Yörüklerin Gelenek ve Görenekleri-Adetleri

Ayyildiz

topragizbiz.com
Katılım
23 Nisan 2013
YÖRÜK GELENEK VE GÖRENEKLERİ



Yaylada Yörük Çadırı

306.jpg 306.jpg

YÖRÜK DÜĞÜN ADETLERİ

SÖZ KESME-SÖZ ALMA

Yörük törelerine göre kız istemeğe yörük beyleri giderler. Evlenme görücü usulüyle olur. Aile reisinin verip vermemesiyle sonuca bağlanır. Anadolu’da ve kırsal kesimde evlilik önemli olaydır. Yörüklere kız onyedisinde, erkek yirmiikisinde evlendirilmelidir. Kız isteme, oğlanın askerden gelmesiyle yerine getirilmesi gereken bir borç olarak nitelenir. Oğlanın yakınları beğendikleri kıza bir akranını göndererek gönlü olup olmadığını araştırırlar. Olumlu bir haber alırlarsa büyükler devreye girerler. Oğlan evinden seçilen uygun kişiler kızın evine giderler. Kız isteme olayına “ALLAH’IN EMRİNİ ANMA” da denir. Bu ziyaret sırasında kızın davranışları dikkatle izlenir. Kızın davranışları olumluysa oğlan tarafı düşüncelerini açarlar. Kız tarafı düşünmek için zaman ister. Teklif kabul edilmezse uygun bir dille oğlan tarafına bildirirler. Olumlu cevap verilirse bir kaç gün sonra oğlan evi kız tarafını yeniden ziyaret eder. Kız verildikten sonra aile arasında tatlı yenilerek ağızlar tatlanır. Kız verilmeden önce oğlan tarafı araya soğukluk girer diye kız evinde su içmez. Tatlı sonrası su ve ikram edilen şerbetler içilir. Kız, büyüklerin ellerini öper. Oğlan evi ve kız evi nişan ve düğün şekli ve tarihlerini, neler yapacaklarını belirler.

Diğer bir kaynak kişi, anlaşma yoluyla yapılan evliliği şöyle anlatıyor. Kız ve delikanlı kendi arasında gizli bir aşk anlaşması yaparsa delikanlı köyde dükkan varsa dükkandan leblebi, şeker vb. şeyler alarak kıza hediye götürür. Eğer bu anlaşma kızın ve oğlanın ailelerince uygun bulunursa onaylanır. Uygun bulunmazsa kınanır. Bu karar ailelerce bozulur. Bozulan karara uymayan gençler birlikte kaçarlarsa aile reisleri suçlu sayılmaz.

NİŞAN

Söz kesme aşamasından sonra sıra nişan hazırlıklarına gelir. Nişana çok önem verilir. Nişanlı oğlan kız evine giremez. Önce kızın gönlü alınarak nişan hazırlıklarına başlanır. Dünürler gelenek gereği nişanı kararlaştırdıktan sonra oğlan tarafından davar kesilir, pilav dökülür. Çalgı eşliğinde kızın obasına evine yemek gönderilir. Yemekler kız evinde neşeyle yenir. Nişanda bazen adet olmamakla beraber yüzük altın gibi takılar gönderilir.

Kozan yörüklerinde ise nişan adetleri şöyledir: Kız evinde kahve, sonra dünürcüler olumlu cevap alırlarsa oğlan tarafının hazırlayıp beraberinde getirdikleri şerbet içilir. Cevap olumsuzsa kahve de şerbette içilmez. Dünürcüler evi terkederler.

Söz kesildikten sonra BEYLİK adı verilen ve oğlan tarafından seçilen kadınlar kız evine giderek kıza nişan takarlar. Nişanlar altın, gümüş vb. ziynet eşyalarıyla elbisedir. Söz kesiminde oğlan tarafından kızın babasına veya velisine bir miktar para verilir. Bu paraya başlık denilir. Başlık iki taksitte ödenir. Biri nişan töreni sırasında diğeri de gerdekten öncedir. Nişan törenlerinde durumu iyi olanların davet yapıp çalgı çaldırması adettir.

Bir diğer kaynak kişi yörük nişanları konusunda şunları anlatıyor. Allahın emri ile kız istenir, Kız verilirse nişan yapılır. Nişan kararlaştırıldığı biçimde yemekli davullu, eş, dost, komşu ve akrabalar çağrılarak ”TOY” denilen bir yemek ve eğlence ile yapılır. Oğlan evinin kız için aldığı çeyiz ve takılar misafirlerin duyabilecekleri şekilde ilan edilir. Adına “KIRKIM” denilen sosyal dayanışmanın güzel bir örneği olarak kabul edebileceğimiz tören yapılır. Bu törende herkes gücüne ve durumuna göre evlenecek çiftlere para, eşya, takı vb. vererek yardımda bulunur.

Diğer bir kaynak kişi de yörük nişanını şöyle anlatıyor. Allah’ın emri alınıp kız verilince gelinle damat kalkıp el öperler. Sabah oğlan evi, bir veya bir kaç davar keser, kavurma yapar. Bu nişan yerine geçer daha sonra dua edilip dini nikah yapılır.

Bir diğer kaynak kişi de İslami usullere uygun biçimde kız istedikten sonra, karşı tarafta bu işe razı olursa orada bir okka tatlı yenilerek nişan ve nikahın yapıldığını anlatıyor.

SAMEN

Kaynaklardan biri de Kozan yörükleri arasında görülen Samen olayı hakkında şu bilgileri veriliyor. Kız aramaya giden kişiye Samen denilir. Samen kız isteyeceği köye giderken köyün delikanlıları bir direğin üstüne bir soğan, bir yumurta kabı veya bir elma geçirirler. Samen köye gelir gelmez kendisine silahla nişan atması teklif edilir. Bu çok tehlikeli bir oyundur. Çünkü Samen nişanı vuramazsa delikanlılara bir hediye vererek hemen köyü terk etmeye mecbur olur. Samenin gideceği köy önceden onun ne zaman ve ne amaçla geleceğini bilir.

DÜĞÜN

Bir kaynakta da, yörük düğünü şöyle anlatılıyor: Çarşamba günü davetli olanlardan davetliler düğüne gelir. Düğüne davetli olanların kısır keçi getirmeleri adettir. Fakat düğünde hediye getirmek şart değildir. Düğün çeşitli eğlencelerle devam ederken aynı günün akşamında gelinin kınası yakılır. Kına gecesinde çeşitli eğlenceler yapılır. Kadınlar ve erkekler birlikte eğlenebilir. Türküler söylenir. Perşembe günü öğlene doğru kız kınalı ve duvaklı olarak çadırdan çıkar. Ata biner, kendisine güvey tarafından seçilmiş iki yenge eşlik eder. Gelin evden ayrılırken yanık türküler söylenir.

Bir kaynak kişi yörük düğününü şöyle anlatıyor: Nişandan sonra düğün tarihine kadar kız evi hazırlık yapar. Oğlan tarafı da alacağı takı, elbise vb. şeyleri alır. Her iki taraf gerekli hazırlığı yaptıktan sonra büyük hazırlık bitmiş olur. Daha sonra düğün için kız evinden ARA KESME denilen izin alınır. Genellikle Salı günü oğlan evinin damına büyük bir şenlikle davul ve zurna ile bayrak dikilir. Böylece düğün başlamış olur. Düğün zamanı herkes düğün sahibiymiş gibi evini misafirlere açar. Dargınlık küskünlük olmaz. Perşembe akşamına kadar yenilir içilir ve eğlenilir. Düğünün son akşamı kızın annesinin evinde kızın arkadaşları, köyün kızları ve kadınları toplanarak çalgılarla, türkülerle kına gecesi yaparlar. Gelinin eline kına yakarken çeşitli türküler söylenir.

Bu türkülerden biri şöyledir:

Çattılar kazan taşını

Kurdular düğün aşını

Düzdüler gelin başını

Gelin kınan kutlu olsun

Söyle dilin tatlı olsun


Hani gelinin kınası
Çağırın gelsin anası

Gelin damada yarası

Gelin kınan kutlu olsun

Söyle dilin tatlı olsun

Gelinin gözü yaşlı

Anasının bağrı taşlı

Gergehte oyası başlı

Gelin kınan kutlu olsun

Söyle dilin tatlı olsun





Türküleriyle gelini eğlendiren genç kızlar, bir yandan da gelinin kınasından, telinden, duvağından darısı bulaşsın uğur getirsin diye birer parça alıp saklarlar.

Öte yandan köy halkı misafirleriyle yer içer, eğlenir, cirit, halay, arap oyunu vb. oynarlar. Arap Oyunu’nda köyden bir delikanlı arap kılığına girer. Çevredeki kızları kovalar ve gelini yakalar. Düğün sahibinden bir şeyler vermesini ister, istediği verilirse kızı geri verir. Çeşitli taklitler yapılır. Geceleri sinsin oynanır. Büyük bir ateşin çevresinde geri geri giden oyuncular birbirlerine ellerindeki tuğlalarla vurmağa çalışırlar. Bütün bu eğlenceli ve neşeli saatlerden sonra herkes, Perşembe günü öğleye yakın, gelin evinin önünde toplanır. Atlar eğerlenir. Gelinin atı süslenir. Kapının önüne çekilen gelinin atı bekler fakat gelin bir türlü dışarı çıkmaz. Gelinin en küçük kardeşi kapıyı kapatır. Gelinin çıkmasına izin vermez. Ancak uygun bir miktarda ödüllendirilince izin verir ve kardeşini kolundan getirerek ata bindirir. Seğmen başı önde, bütün misafirler arkada olmak üzere, köyün dışı özellikle de mezar dolaştırılır. Cirit, halay vb. oyunlar oynanır. Yol kesilir. Kız, yengesinin bohçasından uygun görülen eşyayı alır. Yol açılır. Bu arada gelin bekletilir. Kaynana gelinin başından aşağıya üzüm, arpa, buğday, şeker dolu bir sahanı boşaltır. Gelin atın üstünde beklerken büyük bir bohça serilir. Tekrar kırkım töreni yapılarak yeni evlenen çift ödüllendirilir.

Gelin attan indirilir. Damat gelinin koluna girer, yavaş yavaş kapıya doğru giderlerken gelin içi su dolu bir ıbrığı (ibrik) devirir, döker. Kapının üst pervazına bir kaşık yağ sürülür. Alkışlar arasında gelin odasındaki sandığın üstüne oturturlar. Damat gelinin yüzünü açar,geline yüz görümlüğü vererek odayı terk eder.

Yörükler arasında az da olsa düğün adetlerinde farklılıklar vardır. Tecirli aşiretinin kaynak kişisi düğün adetlerinin bir bölümünü şöyle anlatıyor. İstenilen kız, ailesince verilince kız ailesine başlık verilir. Alınan başlıkla kıza çeyiz alınır. Komşu ve akrabalara hediye verilir. Kınacı gelince ASMA-KESME yapılır. Sucuk, lokum, çerez alınır. Bir çuha üzerine serilir. Bir kapla herkese çerez dağıtılır. Sinsin ateşi kurulup oynanır. Ardından güreş tutulur. Güreşi kazanan tokluk adı verilen davarı alır.

Gelinci geldiğinde, gelinin fesine fes örtülür. Yeşil, kırmızı, sarı, kara yaşmak bağlanır. Bunların üzerine tavuk tüyü takılır, alnına da ayna bağlanır. Gelinin atının kulaklarına mendil, alnına ise ayna bağlanır. Gelen gelinci atına heybe veya yular bağlanır. Terkibağı yapılıp dağıtır. Kızın evine gelmeden önce bir oğlana kız kıyafeti giydirilerek gelinin atına bindirilir. Cirit atarak kız evine gelirler. Kız evinde kız ata bindikten sonra kızın elindeki gümüş yüzüğü isterler. Bu yüzüğü damada götüren ondan bahşiş alır.

Gelin, oğlan evine geldiğinde, çadırın etrafında üç kez dolandırılır. Daha sonra kaynana, gelini kucağında içeri götürür. Yumurta pişirip geline yedirilir. Gelin döşeğine para atılır. Oğlana ve geline baş bağlarlar. Ortaya bir yastık konur. İki kadın gelini üç kez dolaştırıp bu yastığa oturtur. Zülüf ve perçem kesilir. Fesin üzerine altın bağlanır ve üzerine yağlık bağlanır.


Gelin geldiğinde şu türkü söylenir:

Etekte kepek gelinim

Nişanlın köpek gelinim

Kalk da el öpek gelinim

Sen sefa geldin gelinim

Dermen kutlu olsun gelinim

Kapıda soku gelini

İçinde koku gelinim

Nişanlın fakı gelinim

Sen sefa geldin gelinim

Dermen kutlu olsun gelinim

Ayakta çizme gelinim

Ökçesin büzme gelinim

Obayı gezme gelinim

Sen sefa geldin gelinim

Dermen kutlu olsun gelinim



Diğer bir kaynak kişi düğünün bir bölümünü şöyle anlatıyor: Düğün günü gelin, kız tarafından alınmaya gidilir. Oğlan tarafı geline kırmızı kurdelaya dizili altın takar. Ayrıca “TOPRAK BASTI” denilen başlık verilir. Gelin ata veya deveye biner, düğün alayının önünde oğlan evine gider.

Bu süre içinde damat görünmez. Damat, gelinin yanına üç gün sonra girer. Bir düğün türküsü şöyledir.


Evlerinin önü susak

Davul gelir pusa pusa

Kız anası, kız anası

Kızın çeyizini çabuk getir.



DÜĞÜN ADETLERİ

Yörükler arasında çeşitli düğün törenleri vardır. Bu adetlerden bazıları şunlardır:

Gelin babasının evinden giderken arkasından kovayla su serpilir. Amaç gelinin babasının evinden soğuyup gittiği yere alışmasını sağlamaktır.

Gelin, oğlan evine geldiğinde, arabada ya da herhangi bir binek hayvanı üzerindeyken gelinin ilk çocuğunun erkek olması dileğiyle kucağına erkek çocuk verilir.

Gelinin üzerine saçı olarak buğday, arpa vb. gibi tahıl atılı. Bundan amaç gittiği yere bereket götürmesini sağlamaktır.

Gelin, damadın evine girmeden önce kayınbaba ve kaynana kapının iki tarafında durarak ellerini yukarıda birleştirirler. Amaç ana babanın sözünden çıkmasını önlemektir.

Gelinin kucağına çocuk verilir. Gelin de çocuğa mendil, şapka, çorap verir.

Geline pamuk ipliği kırdırılır. Bundan amaç gelinin huyunun kırılmasıdır.

Yeşil bir yaprağa yağ ve bal sürülür, gelin bunu kapıya yapıştırır.

Yörük düğünlerinin yapılış biçimi, verilen hediyeler, oynanan oyunlar, gelinin süslenmesi ve giyimi bazı yörük topluluklarında farklı özellikler gösterebilmektedir. Ancak genel olarak yukarıda verdiğimiz düğün adetlerinin ortak olduğu görülür.

ÇEYİZ

Bir eve gerekli olan bütün eşyayı kız evinin getirmesi adettir. Mutfak eşyaları güvey tarafından sağlanır. Oğlan evinden kalın (ağırlık) istemek adet değilse de çok zaman evlenecek oğlan nişanlısına yardım parası gönderir. Çok çeyiz getiren kızın ünü obalarda anılır. Gelin, evinden göçmeden iki gün önce oğlan evine götüreceği çeyizleri ortaya serer. Obadakiler çeyizi gezerler. Dua ederler. Bu dua genellikle şöyledir: “Tatlı geçim, hayırlı zürriyet, Allah güvendirsin”. Çeyiz görülürken kızın ana babası da kutlanır. Çeyiz göstermeye “sergi” de denir.

Kaynak kişilere göre çeyiz adetleri şöyledir: Yörüklerde başlık parası yoktur. Fakat oğlan evi tarafından altın ve bir miktar para taahhüt edilir. Altınları gelin takar, verilen parayla da eşyası alınır. Gelin inerken de kaynana, kayınbaba ve yakın akrabalar indirmelik adı verilen hediyeler verirler. Bunlar altın, koyun, keçi, para gibi hediyelerdir. Bazen alınan başlıkla kıza çeyiz alınır.

Bir kaynak kişi de, başlık yerine oğlan evinden tabanca, tüfek, mal alındığını ayrıca toprak bastı denilen bir tür başlık parası alındığını söylüyor.

GELİNİN GİYDİRİLMESİ

Kaynak kişiler gelinin şu şekilde giydirildiğini anlatıyorlar:

Gelinin üstünde kırmızı bir elbise, başında ude ve altınlar olur. Başına yaşmak bağlanır. Gelin ata bindirilir. Kardeşlerinden biri atı diğeri de gelinin tutar. Gelinin yüzüne ayrıca yeşil, kırmızı ve beyaz duvak örtülür.

Geline beyaz elbise giydirilir. Başına allık takılır. Geline erkek kardeşi tarafından bekaret kuşağı takılır.

Gelinci geldiğinde gelinin fesine şeş örtülür. Yeşil, kırmızı, kara, sarı yaşmak bağlanır. Gelinin atının kulaklarına mendil, alnına ise ayna bağlanır.

Geline çığa adı verilen allı yeşilli ve kenarları oyalarla süslenen başlık takılır. Beyaz giydirilmez, kutum kumaş kullanılır.

Gelin üzerine entari adı verilen yörüklere özgü bir kıyafet giyer. Başına KEPEZ adı verilen kartal tüyünden yapılmış özel bir başlık takılır. Gelin at üzerinde götürülür.

Geline özel bir duvak takılır. Bu duvak eşarpların bağlanması ve alın kısmına da ayna konulmasıyla oluşturulur. Ayrıca aynanın tepesine soğan konulur.

GELİN GÖÇÜRME ADETLERİ

Bir kaynakta gelin göçürme adetleri şöyle anlatılıyor: Gelinin kapısının önüne ay yıldızlı bir bayrak veya al bir bez asılır. Gelin ata bindirilir. Güveyin evine gelir. Sık sık çocuklar ya da gençler ip çekerek yolu keserler. Hediyeler verilerek yol açılır. Gelini güveyin evinin önünde yengeler indirir. Gelin attan inmeden önce güveyin yakın akrabalarından biri gelinin başına üzüm, şeker, arpa vb. şey serper. Kayınbaba çağrılır. Geline attan inip oğlanın evine gitmek için ne hediye istediğini sorar. Kız ne kadar utansa da bir hediye ister. Bunlar at, tarla, ziynet vb. olabilir. Oğlanın annesi gelince istediği hediyeyi ne karşılığı alacağını sorar. Kız bir fiyat vererek hediyeyi şahitler önünde satın alır. Gelin attan inip güveyin evine ve gelin odasına girer. Düğün boyunca gelin ve güveyin evleri önünde bir bayrak asılı durur. Gelin attan inip eve girdikten sonra çeyiz içinden ayrılmış eşyalardan bazılarını hediye olarak davetlilere dağıtır. Orada yemek yenir. Gelinin indiği ata, çocuklardan birisi hızla atlar ve önceden takılmış olan bir heybe ile iki çevrenin sahibi olur.59

Bir başka kaynakta bu olay “GELİN ATI” olarak adlandırılıyor. Gelin atından iner inmez bir delikanlı ata atlar ve atı çadıra doğru sürer. Çevresindekiler engel olur, çarpışırlar. Sonunda atlı üstün gelip çadıra girerse kendisine bir hediye verilir. Bu hediye mendil, yemeni vb. dir.

Gelin göçürme adetinin bir diğer anlatımı da şöyledir:Gelin alayında herkes gelini inceler. Düğün alayı oyun ve eğlenceler eşliğinde obayı dolaşır. Gelin evine geldiğinde elindeki su dolu testiden güveyin eline döker. Damat bu suyu gelinin başına serper. Gelin güveyin akrabalarından bir erkek tarafından obanın kadınlarına teslim edilir. Gelin eve götürülürken kadınlardan biri gelinin sırtına yastıkla hızla vurur. Gelin yere düşerse ayıplanır.

SAĞDIÇ (GELİN KILAVUZU)

Sağdıç, gelin göçmesi sırasında gelin ata bindikten sonra kurulan atlı düğün alayını yönetir. Gelin evden çıkınca düğün alayı obanın mezarlığına gider. Mezarlık çevresinde bir kez dönülür. Daha sonra çevrede gezilir. Gezinti sırasında çeşitli eğlenceler yapılır. Obanın alanında cirit oynanır. Gelin ve yengeler de bu oyunu seyrederler. Oyun bitince düğün alayı sağdıcın yönlendirmesiyle çadıra doğru yürümeğe başlar.

Güveyin evine yaklaşıldığında gençler gerilmiş bir urganla düğün alayının önünü keserler. Sağdıç hediye verir. Alaya yol verilir. Verilen hediyeler tavuk, mendil, kese vb. şeylerdir. Gelin, güveyin çadırına girdikten sonra güveyin eşyalarından bir şey çalmak adettir. Sağdıç, alay ve düğünün disiplinli geçmesini sağlar. Sağdıçlar genellikle obanın en kabadayısıdır. Sağdıçlar evli erkeklerden seçilir.

DÜĞÜN BAYRAĞI

Düğüne davet edilen her oba bayrak açarak gelir. Her obada bir düğün ve gelin bayrağı bulunur. Obaların getirdiği bayrağa GELİN BAYRAĞI denir. Güveyin çadırına iki bayrak daha çekilir. Bunlara GELİN BAYRAĞI adı verilir. Çadırın sağındaki bayrağa “OĞLAN BAYRAĞI”, solundaki bayrağa “GELİN BAYRAĞI” adı verilir.

Çadırın sağına dikilmiş bayrağın altına bekar ve yetişkin delikanlılar, soluna dikilmiş olan bayrağın altına da evli olanlar gelir. Her iki tarafta bayrakların başına takılmış olan elmalara silahlarıyla nişan alırlar. Elmayı ilk vuran gelinden bir çevre hediye alır.

KINA GECESİ VE MEYDAN CÜMBÜŞÜ

Oyunlar en yoğun olarak kına gecesinde oynanır. Kız evindeki kına yakma şenliğine küçük kına denir. Sadece kadınlar arasında eğlenilir. Oğlan evinde yapılan kınaya büyük kına adı verilir. Büyük kına düğünden bir önceki gün yapılır.

Bir meydanda yakılan ateş etrafında kurulan meydan cümbüşüne bütün köy halkı katılır. Çalgı eşliğinde güreş yapılır. Meydan güreşi adı verilen bu güreşe küçüklerden başlanır. Güreşlerden sonra oyun başlar. Ortaya çıkarılan kişi oynayacağı havayı kendisi seçer. Oyunu bitince topluluktan birisini ortaya çeker. Elindeki kaşığı oynamasını istediği kişinin önüne atar. Oyuna davet edilen kişi oyun oynamak istemez ya da oyun bilmezse yiyecek veya içecek alarak sırasını savar. Gecenin son oyunu en iyi oynayan iki kişi tarafından karşılıklı oynanır. Böylece şenlik kapatılmış olur.

DÖVME CÜMBÜŞÜ

Yörük düğünlerinin belli başlı yiyeceği keşkektir. Buğdayın dövülerek kabuğunun soyulmasıyla elde edilen tanelere dövme veya yarma denir. Dövmeden pişirilen bir tür pilava da keşkek denir.

Dövmelik buğday hafifçe tavlanır, taş dibeğe konur. Ağaçtan yapılan uzun saplı iki tokmakla, iki kişi tarafından karşılıklı olarak dövülür. İki kişiden birisi solsu denen bu tokmağı indirirken diğeri kaldırır. Bu arada sürekli çalgı çalar. Davul tokmakla çalınır ve solsuların inişi kalkışıyla davul arasında uyum vardır. Çalgıcının tokmak hareketine dövücüler bir ayaklarını kaldırırlar, çalgı ve tokmak seslerine ayak ve gövde hareketlerini uydururlar.

ODUN ALAYI

Kız evine tangavıt gelirken bir grup genç ak şafakta oduna gider. Düğünde kullanılacak odun böylece yardımlaşmayla sağlanır. Kuşluk zamanı odundan dönen gençler köye yaklaşırken silah atarak gelişlerini haber verirler. Silahlı gençler ve çalgıcılar bunları karşılarlar. İlk gelen oduncu grubu odunları kız evine yıkar ve hediyelerini alma hakkını kazanır. Oduncularla karşılayıcıların karşılaştığı yerde bir cümbüş kurulur. Ayrıca yarışma yapılır.

PEZİK KAPMA

Pezik kapma adı verilen yarışma, kız anasının bir bazlama içine sürdüğü pekmezi sıkma haline getirmesiyle başlar. Bir genç elindeki pezik sıkmasını oyunculara göstererek kaçmaya başlar. Diğer oyuncular da kovalarlar. Sıkmayı kapan bunu arkadaşlarına paylaştırır. Bu kovalamaca bir cümbüş haline gelir. Kovalamaca sırasında çalgı çalar.

ı. GERDEK

Gelinin getirildiği günün akşamı arkadaşları güveye törenle elbise giydirirler. Fakat güveyin giydiği elbisenin hiçbir düğmesi iliklenmez. Düğmelerin iliklenmesinin temas kudretini bağladığına inanılır. Güveyi yaşlı bir adamın evine götürülür. Güveyle sohbet edilir. Güvey izin almadan yerinden kalkamaz, gülemez ve söz söyleyemez. Güveye gerdekle ilgili bilgiler verilir. Yatsı namazından önce güveyi arkadaşları evine götürür. Güvey kapının önünde düğünde bayrak taşıyan bayraktarla, yenge alayı tarafından karşılanır. Evin giriş kapısı önünde hoca dua okuduktan sonra arkadaşları damadın sırtına yumruk vurarak damadı eve sokarlar. Evde bayraktar ve yengeden başka kimse kalmaz. Ertesi gün kızın yatak çarşafı meydana konularak herkese gösterilir. Cuma günü yapılan bu törenin adına “BAŞ BAĞLAMA” günü denir.

KEKİL GÜNÜ

Düğünün ertesi günü yapılan PAÇA adeti yörüklerde Cumartesi günü yapılır ve buna KEKİL adı verilir. Kekil günü yalnız kadınların günüdür. O gün başka obalardan da bir çok kadın gelir ve akşama kadar türküler söylenerek tefler çalınır. Kekil bayramı kutlanır. Bu bayram gelinlerin son gelinlik bayramıdır. Düğünde kesilen davarların kelleleri pişer. Kekil gününe ÇARŞAF GÜNÜ de denir.

YÖRÜKLERDE DOĞUM ADETLERİ

-Yörükler, erkek çocuk ocak başında doğarsa şanlı olacağına, davar başında doğarsa kutlu olacağına, odun toplarken doğarsa yiğit olacağına inanılır.

-Yörüklerde, erkek çocuk obanın alevi, kız çocuk evin közüdür, sözü yaygındır.

-Çocuk doğunca tuzlanır, mersin yapraklarına sarılır. Tombulak kökü döğülerek toz haline getirilir. Kırk gün tombulak tozu katılmış suyla yıkanır.

-Çocuk kırk günlük olunca vücuduna bal sürülür. Ak toprak tozu serpilerek kundaklanır.

-Diş çıkaran çocuk için buğday kaynatılır, süt dağıtılır.

VII. YÖRÜKLERDE ÖLÜM ADETLERİ

-Ölünün yıkandığı gece bir ateş yakılır.

-Ölü gömüldükten sonra ziyafet verilir.

-Ölünün canı için yedi gün çörek dağıtılır. Helva dökülür.

-Cenaze suyunun kaynatıldığı kazanın ateşi söndürülmez.

-Ölü çıkan eve ertesi gün ekmek ve yemek göndermek adettir.

-Hastanın öleceğine inanılırsa eline ayağına kına yakılır.

-Ölünün giysileri fakirlere dağıtılır.

-Cenaze suyunun alındığı su kabının (kevki) ağzı bıçakla açılmaz taşla kırılır.

-Mezarın başına kırmızı bayrak takılır.

VIII. YÖRÜKLERDE AD KOYMA

Yörüklerde, yeni doğmuş çocuğa büyükanne veya büyükbaba ad koyar. Genellikle konulan adın atalardan, dedelerden kalma olmasına dikkat edilir.

Yörüklerde lakap takma yaygındır. Eski yıllarda erkek çocuk doğunca davar kesilip konu komşu çağrılarak yenilip içilerek ad konurmuş.

IX. YÖRÜKLERDE ASKERE YOLCU ETME ADETLERİ

Yörükler, askerliğini yapmamış insanı yarım sayar. Askerlik bir okul olarak nitelenir. Askere gönderme başlı başına bir olaydır.

Askere gidecek delikanlı askere gitmeden onbeş yirmi gün önce bütün işlerden el çektirilir, dinlenip gezer. Askere gideceği günden bir iki gün önce hısım akraba, dostlarla helallaşılır. Son gün köyden askere gidecek tüm tertip toplanır. Durumu iyi olanlar ziyafet verirler. Durumu zayıf olanların harçlıkları toplanır.

Askere giden delikanlıya bir lokma ısırtılır, ısırtılan lokmanın yarısı kısmetini geri çekip getirmesi için saklanır. Bundan amaç askerin sağ salim evine gelmesidir.

Yörükler, askere giden delikanlıya kına yakarlar. İnanışa göre; koçlara kına Allah’a kurban etmek için, kızların saçına kına kocalarına kurban etmek için, askere giden delikanlıların eline kına vatana kurban etmek için yakılır.

Kaynak Kişi: Prof. Dr. Erman Artun
Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi.
 
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Denizli'de 8 Asırlık Gelenek: Sudan Koyun Geçirme Yarışması
  • Ugur
  • Ugur,
  • Gelenek ve Göreneklerimiz
  • 0    280
Din ve gelenek
  • MURATS44
  • MURATS44,
  • Dini Konular
  • 0    1K
Antalya İli Gelenek ve Görenekleri
  • deniz feneri
  • deniz feneri,
  • Gelenek ve Göreneklerimiz
  • 3    17K
Adıyaman Gelenek ve Görenekleri
  • deniz feneri
  • deniz feneri,
  • Gelenek ve Göreneklerimiz
  • 3    15K
Erzincan Örf Adet Gelenek ve Görenekleri
  • deniz feneri
  • deniz feneri,
  • Gelenek ve Göreneklerimiz
  • 3    19K
Geri