Pabuç gagalı leylek, leyleğe benzeyen çok büyük bir kuş türüdür. Adını çok büyük ve ayakkabıya benzeyen gagasından alır. Genel biçim itibarıyla leyleğe benzese ve daha önceden leyleksiler takımında sınıflandırılmış olsa da diğer yaşayan kuşlarla olan akrabalık ilişkisi tam olarak belirlenememiştir. Bazı otoriteler pelikansılar takımı içinde sınıflandırmaya başlamıştır. Monotipik Balaenicipitidae familyasındaki monotipik Balaeniceps cinsinin tek türüdür.Erişkin kuşlar genel olarak gri tüylere sahip iken genç kuşlar daha kahverengi tüylere sahiptir. Afrika'nın tropikal doğu bölgesinde, Sudan'dan Zambiya'ya kadar büyük bataklıklarda yaşarlar.
Uzun boylu bir kuş olan pabuç gagalının ortalama boyu 110 ila 150 cm arasındadır. Kuyruktan gagaya olan uzunluk 100 ila 140 cm arasında, kanat açıklığı da 230 ila 260 cm arasındadır. Ağırlığı 4 ila 7 kg arasında değişir. Yaklaşık ortalama 5,6 kg ağırlığa sahip olan erkek kuş yaklaşık ortalama 4,9 kg ağırlığa sahip olan dişiden daha büyüktür. Türün kendine özgü en büyük özelliği saman sarısı renginde olan ve üzerinde grimsi izler bulunan çok büyük ve şişkin gagasıdır. Culmen (ya da üst gaga uzunluğu) 18,8 ila 24 cm arasındadır. Gagaların keskin kenarları yakaladıkları avın kafasını koparmaya ve av ile birlikte gagaya alınan bitkilerden kurtulmaya yarar. Pelikanlar gibi üst gaga gemi omurgası şeklindedir ve ucu sivridir. Koyu renkli bacaklar oldukça uzundur ve tarsus uzunluğu 21,7 ila 25,5 cm arasındadır. Pabuç gagalının ayakları muhtemelen su bitkileri arasında avlanırken ayakta durmasını kolaylaştırmak için oldukça büyüktür ve orta parmağı 16,8 ila 18,5 cm arasındadır. Balıkçıl ve turna gibi diğer uzun bacaklı ve suda yürüyerek avlanan kuşlara nazaran boyunları daha kısa ve kalındır. Süzülmeye çok iyi adapte olmuş olan kanatları geniştir ve kanat kiriş uzunluğu 58,8 ila 78 cm arasındadır.
Yavaş hareketleri ve uzun süre "heykel gibi" kıpırdamadan ayakta durması dikkat çekici özellikleridir. İnsan varlığından çabucak etkilenirler ve yakınlarda bulunan insanlardan ürkerek yuvalarını terk edebilirler. Genellikle balıkların nefes almak için yüzeye doğru gelmek zorunda oldukları az oksijenli sularda avlanmayı tercih ederler. Bu büyüklükte bir kuş olarak istisnai durumlarda yüzen bitki örtüsü üzerinde tünerler. Tipik olarak çamurlu sularda avlanırlar ve yalnız dolaşan pabuç gagalılar yoğun popülasyonlarda bile minimum avlanma mesafesi olan 20 m aralıklarla birbirlerinden uzakta avlanırlar. Bu tür yavaş hareketlerle avını pusuya yatarak bekler. Avlanırken çok yavaş hareket eder ve uzun süre hareketsiz kalır. Diğer büyük boyutlu, suda yürüyerek avlanan kuşların aksine bu tür yalnızca görme duyusunu kullanarak avlanır ve dokunarak avlanma yöntemini kullanmaz. Avını gördüğünde hızlı ve şiddetli bir şekilde saldırır. Ancak avın büyüklüğüne göre ilk saldırıdan sonra avını yakalaması 10 dakika kadar sürebilir. İlk saldırıların yaklaşık %60'ında avını yakalayabilir. Sıklıkla ilk saldırı sırasında avla birlikte su ve bitki de gagaya girer ve gaganın kenarlarından dışarı çıkarlar. Ara sıra su aygırlarınınsuya battıkları sırada balıkları su yüzüne doğru itmelerinden pabuç gagalılar faydalanır.
Pabuç gagalı daha çok balık ile beslense de su havzalarında bulunan omurgalılarının çoğu ile beslenir. Tercih ettikleri avlar arasında Protopterus aethiopicus ve Senegal bişiri (Polypterus senegalus) ile Tilapia cinsi balıklar ve Clarias cinsi yayınlar bulunur. Diğer avlar arasında kurbağalar, su yılanları, Varanus niloticus ve yavru timsahlar bulunur. Nadiren kaplumbağalar, salyangozlar, kemirgenler ve küçük su kuşları yedikleri de bildirilmiştir. Keskin kenarlı, devasa ve çok açılan gagası sayesinde pabuç gagalı büyük avlar avlayabilir. Bu tür tarafından yenen balıklar 15 ila 50 cm boyunda ve ortalama 500 g ağırlığındadır ancak 1 m boyunda akciğerli balıklara saldırdıkları görülür. Yaklaşık 50 ila 60 cm uzunluğunda yılanları avlarlar.
Yalnız yaşamayı tercih eden pabuç gagalıların bu özelliği üreme alışkanlıklarına da yansır. Genellikle koloniler hâlinde yuva yapan balıkçıllar, karabataklar, pelikanlar ve leyleklerin aksine pabuç gagalıların yuvalarının sayısı kilometrekareye üç yuvadan azdır. Üreme dönemindeki pabuç gagalı çifti yaklaşık 2 ila 4 km2lik bir bölgeyi diğer kuşlara karşı oldukça gayretli bir şekilde savunurlar. Yaşadıkları bölgenin en kuzey ve en güney ucunda yağmurlar durduktan sonra yuva yapmaya başlarlar. Daha orta bölümlerde ise sonraki yağmurlu mevsimde yumurtlamak için yağmurlu mevsimin sonunda doğru yuva yapmaya başlarlar. Erkek ve dişi kuş birlikte yaklaşık 3 m çapında bir alanı temizledikten sonra yüzen bir platforma yuva yapar. Genellikle suya gömülü olan bu platform 3 m derinliğinde olabilir. Yuvanın kendisi 1 ila 1,7 m arasındadır. Hem yuva hem de yüzen platform su bitkilerinden yapılır. Sudan'da yuvalar erişkin bir kişiyi taşıyabilirken Zambiya'da taşıyamamaktadır. Bir ila üç adet beyaz yumurta yumurtlanır. Bu yumurtaların boyutu 80–90 mm boyunda ve 56–61 mm genişliğindedir ve ortalama 164 g ağırlığındadır. Kuluçka süresi yaklaşık 30 gündür. Hem erkek hem de dişi kuluçkaya yatar ve yavruları besleyip korur. Besinler doğrudan erişkinlerin boğazından yavruların gagalarına kusularak çıkartılır. Pabuç gagalılar nadiren birden fazla yavru yetiştirir ancak en büyüğün ölmesi ya da zayıf olması durumunda yedek olarak daha fazla sayıda yavru yumurtadan çıkar. Yavrular 105 günde palazlanır ve genç kuşlar 112 günde uçabilir. Ancak uçmaya başladıktan sonra bir ay kadar daha ebeveynler tarafından beslenirler. Genç pabuç gagalılar cinsel olgunluğa üç yılda erişirler.
Pabuç gagalı normal olarak sessizdir ancak yuvada iken gaga takırdatarak ses çıkarırlar. Bu takırtılı sesleri çıkarırken erişkin kuşların ayrıca inekler gibi böğürdükleri ve yüksek perdeli sesler çıkardıkları da görülmüştür. Üreme döneminde hem erişkinler hem de yavrular iletişim için gagalarını takırdatarak ses çıkarırlar. Yavru kuşlar yemek istediklerinde insan hıçkırığına benzer sesler çıkarırlar.
