Diziliş (futbol)

Futbolda diziliş, oyuncuların sahadaki pozisyonlarının ne şekilde olduğunu tanımlayan terim. Takımlar, oyun tarzlarına göre çeşitli dizilişler gerçekleştirmektedirler.

Futboldaki dizilişleri tanımlamak için, oyuncuların sahanın boylamasına yer aldıkları pozisyonlar göz önünde bulundurulur. Pozisyonu sabit olan kaleciler dizilişin dışındadır. Kendi kalesine en yakın oyuncu grubundan başlanarak, aynı hat üzerindeki oyuncu sayısına göre diziliş belirtilir. Dört defans, dört orta saha ve iki forvet oyuncusundan oluşan bir diziliş 4-4-2 olarak adlandırılır. Oyunun bu üç ana pozisyonu da kendi içerisinde alt gruplara ayrıldığından, bu alt grupları ifade etmek için daha fazla rakamdan oluşan dizilişler de kullanılmaktadır. 4-2-3-1 dizilişinde orta saha oyuncuları, ikisi defansif ve üçü ofansif olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır.

Dizilişlerin seçimi ve kullanımı​

Dizilişlerin seçimi genellikle teknik direktörün oynatabileceği futbolcu tipleriyle ilgilidir.

• Dar dizilişler: Merkezî orta saha oyuncularının çok olduğu takımlar veya merkezden daha iyi hücum yapan takımlar, dizilişte dört veya beş merkezî orta saha oyuncusuna yer vererek 4-1-2-1-2 veya 4-3-2-1 gibi dar dizilişleri benimseyebilir. Bununla birlikte, dar dizilişlerde genişlik sağlamak ve geniş alanlardaki hücumu destekleyebilmek için bek oyuncularına ihtiyaç duyar.
• Geniş dizilişler: Forvet ve kanatlarının güçlü olduğu takımlar, 4-2-3-1, 3-5-2 ve 4-3-3 gibi dizilişleri benimseyebilir. Geniş dizilişler hücum yaparken oyunun geniş alana yayılmasını ve defans oyuncularının daha fazla alana odaklanabilmesini sağlar.

Takımlar oyun sırasında dizilişlerini değiştirme gereği duyabilir.

• Hücum dizilişlerine geçiş: Arzulanan bir sonuç için oyunu kovalayan takımlar, sonuç almak için bir savunma oyuncusundan veya orta saha oyuncusundan fedakârlık yaparak oyuna forvet dâhil edebilir. Bu tarz değişimlere örnek olarak 4-5-1'den 4-4-2, 3-5-2'den 3-4-3 ve 5-3-2'den 4-3-3 örnek verilebilir.
• Savunma dizilişlerine geçiş: Bir takım öndeyken skoru koruma gereği duyabilir ve teknik direktör, hücumdan bir oyuncuyu çıkarak yerine defans oyuncusu dâhil edip daha savunmacı bir yapıya geçebilir. Savunma veya orta sahaya yeni dâhil olan oyuncu, rakipleri kovalamak ve topa sahip olma avantajı için oyuna güç katar. Bu tarz değişimlere örnek olarak 4-4-2'den 5-3-2, 3-5-2'den 4-5-1 ve 4-4-2'den 5-4-1 örnek verilebilir.

Dizilişler, belirli bir takımın oyun tarzını analiz etmekte aldatıcı olabilir. Örneğin, normalde hücumcu 4-3-3 dizilişinde oynayan bir takımda teknik direktör, hücumdaki üç oyuncudan ikisini orta sahaya çekerek hızlıca 4-5-1 dizilişine geçebilir.