Peteşi Nedir? Nedenleri Belirtileri ve Tedavisi

Peteşi, deri veya mukozalarda ortaya çıkan, çapı genellikle 2 mm’den küçük olan, yuvarlak ve kırmızı-mor renkte küçük kanama odaklarıdır. Tıbbi açıdan bir döküntü türü olup, basınç uygulandığında solmayan yapısıyla diğer cilt lezyonlarından ayırt edilir. Cilt altında yer alan küçük kan damarlarının (kılcal damarlar) patlaması sonucu gelişir. Genellikle ciddi bir sistemik hastalığın belirtisi olabileceği için dikkatle değerlendirilmelidir.

Görünüm ve Tanım​

Peteşiler, yüzeysel kanamaların bir belirtisi olarak deride veya ağız içi, göz kapakları, yumuşak damak gibi mukozalarda gözlenebilir. Çapları genellikle 1–2 mm civarındadır. Daha büyük olan benzer döküntüler purpura (2–10 mm) ve ekimoz (>10 mm) olarak adlandırılır. Peteşiler zamanla sarımsı bir renge dönebilir ve iz bırakmadan kaybolurlar.

Nedenleri​

Peteşiler birçok farklı nedenden kaynaklanabilir ve altta yatan sebep genellikle hekim muayenesi ve tetkiklerle belirlenir. Yaygın nedenler şunlardır:

1. Enfeksiyonlar​

• Viral: Mononükleoz, kızamık, COVID-19, dang humması
• Bakteriyel: Meningokoksemi, streptokokal enfeksiyonlar, sepsis
• Riketsiyal hastalıklar: Tifo, lekeli hummalar

2. Trombosit Bozuklukları​

• Trombositopeni (kan pulcuğu sayısının düşmesi)
  
  • İmmün trombositopenik purpura (ITP)
  • Lösemi ve diğer kan kanserleri
  • Kemik iliği yetmezliği

3. Pıhtılaşma Bozuklukları​

• Hemofili, Von Willebrand hastalığı
• Yaygın damar içi pıhtılaşma (DIC)

4. Fiziksel Travma veya Basınç​

• Öksürme, kusma veya doğum sırasında yüz ve göz çevresinde peteşi oluşabilir.
• Vücuda uzun süreli baskı uygulanması (ör. dar kıyafetler, boğulma gibi durumlar)

5. İlaçlar​

• Antikoagülanlar (kan sulandırıcılar)
• Kemoterapi ilaçları
• Bazı antibiyotikler ve antiepileptikler

Belirtiler​

Peteşinin kendisi genellikle ağrısızdır, ancak nedenine bağlı olarak şu belirtiler eşlik edebilir:

• Ateş
• Halsizlik, yorgunluk
• Diş eti veya burun kanamaları
• Karın ağrısı veya baş ağrısı (özellikle menenjit gibi hastalıklarda)
• Ciltte yaygın morluklar
• Nefes darlığı (kan bozukluklarına bağlı)

Tanı Yöntemleri​

Peteşi şikâyetiyle başvuran hastalarda doktor genellikle şu adımları izler:

• Fizik muayene: Peteşilerin görünümü, yaygınlığı ve yerleşimi değerlendirilir.
• Kan testleri:
  • Tam kan sayımı (özellikle trombosit sayısı)
  • Pıhtılaşma testleri (PT, aPTT)
  • Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri
  • Enfeksiyon taramaları (kan kültürü, serolojik testler)
• Gerekirse diğer tetkikler: Kemik iliği biyopsisi, radyolojik görüntüleme, lomber ponksiyon

Tedavi​

Peteşinin tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır:

• Enfeksiyon kaynaklıysa: Antibiyotik veya antiviral tedavi
• Trombosit düşüklüğü varsa: Kortikosteroidler, immünoglobulin tedavisi veya kan transfüzyonu
• İlaç kaynaklıysa: Sorumlu ilacın kesilmesi
• Ciddi kanama bozukluklarında: Plazma veya faktör replasmanı gerekebilir

Basit, zararsız peteşiler herhangi bir müdahale gerektirmeyebilir; ancak hızlı yayılım, eşlik eden ciddi semptomlar veya bilinmeyen bir neden varsa tıbbi müdahale şarttır.

Ayırıcı Tanılar​

Peteşi, diğer döküntülerle karıştırılabilir. Bu nedenle aşağıdakilerle ayırt edilmesi önemlidir:

• Hemorajik döküntüler (purpura, ekimoz)
• Alerjik döküntüler (ürtiker gibi)
• Menenjit döküntüleri (özellikle meningokoksemi)
• Toksik epidermal nekroliz gibi ciddi cilt reaksiyonları

Korunma ve Önleme​

• Enfeksiyonlardan korunmak için hijyen kurallarına uyulmalı ve aşılamalar yapılmalıdır.
• Kan hastalıkları ve trombositopeni şüphesi olan bireyler düzenli kontrol edilmelidir.
• Bilinçsiz ilaç kullanımından kaçınılmalı, doktor önerisi dışındaki kan sulandırıcılar dikkatle kullanılmalıdır.

Kaynakça​

• Türk Hematoloji Derneği Yayınları
• Harrison’s Principles of Internal Medicine
• CDC – Centers for Disease Control and Prevention
• WHO – World Health Organization, Clinical Guidelines