Genel Kültür Konya'nın Asırlık Şivlilik Geleneği Nedir?

Resim: yeni konya.com

Konya'nın Asırlık Şivlilik Geleneği Nedir?​

Anadolu'nun kadim şehirlerinden Konya'ya özgü, asırlardır yaşatılan ve özellikle çocukların büyük bir heyecanla beklediği özel bir gelenek vardır: Şivlilik. Bu gelenek, İslam alemi için büyük öneme sahip olan üç ayların başlangıcını, yani Recep ayının ilk gününü müjdeler. Peki, sadece Konya'da görülen bu renkli ve coşkulu Şivlilik geleneği tam olarak nedir, ne zaman ve nasıl kutlanır? Bu makalede, Şivlilik'in tarihsel kökenlerinden günümüzdeki kutlama şekillerine kadar tüm detaylarını inceleyeceğiz. Çocukların kapı kapı dolaşarak çerez topladığı, mahallelerin şenlendiği bu özel gün, aynı zamanda komşuluk ve paylaşma ruhunu da pekiştiren kültürel bir mirastır.

Şivlilik Nedir ve Kökeni Nereden Gelir?​

Şivlilik, Hicri takvime göre üç ayların ilki olan Recep ayının ilk perşembesini cumaya bağlayan gece ve Regaip Kandili sabahı, özellikle Konya'da çocuklar tarafından yapılan bir kandil kutlama geleneğidir. Konya halkı arasında bu güne "ilk namaz" adı da verilir. Gelenek, Regaip Kandili'nin gündüz saatlerinde çocukların evleri dolaşarak çerez ve şekerleme topladığı kültürel bir etkinlik olarak öne çıkar.

Bu asırlık geleneğin kökeni hakkında farklı rivayetler bulunmaktadır:

• Şeyh Şiblî Rivayeti: Halk etimolojisinde kelimenin kökeni, Türk-İslam mutasavvıfı Ebu Bekir Şiblî'ye (Şibli-lik > Şivlilik) bağlanır. Rivayete göre Şiblî, Hz. Muhammed'in annesinin rahmine Recep ayının ilk perşembesi intikal ettiğini rüyasında öğrenir ve bu müjdeyi "Şiblî" nidasıyla ev ev dolaşarak duyurur. Ev sahipleri de ona yiyecek ikram eder.
• Dilsel Kökenler: Bazı kaynaklar kelimenin Arapça'da "doyuran, açlığı gideren" anlamına gelen "şib'" veya Farsça'da "karışma, uyuşma" anlamına gelen "şîb" kelimelerinden türediğini öne sürer.
• Ses Benzerliği: Bir diğer görüş ise, ismin çocukların çıkardığı sese veya yerel ağızda "Cüllülük" olarak bilinen bir kuşun ötüşüne ya da yağda kızaran hamur sesine dayandığını iddia eder.

Kökeni ne olursa olsun, Şivlilik geleneği Anadolu'nun fethinden sonra başlayıp günümüze kadar ulaşmış, Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapmış Konya'nın en önemli kültürel miraslarından biri olarak kabul edilir.

Şivlilik Kutlamaları Ne Zaman Başlar?​

Şivlilik kutlamaları iki aşamalı olarak gerçekleşir ve üç ayların başlangıcını işaret eder:

1. Fener Alayı (Regaip Kandili'nden Önceki Gece): Kutlamalar, Recep ayının ilk perşembesini cumaya bağlayan gece, yani Regaip Kandili'nden bir gün önce başlar. Bu gece, mahallelerde büyük bir coşkuyla "Fener Alayı" düzenlenir. Çocuklar, aileleriyle birlikte sokaklarda toplanır, fenerler yakar, ateş etrafında oyunlar oynar ve eğlenirler. Bu etkinlik, Şivlilik gününün geleceğini haber veren bir şenlik niteliğindedir.
2. Şivlilik Toplama Günü (Regaip Kandili Sabahı): Asıl Şivlilik etkinliği, Regaip Kandili'nin sabahı, sabah namazından sonra başlar. 3 ila 15 yaş arasındaki çocuklar, ellerinde torbalar veya keselerle kapı kapı dolaşmaya başlarlar.

Yerel idareler de bu kültürel mirası yaşatmak amacıyla çeşitli festivaller ve etkinlikler düzenleyerek geleneğin coşkusunu artırmaktadır.

Çocuklar Kapı Kapı Nasıl Şivlilik Toplar?​

Şivlilik gününün en heyecanlı kısmı, çocukların evleri ziyaret ederek ikram toplamasıdır. Bu ziyaretler sırasında çocuklar, kapı önünde hep bir ağızdan Şivlilik manisi okurlar. Bu maniler, ev sahibini neşelendirir ve ikramda bulunmaya teşvik eder.

Şivlilik Manisi Örnekleri​

Çocukların en sık okuduğu ve geleneğin sembolü haline gelmiş mani şöyledir:

• Şivli şivli şişirmiş,
• Erken kalkan pişirmiş,
• İki çörek bir börek,
• Bize şivlilik gerek.

Ev sahipleri, kapıyı açtıklarında çocukların avuçlarına veya boyunlarına astıkları keselere çeşitli ikramlar koyarlar. Bu ikramlar, komşuluk ve bereketin paylaşımını simgeler.

Şivlilik İkramları Nelerdir?​

Geleneksel olarak dağıtılan şivlilik ikramları şunlardır:

• Kuru Yemişler: Kuru üzüm, kırık leblebi, ceviz, badem.
• Şekerlemeler: Akide şekeri, lokum, çikolata, gofret.
• Geleneksel Hamur İşleri: Pişi (yağda kızartılmış hamur), haşhaşlı veya tahinli çörek gibi ev yapımı yiyecekler.

Çocuklar, topladıkları bu ikramlarla öğle saatlerine kadar mahalledeki tüm kapıları dolaşır ve evlerine büyük bir sevinçle dönerler. Bu gelenek, çocuklara paylaşmanın, komşuluk ilişkilerinin ve dini günlerin önemini eğlenceli bir şekilde öğretir.

Şivlilik Geleneğinin Önemi ve Kültürel Mirası​

Şivlilik, sadece bir şeker toplama etkinliği değil, aynı zamanda derin kültürel ve sosyal anlamlar taşıyan bir mirastır. Bu gelenek, üç ayların başlangıcını neşe ve coşkuyla karşılamayı, çocuklara dini günleri sevdirmeyi ve mahalleler arasındaki dayanışmayı güçlendirmeyi amaçlar. Çocukların kapı kapı dolaşması, komşular arasında tatlı bir telaş yaratır ve herkesin bu sevince ortak olmasını sağlar. Konya Şivlilik geleneği, asırlardır süregelen bir kültürel kimlik göstergesi olarak, nesilden nesile aktarılarak yaşatılmaya devam etmektedir. Bu özel gün, modernleşen dünyada bile Anadolu'nun sıcak ve paylaşımcı ruhunu koruduğunun en güzel örneklerinden biridir.

​

Şivlilik neden sadece Konya'da kutlanır?​

Şivlilik, kökeni Selçuklu dönemine kadar uzanan ve Konya'nın kültürel dokusuyla bütünleşmiş yerel bir gelenektir. Tarihi ve dini rivayetlerin bu şehirde yoğunlaşması, geleneğin sadece Konya merkezinde ve çevresinde yaşatılmasının temel nedenidir. Başka şehirlerde benzeri olmasa da, Konya'da asırlardır süregelen bu gelenek, şehrin kimliğinin önemli bir parçası haline gelmiştir.

Fener Alayı nasıl yapılır?​

Fener Alayı, Şivlilik'ten bir gece önce, akşam namazından sonra mahallelerde düzenlenir. Çocuklar ve aileleri, mahalle büyüklerinin yaktığı ateşin etrafında toplanır. Çocuklar, ellerinde fenerlerle (günümüzde genellikle dilek fenerleri) dolaşır, ateş üzerinden atlama gibi geleneksel oyunlar oynar ve Şivlilik gününün gelişini kutlarlar. Bu, Regaip Kandili'ne hazırlık ve coşku dolu bir başlangıçtır.

Şivlilik'te toplanan çerezlere ne ad verilir?​

Çocukların kapı kapı dolaşarak topladığı ikramlara genel olarak "şivlilik" adı verilir. Bu ikramlar, kuru üzüm, leblebi, şeker, çikolata ve ev yapımı çörek gibi çeşitli yiyeceklerden oluşur. Ev sahipleri, bu ikramları bereketin ve paylaşmanın sembolü olarak çocuklara dağıtır.


Kaynak Nedir net