32 turizm köyünden birisi seçildi. Antik çağda kasaba Dios Hieron olarak biliniyordu ve bu şekilde adlandırılan iki şehirden biriydi. Kent, Bergama Krallığı'nın ilhakı ile Roma Cumhuriyeti'nin ve Roma'nın Asya eyaletinin bir parçası haline geldi. 7. yüzyılda...

Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi, Gaziantep'in İslahiye ilçesine bağlı Yesemek mahallesi yakınlarındaki bir açık hava müzesi ve arkeolojik sit alanıdır. Alan, Hitit zamanında bir taş ocağıydı ve 100.000 m2 alanı kaplar, bu yüzden burası antik Yakın Doğu'nun bilinen en büyük taş işçiliği atölyesiydi. Müze, Gaziantep ilinin İslahiye ilçesine bağlı Yesemek köyünün güneyindedir. Dağlık alanın batı yamaçlarında ve Tahtalı baraj gölünün doğusundadır. Köye 15 kilometre, İslahiye'ye 23 kilometre ve Gaziantep'e uzaklığı yaklaşık 113 kilometredir. Ziyaretçiler siteye Gaziantep, İskenderun veya Antakya'dan gelebilirler. Yesemek M.Ö.II'nci binin dördüncü çeyreği ile M.Ö.8'inci yüzyıl arasında, Yakın Doğu'nun en büyük taş ocağı ve heykel...

Loch Ness Gölü Loch Ness, İskoçya'nın Highlands bölgesinde yer alan bir vadi set gölüdür. Oldukça derin ve geniş olan Loch Ness, deniz seviyesinden 15.8 metre yukarıdadır. 5 adet beslendiği nehir bulunan gölün yüzeyi 56.4 kilometrekaredir. Gölün en uzun aralığı 40 kilometre, en derin noktası ise 230 metredir. Kahverengi suları ve güzel manzaralarının yanında gölü bu kadar ünlü yapan şey Loch Ness Canavarı efsanesidir. Kısaca Nessie olarak da bilinen canavarın varlığına bilimsel bir kanıt, yapılan birçok aramaya rağmen bulunamamıştır. İnananları, aramalar sırasında canavarın gölün derinliklerindeki mağaralara saklandığını ve çamurlu sular yüzünden görülemediğini iddia ederler. Loch Ness, Loch Lomond'dan sonra en geniş, Loch...

Irak’ın güneyinde yer alan antik Sümer kenti Girsu’da bulunan ve MÖ 3. binyılda inşa edildiği tespit edilen yapı, dünyanın bilinen en eski köprüsü olma özelliğini taşıyor. Köprü yapısı ilk olarak, bugün Tello adıyla bilinen, dünyanın bilinen ilk kentlerinden olan antik Sümer kenti Girsu’da 1877-1933 yılları arasında gerçekleştirilen yüzey araştırmaları ve kazılar kapsamında, 1929 yılında keşfedilmişti. Nimrud ve Ninova gibi antik Mezopotamya’nın büyük kentleri ile benzer bir şehir düzenine sahip olan Girsu, Mezopotamya coğrafyasının güneydoğusunda konumlanan Lagaş Krallığı’nın başkenti ve aynı zamanda kutsal merkezi idi. 1877-1933 yılları arasında yapılan kazılarda ortaya çıkan Akbabalar Steli ve Kral Gudea’nın heykeli gibi Sümerler...

Mavi Vatan, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz, Akdeniz ve Ege'de ilan ettiği deniz yetki alanlarını (karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge) kapsayan doktrindir. 1947 yılında dönemin ABD Başkanı Truman, ABD’nin batısında yapılacak petrol arama ve çıkarma işlemleri için kıta sahanlığı olarak adlandırılan, ülkelerin deniz yetkilerini tanımlayarak denizlerin de ülkelerin bir parçası olduğunu kabul eden bir anlayışı ortaya attı. 1958'de, Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmesi ile resmîleşen kıta sahanlığı kavramı Mavi Vatan doktrininin zeminini hazırladı. 2 Mart 2004’te BM’ye verilen nota ile Türkiye, bazı batı bölgelerinde egemenlik hakları olduğunu ilk kez iddia etti. BM’ye verilen 4 Ekim 2005 tarihli notada ise 32o 16’’ 18’ ila...

Beçin, Muğla'nın Milas ilçesine bağlı bir mahalle. İlçe merkezinin 5 km güneyinde yer almaktadır. 2012'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklendi. Beçin, tarih boyunca aralarında Romalılar, Menteşeoğulları ve Osmanlıların da bulunduğu pek çok uygarlığa ev sahipliği yaptı. 13. yüzyılın ikinci yarısında, Menteşeoğulları Beyliği'nin başkenti olduğu dönemde, daha önce olmadığı kadar önem kazandı. Bizans İmparatorluğu zamanında inşa edilen Beçin Kalesi, Menteşeoğulları tarafından geliştirildi. 16 Kasım 1992 tarihinde belediye statüsü alarak beldeye dönüştü. 12 Kasım 2012'de TBMM'de kabul edilen 6360 sayılı kanun ile mahalle oldu. Beçin Antik Kenti, Muğla’nın Milas İlçesi’nin 5 km kadar güneyinde yer alan Beçin Beldesi...