Tarih Türkiye'de Yapılan Referandumlar

Bugüne kadar Türkiye'de 7 referandum (Halk oylaması) yapılmıştır. 6 referandumdan evet sonucu çıkarken sadece 1988 referandumundan hayır sonucu çıkmıştır.


  1. 1961 referandumu: Evet 61.70 - Hayır 38.30
  2. 1982 referandumu: Evet 91.37 - Hayır 8.63
  3. 1987 referandumu: Evet 50.16 - Hayır 49.84
  4. 1988 referandumu: Evet 35.00 - Hayır 65.00
  5. 2007 referandumu: Evet 68.95 - Hayır 31.05
  6. 2010 referandumu: Evet 57.88 - Hayır 42.12
  7. 2017 referandumu: Evet 51.41 - Hayır 48.59

1. 1961 Türkiye anayasa referandumu - 9 Temmuz 1961​


1961_referandumu_zpsmnvqtcmm.jpg 1961_referandumu_zpsmnvqtcmm.jpg

Evet 61.70 - Hayır 38.30

1961 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye’de yapılan ilk halk oylamasıdır.

27 Mayıs Darbesi'nden sonra hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı. 9 Temmuz 1961’deki halk oylaması ile 1961 Anayasası, yüzde 38.3 'hayır' oyuna karşılık, yüzde 61.7 'evet' oyuyla kabul edildi.

Darbeyle iktidara gelen Millî Birlik Komitesi ve başkanı Cemal Gürsel "evet" oyunu desteklediler. Kampanya süreci "'evet' propagandasının serbest ve meşru, 'hayır' propagandasının hukuken serbest, fiilen yasak" olduğu bir süreç olarak betimlenmiştir. Darbeyi destekleyen Cumhuriyet Halk Partisi ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi "evet" propagandası yaptı. Kapatılan Demokrat Parti geleneğini temsil eden partilerden Yeni Türkiye Partisi de "evet" oyunu savundu. Aynı gelenekten gelen Adalet Partisi ise ilk başta çekimser bir tutum sergilese de, maruz kaldığı eleştiriler ve medyada çıkan "komünistlik" de dahil olmak üzere suçlamalar üzerine "evet" propagandası yaptı. Partinin bu tavrının kapatılmaktan kurtulmak için olduğu düşünülür.

Referandum sürecinde devlet kaynakları "evet" propagandası için kullanıldı. İstanbul'da vali, belediye başkanı, sıkıyönetim komutanı ve Temsilciler Meclisi üyelerinin de aralarında bulunduğu bir grup "evet" kampanyası planlamasında rol aldı. Benzer faaliyetler muhtarlar, kaymakamlar, öğretmenlerce de yürütüldü. Darbecilerin gençlerle kurduğu yakın ilişki çerçevesinde Türkiye Millî Talebe Federasyonu ve Türkiye Millî Gençlik Teşkilatı da ülke çapında "evet" propagandası yaptı.

Öte yandan, kapatılan Demokrat Parti mensupları açık "hayır" kampanyası yapamadıklarından içinde "hayır" geçen "Hayırda hayır vardır" gibi cümlelerin de dahil olduğu üstü kapalı bir propaganda yöntemi kullandılar.


Evet ya da hayırOylarYüzde
Evet6.348.092%61.7
Hayır3.933.944 %38.3
Geçerli oy10.282.036 %99.7
Geçersiz veya boş oy39.075 %0.3
Toplam oy10.321.111%100.00
1961 Referandumu Sonuçları

2. 1982 Türkiye anayasa referandumu - 7 Kasım 1982​


1982_referandumu_zpsscojcswe.jpg 1982_referandumu_zpsscojcswe.jpg

Evet 91.37 - Hayır 8.63


1982 Türkiye anayasa referandumu Türkiye’de yapılan ikinci halk oylamasıdır.

12 Eylül Darbesi'nden sonra hazırlanan 1982 Anayasası için yapıldı. 7 Kasım 1982’deki halk oylaması ile 1982 Anayasası, yüzde 8.63 'hayır' (1.626.431 seçmen) oyuna karşılık, yüzde 91.37 'evet' (17.215.559 seçmen) oyuyla kabul edildi.

1982 Anayasası, sonuçların açıklanmasıyla 9 Kasım 1982 tarihinde yürürlüğe girdi.

1982 Anayasası referandumu cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirildi. Anayasanın kabulü ile birlikte, anayasanın geçici 1. maddesi gereğince, daha önce devlet başkanı unvanına sahip olan Kenan Evren'in cumhurbaşkanlığı da halk tarafından onaylandı.


Evet ya da hayırOylarYüzde
Evet17.215.559%91.4
Hayır1.626.431 %8.6
Geçerli oy18.841.990 %99.8
Geçersiz veya boş oy43.498 %0.2
Toplam oy18.885.488%100.00
Seçmen katılımı
Seçmen sayısı
1982 Referandumu Sonuçları %91.3 20.690.914

3. 1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu​


1987_referandumu_zpsllqcrkun.jpg 1987_referandumu_zpsllqcrkun.jpg


Evet 50.16 - Hayır 49.84

1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye'de yapılan üçüncü halk oylamasıdır.

1982 Anayasası'nın geçici 4. maddesi ile getirilen 10 ve 5 yıllık siyasal yasakların kalkıp kalkmaması konusunda 6 Eylül 1987'de düzenlendi. Seçmen kütüklerinin belirlenmesi amacıyla 12 Temmuz 1987'de tüm yurtta sokağa çıkma yasağı uygulandı. Yüksek Seçim Kurulu, halk oylaması sonuçlarını 12 Eylül 1987'de açıkladı. Halk oylamasına 24.436.821 seçmen katıldı. Geçerli 23.347.856 oydan 11.711.461'i 'evet' (% 50.16), 11.636.395'i 'hayır' (% 49.84) çıktı. Böylece, Geçici 4. madde yürürlükten kalktı.

Bu referandumda Evet oyları ile Hayır oyları arasında sadece 75.066 oy çıkmıştır. Sonuçların açıklanması ile dönemin Başbakanı Turgut Özal erken genel seçim kararı almış ve aynı yıl 29 Kasım'da 1987 Türkiye genel seçimleri yapılmıştır.

12 Eylül 1980 darbesi ile getirilen siyasi yasakları kaldıran anayasa referandumu olarak bilinir.


Evet ya da hayırOylarYüzde
Evet11,711,461%50.16
Hayır11,636,395 %49.84
Geçerli oy23,347,856 %95.54
Geçersiz veya boş oy1,088,965 %4.45
Toplam oy24,436,821%100.00
Seçmen katılımı
Seçmen sayısı
1987 Referandumu Sonuçları %95.03 25,712,760

4. 1988 Türkiye anayasa değişikliği referandumu - 25 Eylül 1988​


1988_referandumu_zpspy5lotos.jpg 1988_referandumu_zpspy5lotos.jpg

Evet 35.00 - Hayır 65.00

Türkiye’de yapılan dördüncü, hayır çıkan ilk halk oylamasıdır. 1982 Anayasası'nın 127. maddesindeki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması konusunda 25 Eylül 1988’de yapıldı. Seçmenlerin yüzde 65’i 'hayır', yüzde 35’i 'evet' oyu kullandı. Böylece yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa’nın 127. maddesindeki değişiklik kabul edilmedi ve 13 Kasım 1988 olarak öngörülen erken yerel seçim yapılmadı.


Evet ya da hayırOylarYüzde
Hayır14,921,945%65.0
Evet8,034,933 %35.0
Geçerli oy22,956,878 %96.6
Geçersiz veya boş oy793,995 %3.4
Toplam oy23,750,873%100.00
Seçmen katılımı
Seçmen sayısı
1988 Referandumu Sonuçları %88.8 26,739,227


5. 2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu - 21 Ekim 2007​


2007_referandumu_zpslcvn5ljj.jpg 2007_referandumu_zpslcvn5ljj.jpg

Evet 68.95 - Hayır 31.05

2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, 21 Ekim 2007 tarihinde Türkiye'de, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi başta olmak üzere birtakım anayasa değişikliklerinin halkoyuna sunulmasıdır. Türkiye'de yapılan beşinci halk oylamasıdır.

Kabul edilen değişiklikler

  • Milletvekili genel seçimlerinin beş yıl değil dört yılda bir yapılması.
  • Cumhurbaşkanının halk oyuyla seçilmesi.
  • Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 96. maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. 'Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.'
  • Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 101. maddesinin "Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer" şeklinde değiştirilmesi.
  • Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 102. maddesinin "Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir." şeklinde değiştirilmesi.


Evet ya da hayırOylarYüzde
Evet19,422,714%68.95
Hayır8,744,947 %31.05
Geçerli oy28,142,781 %97.74
Geçersiz veya boş oy651,435 %2.26
Toplam oy28.794.216%100.00
Seçmen katılımı
Seçmen sayısı
2007 Referandumu Sonuçları %67.49 42,665,149


6. 2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu - 12 Eylül 2010​


2010_referandumu_zps3svnzytl.jpg 2010_referandumu_zps3svnzytl.jpg

Evet 57.88 - Hayır 42.12

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, Türkiye'de anayasada yapılan birtakım değişikliklerin 12 Eylül 2010 tarihinde halk oylamasına sunulmasıdır. 26 maddelik bir değişikliği içeren paket, TBMM tarafından kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından referanduma sunuldu. Referandum sonucunda %57.88 evet ve %42.12 hayır oyu çıkarak anayasa değişiklikleri kabul edildi.

Anayasa değişikliği teklifi

Adalet ve Kalkınma Partili milletvekillerinin verdiği 27 maddelik anayasa değişikliği teklifi önce anayasa komisyonunda görüşüldü ve kabul edildi. TBMM'de yapılan oylamada da 72 ret, 336 kabul oyu alan anayasa değişikliği teklifi cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayına sunuldu. TBMM'deki oylamada Adalet ve Kalkınma Partisi pakete destek verirken MHP muhalefet etti. CHP ve BDP meclise girmedi. Mecliste temsil edilmeyen partilerden Saadet Partisi ve BBP pakete destek vereceklerini açıkladılar.

Abdullah Gül 12 Mayıs 2010 tarihinde değişiklik paketini halkoyuna sundu. Halkoylaması 12 Eylül 2010 Pazar günü gerçekleştirildi.

Teklifin kabul edilmesi halinde aşağıdaki değişiklikler yürürlüğü girecek:

  • Anayasa Mahkemesi'nde yedek üyelik sistemi kaldırılıyor. Mahkeme, "11 asıl 4 yedek" üye yerine "17 asıl" üyeden oluşacak. Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesi durumunda mevcut yedek üyeler asıl üye sıfatını kazanacak.
  • Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl olarak belirleniyor.
  • Vatandaşlara Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapma hakkı veriliyor.
  • Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.
  • Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az oniki üye ile toplanır.
  • Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranacak.
  • Mahkemenin üye yapısı aşağıdaki gibi değişecek:


Evet ya da hayırOylarYüzde
Evet21.787.610%57.88
Hayır15.856.441 %42.12
Geçerli oy37.644.051 %98,61
Geçersiz veya boş oy725.164 %1,39
Toplam oy38,369,215%100.00
Seçmen katılımı
Seçmen sayısı
2010 Referandumu Sonuçları %73,71 52.051.828

7. 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu - 16 Nisan 2017​


2017_referandumu_zps5i1iwd33.jpg 2017_referandumu_zps5i1iwd33.jpg

Evet 51.41 - Hayır 48.59

2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, 16 Nisan 2017'de gerçekleşen halk oylamasıdır. Seçmenler, mevcut Türkiye Anayasası'nın 18 maddesi üzerindeki değişikliklerini oyladı. Hükûmetteki Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ve kurucularından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından desteklenen madde değişiklikleriyle ilgili tartışmalar uzun süre devam ettikten sonra muhalefetteki Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) desteğiyle birlikte meclisten geçerek halk oylaması kararı alındı. Değişiklik paketi, yürürlükteki parlamenter sistemin kaldırılarak yerine başkanlık sisteminin getirilmesini, başbakanlık makamının ortadan kaldırılmasını, meclisteki vekil sayısının 550'den 600'e çıkarılmasını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) yapısında değişiklikler yapılmasını içermektedir.

Anayasa değişikliği teklifi ilk olarak AK Parti tarafından 2011 genel seçimlerinin hemen peşine duyuruldu ancak meclisteki tüm partilerden oluşan anayasa komisyonunun fikir birliğine ulaşamaması üzerine geri çekildi. 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı koltuğuna oturmasıyla birlikte başkanlık sistemine geçiş tartışmaları hız kazanarak daha çok gündeme geldi ve hem Haziran 2015 genel seçimlerinde hem de Kasım 2015 genel seçimlerinde AK Parti'nin en önemli seçim politikalarından biri oldu. Mayıs 2016'da başbakanlığı ortadan kaldıracak anayasal değişiklik konusunda Erdoğan'la anlaşmazlıklar yaşayan Ahmet Davutoğlu görevden istifa ederek yerine en önemli gündeminin anayasa değişikliği olduğunu söyleyen Binali Yıldırım geldi. Geçmişte birçok kez başkanlık sistemine karşı olduğunu dile getiren MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Ekim 2016'da değişiklik teklifini meclise getirmesi için hükûmete çağrı yaptı ve süreçte iş birliği içinde olabileceklerini duyurdu. Bir aylık görüşmelerin ardından Aralık'ta teklif üzerinde anlaşmaya varan AK Parti ve MHP, böylece önerinin referanduma sunulması için gerekli olan meclis onayı sürecini başlattı.

20 Ocak 2017'de beşte üç oy sayısı 330'u aşarak 339 oy toplayan anayasa değişikliği teklifi meclisten geçerek referandum kararı verildi. Ana muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), oylamalar sırasında gizli oy kullanılması gerekirken açık oy kullanılması gibi çeşitli usulsüzlükler yaşandığını belirtti.

Başkanlık sistemi, 2005'te Adalet Bakanı Cemil Çiçek tarafından önerildi ve Başbakan Erdoğan tarafından desteklendi. Bu süre zarfından sonra başkanlık sistemine geçiş Adalet ve Kalkınma Partisi liderleri tarafından "yeni anayasa" ile birlikte birçok kez açık bir şekilde dile getirildi. Ekim 2016'da partinin Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, Nisan 2017'nin değişiklik için referandum tarihi olacağını açıkladı. Kasım 2016'da AK Parti, getirmeyi istediği sistemin adının başkanlık sistemi değil cumhurbaşkanlığı sistemi adıyla anılacağını duyurdu. Bunun üzerine değişiklik teklifinin destekçisi olan hükûmete yakın medya, kullanmakta olduğu başkanlık sistemi adını terk ederek cumhurbaşkanlığı sistemi adını kullanmaya başladı...

Oylar %
Evet 25.154.257%51,41
Hayır23.775.294 %48,59
Geçerli oylar48.929.551 %98,26
Geçersiz ve boş oylar864.988 %1,74
Toplam oy49.794.539%100.00
Kayıtlı seçmen/katılım58.517.931 %85,09
2017 Referandumu Sonuçları
 
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Türkiye'de İlk Kez "Albino Çakal" Görüntülendi
  • Ugur
  • Ugur,
  • Hayvanlar Alemi
  • 0    145
Tesla Türkiye’de İlk Showroom Mağazasını Açtı
  • Ugur
  • Ugur,
  • Motorlu Araçlar
  • 0    189
Türkiye'de Çayın Tarihi
  • Ugur
  • Ugur,
  • Tarih
  • 0    5K
Geri