Biyografi Prens Sabahaddin Kimdir?

Prens Sabahaddin (13 Şubat 1879, İstanbul- 30 Haziran 1948, Neuchâtel Kantonu, İsviçre) Prens Sabahaddin (13 Şubat 1879, İstanbul- 30 Haziran 1948, Neuchâtel Kantonu, İsviçre)
"Mehmed Sabahaddin", Prens Sabahaddin, Türk siyasetçi ve düşünür. Babası Gürcü Halil Rıfat Paşa'nın oğlu Osmanlı Adliye nazırlarından Mahmud Celaleddin Paşa, annesi sultan Abdülmecid'in kızı, sultan Abdülhamidin kız kardeşi, Seniha Sultan’dır.

Sosyoloji alanında çalışma yapan ilk Türk aydınlarından birisidir. Adem-i Merkeziyetçilik adını verdiği siyasi düşünceyi savunan Prens Sabahaddin, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra imparatorluğu yöneten İttihat ve Terakki’ye yönelen muhalefetin düşünsel önderidir. Görüşleri, günümüz Türkiye'sindeki merkez sağ partilerin temel ideolojisi kabul edilir. Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi olan Osmanlı Ahrar Fırkası'nın kurucusudur.

Osmanlı padişahlarından Sultan Abdülmecid'in torunu, V. Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmed, ve VI. Mehmed'in yeğenidir.

Prens Sabahattin iki evlilik yaptı. Kafkas kökenli Tabinak Hanım ile evliliğinden (Fethiye Kendi) adında bir kızı dünyaya geldi (1899 -1986).

İstanbul'da, kendi adıyla anılan Prens Sabahaddin Korusu'nun sahibiydi.

Yaşamı​

1879 yılında İstanbul'da doğdu. Annesi Osmanlı padişahı Abdülmecid'in kızı ve II. Abdülhamid'in üvey kızkardeşi Seniha Sultan, babası ise Kaptan-ı Derya Damat Gürcü Halil Rifat Paşa'nın oğlu Damat Mahmud Celalettin Paşa'ydı. Hanedanla anne tarafından gelen bağından ötürü bir “sultanzâde” idi ancak “prens” ünvanını kullanmıştır.

Dönemin önde gelen entelektüellerinden evde özel eğitim gördü ve bir batılı gibi yetiştirildi. Sarayın damadı ve padişah II. Abdülhamid’in yakın arkadaşı olan babası, Adalet Bakanı olduğu sırada Çırağan Baskını’na adı karıştığı gerekçesiyle görevden alınınca yalısında gözaltında bulunduğu süre boyunca oğulları Sabahattin ve Lütfullah Efendilerin eğitimi ile ilgilenmişti. Sabahaddin Efendi, doğa bilimlerine büyük ilgi gösterdi ve Fransızca’yı çok iyi düzeyde öğrendi.

Paris’e kaçışı​

Bir suikast girişiminden çekinen babası 1899’da onu ve diğer oğlu Ahmed Lütfullah Bey’i yanına alarak Paris’e yerleşti. Prens Mehmed Sabahattin, Damad Mahmud Celalettin Paşa nın oğlu olmasının verdiği avantajla Fransa’daki Jön Türkler arasında hızla yükseldi. Abdülhamid’e karşı Avrupa’da muhalefet edenler arasında bir lider durumuna geldi. Bir ara babası ile birlikte Mısır’a kaçtı ancak sonra tekrar Paris’e döndü. Ecole des Roches adlı okulun kurucusu Edmond Demolins ile tanıştı ve onun toplum ve siyaset hakkındaki görüşlerinden etkilendi. Osmanlı toplumunun ilerleyebilmesi için özel girişim ve yerinden yönetimin gerekliliğine inandı.

Birinci Jön Türk Kongresi​

1900'de "Umum Osmanlı Vatandaşlara" hitaplı bir beyanname ile Jön Türkler'in bir kongre düzenlemesi fikrini ortaya attı. Bu ilk girişim gerçekleşmedi ancak 4 Şubat 1902’de Paris’te “Birinci Osmanlı Liberaller Kongresi” adıyla bir kongre toplamayı başardı (kongre, sonradan Birinci Jön Türk Kongresi olarak anılmıştır). Kongrede, Jön Türkler arasındaki ideolojik ve siyasi farklar ortaya çıktı. Prens Sabahattin, II. Abdülhamid’in İngilizler yardımıyla düşürülmesi fikrini savundu. Yabancı müdahaleye karşı olan Ahmed Rıza ve grubuyla fikir ayrılığına düştü. Bir ihtilal sonucu yıkılması istenen Abdülhamid yönetiminin yerine hangi yönetim modelinin geleceği sorusunu ise Prens Sabahaddin ve taraftarları “yerli ve yabancı burjuvazinin işbirliğine dayanan, merkezi olmayan ve bireysel girişimleri destekleyen bir yönetim”[2] olarak yanıtlarken, Ahmed Rıza Bey taraftarları "merkeziyetçi bir Meşrutiyet"i savunuyordu. Bu bölünmenin, günümüzde Türkiye’de merkez sağ ve merkez solun temelini oluşturduğu kabul edilir.

Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti​

Prens Sabahaddin, 1902’de başarısız bir darbe girişimi yaptı. 1906’da Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti'ni kurdu. Cemiyetin yayın organı olarak çalışan “Terakki” dergisini yayımlayarak, yönetimde adem-i merkeziyet ve iktisatta "teşebbüs-i şahsi" ilkelerini savundu. Bu aylık dergi, iki yıl kadar süreyle yayımlandı. Dergide ifade edilen görüşler imparatorluktaki azınlıklar ve tüccarlar arasında taraftar buldu. Derneğin İstanbul, İzmir, Alanya ve Şam’da şubeleri açıldı.

Osmanlı Ahrar Fırkası​

Prens Sabahattin, İttihat ve Terakki Cemiyeti 1908’deki ayaklanmayı hazırlayıp gerçekleştirdikten ve II. Meşrutiyet ilan edildikten sonra liberal görüşleri savunan Jön Türkler’in kurduğu Osmanlı Ahrar Fırkası'nı destekledi ve perde arkasından yönetti. 1903’te kaybettiği babasının cenazesini de beraberinde getirerek 1908’de İstanbul’a döndü. Ahrar Fırkası, 1908 seçimlerine katıldı ancak meclise giremedi. Çok geçmeden fırka, 31 Mart Olayı olayında payı olmakla suçlandı ve kapatıldı. Prens Sabahaddin tutuklandı ancak Mahmut Şevket Paşa ve Hurşit Paşa’nın aracılığı ile serbest bırakıldı. Daha sonra bu olayla ilişkisi olmak suçuyla gıyabında yargılanıp idama mahkum edilince yeniden yurtdışına kaçtı.

Mahmut Şevket Paşa Suikastı​

1913’te İstanbul’daki Prens Sabahaddin taraftarları, Bâb-ı Âli Baskını’nın bir benzerini yaparak hükümeti devirmek ve Prens Sabahaddin’i lider yapmak üzere plan yaptılar. İlk hareketleri sadrazam Mahmud Şevket Paşa’nın öldürülmesi olarak kararlaştırıldı. 11 Haziran 1913’te suikast gerçekleştirildi. Ancak suikastçılar yakalanıp idam edildi ve Prens Sabahaddin Paris’ten kaçmak zorunda kaldı. I. Dünya Savaşı yıllarında yaşamını Avrupa’nın değişik kentlerinde sürdürdü.

Milli Mücadele Yılları​

Prens Sabahattin, I. Dünya Savaşı yenilgisinden ve İttihat ve Terakki yönetiminin sona ermesinden sonra yurda dönebildi. Türkiye’ye döner dönmez İttihat ve Terakki döneminde yasaklanan "Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?" adlı eserini yayınladı. Ayrıca çeşitli yazılarıyla Anadolu’daki Milli Mücadele’yi destekledi. Cumhuriyetin İlanından sonra 1924 yılında hanedan üyelerinin sürgüne gönderilmesine ilişkin kanun gereği ülkeden ayrılmak zorunda kaldı.

Ölümü​

1948 yılında İsviçre'nin Neuchâtel kentinde öldü. Cenazesi, 1952 yılında Türkiye'ye getirildi; İstanbul'un Eyüp semtinde babasının ve dedesinin mezarlarının bulunduğu Halil Rıfat Paşa türbesine defnedildi.

1920 yılında İstanbul'da tanıştığı ve çok fazla etkilediği John Godolphin Bennett, (ilk baskısı 1962, genişletilmiş ikinci baskısı 1974 yılında yapılan ve Türkçeye 1999 yılında çevrilen "The Witness" ("Tanık") adlı otobiyografisinin başlarında kendisiyle tanışıklarından uzun uzadıya bahsetmiş ve kitabın ortalarında da Sabahattin'in yaşadığı hüsran, hayal kırıklıkları ve Türkiye'den sürgün edilmiş olması sebebiyle hayatının son yıllarında alkolik olduğunu ve büyük fakirlik içinde öldüğünü belirtmiştir.

Prens Sabahaddin Korusu​

Prens Sabahaddin Korusu ya da Vakıf Korusu, İstanbul'da Beşiktaş ilçesinde yer alan bir korudur. İstanbul Boğazı sırtlarında, Ortaköy-Kuruçeşme semtleri arasında yer alır. Engebeli bir araziye sahip olan koruda dik eğimli yamaçlar bulunur. Yüz ölçümü 22 dönüm kadardır. Kayıtlarda, İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nün mülkü olarak geçmektedir.

Korunun ilk sahibi, Osmanlı padişahlarından I. Abdülmecid'in kızı Seniha Sultan'dır. Seniha Sultan'ın ardından korunun mülkiyeti, oğlu Prens Sabahattin'e geçmiştir. Koru içinde yer alan ağaçlar fazla boylu değildir. Koruda rastlanan ağaçlar arasında defne, akçakesme, çitlembik, sakız ağacı, dişbudak, erguvan, zeytin ve ıhlamur sayılabilir.

Kitapları​

  • Doruk ve Su
  • Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?
  • Teşebbüs-ü Şahsi ve Tevsi-i Mezuniyet Hakkında Bir İzah
  • Teşebbüs-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Hakkında İkinci Bir İzah
  • İttihat ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar
  • Mesleğimiz Hakkında Üçüncü ve Son Bir İzah
 
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Prens Philip (1921-2021)
  • Ugur
  • Ugur,
  • Biyografiler
  • 0    1K
Prens Adaları (İstanbul Adaları)
  • Ugur
  • Ugur,
  • Ansiklopedi
  • 0    7K
Azazil kimdir?
  • Ugur
  • Ugur,
  • Biyografiler
  • 0    137
Sarı Çizmeli Mehmet Ağa Kimdir?
  • Ugur
  • Ugur,
  • Biyografiler
  • 0    287
Pomaklar Kimdir?
  • Ugur
  • Ugur,
  • Ansiklopedi
  • 0    417
Geri