Şanlıurfa'da yol sizi önce Harran'a, sonra Şuayb Şehri'ne oradan da Soğmatar Antik Kenti harabelerine ulaştırır. Bu tarihi kent kalıntısı merkez Yardımcı (Sumatar) Nahiyesi'ne bağlı Yağmurlu Köyü içersindedir. Soğ matar kelimesi, Arapça yağmur çarşısı anlamındaki " Suk el-Matar " sözcüğünden gelmektedir. Tektek Dağları'nın kışın bol yağmur alan bu bölgesinde bulunan çok sayıdaki sarnıç ve kuyuda biriktirilen sular, dağlarda otlatılan koyun ve keçi sürülerinin yaz aylarındaki su ihtiyacını karşılamakta idi. Bu özelliğinden dolayı köy, Yağmurlu adıyla da anılmaktadır.
Efsaneye göre, Mısır Firavunundan kaçan Hz. Musa, Soğmatar'a gelerek, Şuayip peygamberin kızları ile buradaki bir kuyunun başında karşılaşmış ve mucizevi asasını Şuayp peygamberden almıştır. Köyün ortasında bulunan höyük, Soğmatar'ın milattan önceki tarihini gün ışığına çıkartacak tarihi belgeleri içersinde barındırmaktadır.
Köyün ortasında yer alan höyük, Soğmatar’ın milattan önceki dönemlerde kurulduğunun ipuçlarını veriyor. Tepedeki duvar ve burç kalıntıları, höyüğün M.S. 2. yy’da kale olarak kullanıldığını ortaya koyuyor.
Araştırmalara göre Soğmatar, M.S. 2. yy’da bir Pagan dinin merkezidir. Bu dinin baş tanrısı Mare-lahe’yi (Tanrıların Efendisi) temsil eden bu açık hava mabedi, yani Kutsal Tepe, Soğmatar’ın yerleşim düzeninin merkezini oluşturur.
Kutsal Tepe’nin çevresindeki tepelerde yer alan dairesel 7 yapı kalıntısının önceleri Güneş, Ay, Satürn, Jüpiter, Mars, Venüs ve Merkür tanrılarını temsil ettiği düşünülmüş; daha sonra yapılan araştırmalarda buraalrın bir mezar anıtı ve kutsal alan olduğu anlaşılmıştır. Kutsal Tepe’ye çıkan Soğmatar’lı Paganlar’ın bu tapınaklara yönelerek ibadet ettikleri düşünülmektedir.
Ayrıca, Harran Sabiilerinin de, Ay Tanrısı Sin Mabedi’ndeki ibadetleri sırasında, Baştanrı Marelahe'nin mabedinin bulunduğu Soğmatar'daki Kutsal Tepe'ye yöneldikleri düşünülmektedir.
Soğmatar Kalesi’nin 250 metre kuzeybatısında yer alan Pognon Mağarası olarak adlandırılan mağaranın duvarlarında, M.S. 150-200 yıllarına ait tanrıları ve önemli kişileri tasvir eden insan kabartmaları bulunur.
Kutsal Tepe'nin zirvesinde kaya yüzeyine oyulmuş Süryanice yazılar, bazı önemli kişilerin Marelahe adına bu tepeye diktirdikleri anıt sütunlar ve sunaklar ile ilgilidir. Bu yazılardan tepenin batısında olanında:
“Ben Arap Valisi Adona oğlu Tridates. 476 yılının Şubat ayında, efendim kral ve oğullarının hayatı için, babam Adonna'nın hayatı için kendi hayatım, kardeşlerimin ve çocuklarımın hayatları için Marelahe'ye bu sunağı yaptım ve bir sütun diktim” yazılıdır.
Yazılarda geçen 476 tarihi Seleukos takvimine göredir ve bu tarih M.S. 164-165'lere tekabül eder.
Kutsal Tepe'nin kuzey yamacının zirveye yakın kısmında, kayaya oyulmuş insan şeklinde iki adet tanrı kabartması bulunur. Bunlardan sağ tarafta olanı 1.10 metre boyunda bir erkek figürüdür. Dizlerine kadar inen bir elbise giymiş, ayakta durur vaziyetteki bu figürün başının arkasında güneşi sembolize eden istiridye biçiminde bir şekil bulunur. Bu kabartmanın sağındaki Süryanice kitabede “Tanrı bu heykeli Ma'na için 476 yılının Mart ayının 13'ünde emretti” yazılıdır.
Tepedeki duvar ve burç kalıntıları, höyüğün M.S. II. yüzyılda kale olarak kullanıldığını kanıtlar. Soğmatar, tarihteki esas ününü Ay Tanrısı Sin'in " Tanrıların Efendisi " (Marelahe) olarak kabul edildiği ve tapınıldığı dini bir merkez olmasından almaktadır. Höyüğün güneyinde bulunan Kutsal Tepe üzerinde birkaç Süryanice yazıt bulunmaktadır. Yazıtlar, bazı önemli kişilerin Marelahe adına bu tepeye diktirdikleri anıt sütunlar ve sunaklarla ilgilidir. Yazıtlarda kullanılan tarih miladi 165 yılıdır. Kutsal Tepenin kuzey yamacının zirveye yakın kısmında, kayaya oyulmuş iki adet insan kabartması bulunmaktadır. Bu kabartmaların yanında yine Süryanice yazıtlarda mevcuttur.
Höyüğün kuzeyinde ise, giriş ağzı doğuya bakan bir mağara vardır. Bu mağara, Fransız H. Pognon tarafından bulunduğu için "Pognon Mağarası " olarak da bilinir. Mağaranın kuzey ve batı duvarlarında, yörenin yöneticilerini tasvir eden tam boy insan kabartmaları ve aralarında Süryanice yazılar görülür. Bu kabartmaların ikisinin başı üzerinde Ay Tanrısı Sin'in sembolü olan hilal biçimindeki ay kabartması da dikkat çeker. Bu tarihi mekânların civarında, burada valilik yapmış yönetici ve asillere ait 7 adet anıt mezar bulunur. Köylüler tarafından bulunan veya kazılarak çıkarılan insan heykelleri ve yazılı taşlar, Şanlıurfa Müzesi'nde sergilenmektedir.
Kaynak:
http://mezopotamya.travel/index.php/tr/sayfa/sogmatar-antik-kenti
http://www.sanliurfa.bel.tr/icerik/237/71/sogmatar-antik-sehri
Efsaneye göre, Mısır Firavunundan kaçan Hz. Musa, Soğmatar'a gelerek, Şuayip peygamberin kızları ile buradaki bir kuyunun başında karşılaşmış ve mucizevi asasını Şuayp peygamberden almıştır. Köyün ortasında bulunan höyük, Soğmatar'ın milattan önceki tarihini gün ışığına çıkartacak tarihi belgeleri içersinde barındırmaktadır.
Köyün ortasında yer alan höyük, Soğmatar’ın milattan önceki dönemlerde kurulduğunun ipuçlarını veriyor. Tepedeki duvar ve burç kalıntıları, höyüğün M.S. 2. yy’da kale olarak kullanıldığını ortaya koyuyor.
Araştırmalara göre Soğmatar, M.S. 2. yy’da bir Pagan dinin merkezidir. Bu dinin baş tanrısı Mare-lahe’yi (Tanrıların Efendisi) temsil eden bu açık hava mabedi, yani Kutsal Tepe, Soğmatar’ın yerleşim düzeninin merkezini oluşturur.
Kutsal Tepe’nin çevresindeki tepelerde yer alan dairesel 7 yapı kalıntısının önceleri Güneş, Ay, Satürn, Jüpiter, Mars, Venüs ve Merkür tanrılarını temsil ettiği düşünülmüş; daha sonra yapılan araştırmalarda buraalrın bir mezar anıtı ve kutsal alan olduğu anlaşılmıştır. Kutsal Tepe’ye çıkan Soğmatar’lı Paganlar’ın bu tapınaklara yönelerek ibadet ettikleri düşünülmektedir.Ayrıca, Harran Sabiilerinin de, Ay Tanrısı Sin Mabedi’ndeki ibadetleri sırasında, Baştanrı Marelahe'nin mabedinin bulunduğu Soğmatar'daki Kutsal Tepe'ye yöneldikleri düşünülmektedir.
Soğmatar Kalesi’nin 250 metre kuzeybatısında yer alan Pognon Mağarası olarak adlandırılan mağaranın duvarlarında, M.S. 150-200 yıllarına ait tanrıları ve önemli kişileri tasvir eden insan kabartmaları bulunur.
Kutsal Tepe'nin zirvesinde kaya yüzeyine oyulmuş Süryanice yazılar, bazı önemli kişilerin Marelahe adına bu tepeye diktirdikleri anıt sütunlar ve sunaklar ile ilgilidir. Bu yazılardan tepenin batısında olanında:
“Ben Arap Valisi Adona oğlu Tridates. 476 yılının Şubat ayında, efendim kral ve oğullarının hayatı için, babam Adonna'nın hayatı için kendi hayatım, kardeşlerimin ve çocuklarımın hayatları için Marelahe'ye bu sunağı yaptım ve bir sütun diktim” yazılıdır.
Yazılarda geçen 476 tarihi Seleukos takvimine göredir ve bu tarih M.S. 164-165'lere tekabül eder.
Kutsal Tepe'nin kuzey yamacının zirveye yakın kısmında, kayaya oyulmuş insan şeklinde iki adet tanrı kabartması bulunur. Bunlardan sağ tarafta olanı 1.10 metre boyunda bir erkek figürüdür. Dizlerine kadar inen bir elbise giymiş, ayakta durur vaziyetteki bu figürün başının arkasında güneşi sembolize eden istiridye biçiminde bir şekil bulunur. Bu kabartmanın sağındaki Süryanice kitabede “Tanrı bu heykeli Ma'na için 476 yılının Mart ayının 13'ünde emretti” yazılıdır.Tepedeki duvar ve burç kalıntıları, höyüğün M.S. II. yüzyılda kale olarak kullanıldığını kanıtlar. Soğmatar, tarihteki esas ününü Ay Tanrısı Sin'in " Tanrıların Efendisi " (Marelahe) olarak kabul edildiği ve tapınıldığı dini bir merkez olmasından almaktadır. Höyüğün güneyinde bulunan Kutsal Tepe üzerinde birkaç Süryanice yazıt bulunmaktadır. Yazıtlar, bazı önemli kişilerin Marelahe adına bu tepeye diktirdikleri anıt sütunlar ve sunaklarla ilgilidir. Yazıtlarda kullanılan tarih miladi 165 yılıdır. Kutsal Tepenin kuzey yamacının zirveye yakın kısmında, kayaya oyulmuş iki adet insan kabartması bulunmaktadır. Bu kabartmaların yanında yine Süryanice yazıtlarda mevcuttur.
Höyüğün kuzeyinde ise, giriş ağzı doğuya bakan bir mağara vardır. Bu mağara, Fransız H. Pognon tarafından bulunduğu için "Pognon Mağarası " olarak da bilinir. Mağaranın kuzey ve batı duvarlarında, yörenin yöneticilerini tasvir eden tam boy insan kabartmaları ve aralarında Süryanice yazılar görülür. Bu kabartmaların ikisinin başı üzerinde Ay Tanrısı Sin'in sembolü olan hilal biçimindeki ay kabartması da dikkat çeker. Bu tarihi mekânların civarında, burada valilik yapmış yönetici ve asillere ait 7 adet anıt mezar bulunur. Köylüler tarafından bulunan veya kazılarak çıkarılan insan heykelleri ve yazılı taşlar, Şanlıurfa Müzesi'nde sergilenmektedir.
Kaynak:
http://mezopotamya.travel/index.php/tr/sayfa/sogmatar-antik-kenti
http://www.sanliurfa.bel.tr/icerik/237/71/sogmatar-antik-sehri
Son düzenleme:
