ya

* Birtakım duyguları güçlendirmek amacıyla cümlenin başında veya sonunda kullanılır.
* Bir şeyi onaylamada "evet" anlamında kullanılır.
* Soru cümlelerinin başında kullanılır.
* Bir düşüncenin karşıtı düşünülürken kullanılır.
* Gereklik ve onay bildiren cümlelerde yargının onaylandığını bildirir.
* Dilek ve geniş zaman kiplerinde yargıyı güçlendirir.
* Bilinen, görülen, hatırlanıp anlatılan bir olay sebebiyle de sorulan başka bir konu için kullanılır.
* Bir düşüncede sıra ile yer alan ayrı cins ögelerden biri ötekilerden üstün görüldüğünde, o öge cümle dışına alınır ve başına bir "ya" getirilerek "hele, özellikle" anlamında kullanılır.
* Cevap niteliğinde olan cümlenin sonuna getirildiğinde, asıl yargının arkadan gelen cümle ile anlatılacağını belirtir.
* Bazı çekimli zamanlardan sonra gelerek anlamı pekiştirir, kuvvetlendirir: Yediydin ya. Oturmuşum ya gibi.