Nargin Adası ya da günümüzdeki adı ile Büyük Zire (Azericeː Böyük Zirə, kelime anlamı ile Büyük Ada), Hazar Denizi'nin Azerbaycan'a ait bölümünde yer alan bir adadır. Ada, Dash Zira, Kum Adası, Zenbil, Sangi-Mugan, Chikil, Kara Su, Kara Zira, Gil, Ignat Dash gibi büyük ve birkaç küçük adadan oluşan Bakü takımadalarının bir parçasıdır. Bakü Körfezi'nde yer alır. Bakü'nün sahil hattından 10,5 kilometre uzaklıkta yer alır. Adanın modern ismi olan Boyuk Zira kelimesi Azerice "büyük" anlamına gelen "böyük" ve Arapça "ada" anlamına gelen "cezire" kelimesinden oluşmuştur.
Adanın toplam alanı 1,4 kilometrekaredir. Uzunluğu 3,1 kilometre, eni 900 metredir. Adanın kuzeybatı kesimleri dik yamaçlardan oluşmaktadır. Su kaynağı ile bitki örtüsü bulunmayan ada, yılanlarıyla ünlü. Bu yüzden tarihte Yılan Adası olarak da anılıyor. Hazar foku, Mersin balığı ve birçok farklı türde kuş ada çevresinde gözlemlenebilmektedir.
Bakü takımadalarındaki diğer bütün adalar gibi Nargin Adası'nın adı da Ruslar, özellikle de 17. yüzyıl civarında bölgede beliren Kazaklar tarafından değiştirilmiştir. Boyuk Zira, Nargin adı ile de bilinmektedir. Bu isim de I. Petro ile ilişkilendirilmektedir. Nargin kelimesi, "dar boğaz" anlamına gelen Almanca "Nargin", Letonca "Narginten" kelimelerinden gelmiş olmalıdır. Nargin Adası, 1990 yılında orijinal ismini geri almıştır.
Deniz feneri
Adadaki deniz feneri 11 Aralık 1884 yılında çalışmaya başladı. Deniz feneri, Bakü Körfezi'ne giriş yapan gemilere kolaylık sağlaması amacı ile adanın güney kesimlerine inşa edildi. Deniz feneri, üç metrelik bir kule, tepesinde lambası ile bir konut halinde inşa edilmiştir. Bir gazyağı fitil brülörü ve 4. dereceden ışık-optik bir aparatlı bir gaz lambası, gemiler için yolu aydınlatmaktadır.
1941 yılında, II. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi'nin açılması ile birlikte bina Kızıl Ordu'nun emri ile havaya uçuruldu. Adada, Bakü'yü Alman hava saldırılarından korumak için uçaksavar silahları kuruldu, çünkü deniz feneri binası Alman havacılar için önemli bir nokta idi. Deniz feneri 1958 yılında restore edildi. Adanın orta orta kesiminde, karmaşık bir optik seyir sistemi ile donatılmış 18 metre yüksekliğinde bir taş kule inşa edildi. Yolun bakımı bir izleme yöntemi ile gerçekleştirilmekte ve personel her iki haftada bir değişmektedir. Deniz fenerinin ışıkları Bakü'den 20-30 kilometre uzaklıktan da görülebilmektedir. Deniz fenerinin gücü güneş panellerinden elde edilmektedir. Ayrıca bir dizel jeneratörle birlikte 7 güne varan güç depolanması sağlanmaktadır.
I. Dünya Savaşı
Nargin Adası, I. Dünya Savaşı sırasında Türkiye ve Azerbaycan arasında trajik olaylara ev sahipliği yapmıştır. Doğu Anadolu'nun Ruslar tarafından işgali sırasında tutuklanan 10 kadar asker ve sivil adada esir olarak tutulmuştur. Esirler açlık, yılan ısırması ve hapishane görevlilerinin işkenceleri nedeni ile ölmüştür. Hasan Cüneyd Zapsu'nun anlattığına göre, dedesi Abdurrahim Rahim Zapsu da adadaki esirlerden birisiydi ve bir hemşirenin yardımı ile kurtulmuştu. Ayrıca, Türk pilot Vecihi Hürkuş da adada esir tutulanlardan birisi idi ve yöre sakinlerinin yardımları ile kurtulmuştu.
[HARITA]Boyuk Zira[/HARITA]
Nargin, Sovyetler döneminde de askeri amaçlarla kullanılmış ve buraya hava savunma birlikleri yerleştirilmişti. Sovyetlerin dağılmasıyla ada boşaltılmıştı. Artık Azerbaycan Savunma Bakanlığı kontrolündeki adada sadece tarihi deniz feneri işlevini sürdürüyor ve sivillerin adaya gelmesine izin verilmiyor.
Kaynak:
En acı ziyaret... Binlerce Türk askerinin esir tutulduğu Nargin Adası... - Resim 1
Boyuk Zira - Wikipedia
Adanın toplam alanı 1,4 kilometrekaredir. Uzunluğu 3,1 kilometre, eni 900 metredir. Adanın kuzeybatı kesimleri dik yamaçlardan oluşmaktadır. Su kaynağı ile bitki örtüsü bulunmayan ada, yılanlarıyla ünlü. Bu yüzden tarihte Yılan Adası olarak da anılıyor. Hazar foku, Mersin balığı ve birçok farklı türde kuş ada çevresinde gözlemlenebilmektedir.
Bakü takımadalarındaki diğer bütün adalar gibi Nargin Adası'nın adı da Ruslar, özellikle de 17. yüzyıl civarında bölgede beliren Kazaklar tarafından değiştirilmiştir. Boyuk Zira, Nargin adı ile de bilinmektedir. Bu isim de I. Petro ile ilişkilendirilmektedir. Nargin kelimesi, "dar boğaz" anlamına gelen Almanca "Nargin", Letonca "Narginten" kelimelerinden gelmiş olmalıdır. Nargin Adası, 1990 yılında orijinal ismini geri almıştır.
Adanın Stratejik Önemi
Ada, Hazar Denizi'nde, Bakü'nün 5 kilometre açığında yer almaktadır. Ada, Azerbaycan Cumhuriyet Savunma Bakanlığı yönetimindedir. Adanın yapısı kayalıktır. 2008 yılının Ocak ayında SOCAR, Lökbatan ilinden Boyuk Zira Adası'na 17 kilometre uzunluğunda, 12-14 metre derinliğinde su hattı çekmiştir.Adanın Tarihi
Deniz feneri
Adadaki deniz feneri 11 Aralık 1884 yılında çalışmaya başladı. Deniz feneri, Bakü Körfezi'ne giriş yapan gemilere kolaylık sağlaması amacı ile adanın güney kesimlerine inşa edildi. Deniz feneri, üç metrelik bir kule, tepesinde lambası ile bir konut halinde inşa edilmiştir. Bir gazyağı fitil brülörü ve 4. dereceden ışık-optik bir aparatlı bir gaz lambası, gemiler için yolu aydınlatmaktadır.
1941 yılında, II. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi'nin açılması ile birlikte bina Kızıl Ordu'nun emri ile havaya uçuruldu. Adada, Bakü'yü Alman hava saldırılarından korumak için uçaksavar silahları kuruldu, çünkü deniz feneri binası Alman havacılar için önemli bir nokta idi. Deniz feneri 1958 yılında restore edildi. Adanın orta orta kesiminde, karmaşık bir optik seyir sistemi ile donatılmış 18 metre yüksekliğinde bir taş kule inşa edildi. Yolun bakımı bir izleme yöntemi ile gerçekleştirilmekte ve personel her iki haftada bir değişmektedir. Deniz fenerinin ışıkları Bakü'den 20-30 kilometre uzaklıktan da görülebilmektedir. Deniz fenerinin gücü güneş panellerinden elde edilmektedir. Ayrıca bir dizel jeneratörle birlikte 7 güne varan güç depolanması sağlanmaktadır.
I. Dünya Savaşı
Nargin Adası, I. Dünya Savaşı sırasında Türkiye ve Azerbaycan arasında trajik olaylara ev sahipliği yapmıştır. Doğu Anadolu'nun Ruslar tarafından işgali sırasında tutuklanan 10 kadar asker ve sivil adada esir olarak tutulmuştur. Esirler açlık, yılan ısırması ve hapishane görevlilerinin işkenceleri nedeni ile ölmüştür. Hasan Cüneyd Zapsu'nun anlattığına göre, dedesi Abdurrahim Rahim Zapsu da adadaki esirlerden birisiydi ve bir hemşirenin yardımı ile kurtulmuştu. Ayrıca, Türk pilot Vecihi Hürkuş da adada esir tutulanlardan birisi idi ve yöre sakinlerinin yardımları ile kurtulmuştu.
[HARITA]Boyuk Zira[/HARITA]
Nargin, Sovyetler döneminde de askeri amaçlarla kullanılmış ve buraya hava savunma birlikleri yerleştirilmişti. Sovyetlerin dağılmasıyla ada boşaltılmıştı. Artık Azerbaycan Savunma Bakanlığı kontrolündeki adada sadece tarihi deniz feneri işlevini sürdürüyor ve sivillerin adaya gelmesine izin verilmiyor.
Kaynak:
En acı ziyaret... Binlerce Türk askerinin esir tutulduğu Nargin Adası... - Resim 1
Boyuk Zira - Wikipedia
