Ülke Karadağ

Karadağ (Karadağca: Crna Gora), Црна Гора), Balkanlar'da bir ülkedir. Doğusunda Arnavutluk ve Kosova, kuzeyinde Sırbistan, batısında Hırvatistan, Bosna-Hersek, güneyinde Adriyatik Denizi yer alır. Başkenti, Podgorica'dır (eskiden Titograd). Anayasasında Karadağ "demokratik, refah ve çevreci bir ülke" olarak tanımlanır.

Karadağ, eski Yugoslavya'yı oluşturan altı cumhuriyetten biriydi. Yugoslavya'nın parçalanmasından sonra Karadağ, Sırbistan'ın zorlamasıyla yeni Yugoslavya'ya katılmıştır. Karadağ'ın çabalarıyla 2003 yılında Sırbistan-Karadağ olarak daha esnek bir federasyon çatısı oluşturulmuştur. Karadağ, 21 Mayıs 2006 Pazar günü yapılan referandumda çıkan % 55,5'lik evet oyu ile ise bağımsız olma kararı almıştır. 3 Haziran 2006'da ise Karadağ Parlamentosu, referandumda çıkan sonuca dayanarak Karadağ'ın bağımsızlığını ilân etti.

NATO Dışişleri Bakanları, Rusya'nın itirazlarına karşın eski Yugoslavya'yı oluşturan altı cumhuriyetten biri olan Karadağ'ı 29. üye olarak ittifaka davet etti.

Bayrak​

Karadağ Bayrağı 13 Temmuz 2004'te Sırbistan'dan ayrıldıkdan sonra kabul edilmiştir. Bayrağın arka yüzü kırmızı 1:2 oranında ülkenin içinde amblemi yer alır. II. Petar Petrovic-Njegos tarafından tasarlanmıştır.

Arma​

Karadağ Silahlı Kuvvetleri

Karadağ Silahlı Kuvvetleri (Karadağca: Vojska Crne Gore), Karadağ'ı dışarıdan gelebilecek askeri tehditlere karşı korumakla görevli silahlı kuvvetlerdir. Kara, Deniz ve Hava kuvvetlerinden oluşmaktadır. Zorunlu Askerlik 2006 yılında kaldırılmıştır; Silahlı kuvvetler bu tarihten itibaren, tamamen profesyonel bir askerlerden oluşmaktadır.

2006 yılında Karadağ, Sırbistan'dan ayrılıp bağımsızlığını ilan edince, Sırbistan'dan kalan Deniz Kuvvetleri, Karadağ Silahlı Kuvvetleri'ne katıldı.

Karadağ Haziran 2017'de 29. NATO üyesi olmuştur.

Karadağ tarihi​

Karadağ tarihi Karadağ'da günümüze kadar yer almış tarihsel olayları kapsar.

Zeta Prensliği adıyla, bağımsız bir il olarak kurulan Karadağ, 12. yüzyıl sonlarında Sırp egemenliğine girdi. 1389'da Sırplar Kosova'da Osmanlılara yenildikten sonra da bağımsızlığını korudu. 1516'dan sonra yönetim, halk meclislerince seçilen vladike adlı piskoposların elindeydi. Osmanlılar ve Arnavutlarla sık sık savaşan Karadağlılar 1711'de Rusya ile ittifak kurdu.

1878'deki Berlin Kongresi'nde Karadağ'ın bağımsızlığı tanındı ve ülkenin sınırları iki katına çıktı. Ama Arnavutluk'un direnmesi yüzünden 1880'e değin güney sınırları üzerinde anlaşmaya varılamadı. Sonunda Podgorica Ovasının tümü ve Bar (Antivari) ile Ulkini (Dulcigno) adlı küçük limanların yer aldığı 40 km'lik kıyı şeridi Karadağ'da kaldı. 1860'tan 1918'e değin hükümdarlık yapan I. Nikola Petrovic, 1910'da kendini Karadağ kralı ilan etti. 1912-1913 Balkan Savaşları'nda Osmanlılara karşı Sırbistan ile birleşen Karadağ bu savaşta topraklarını kuzeye ve doğuya doğru genişleterek Sırbistan'a komşu oldu. I. Dünya Savaşı sırasında Sırbistan'ı destekledi. Kasım 1918'in ilk günlerinde Karadağ'dan çekilen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu birliklerinin yerini Sırp ordusu ve düzensiz birlikler aldı. Ardından Podgorica'da toplanan ulusal meclis 26 Kasım'da Nicola'nın tahttan indirilmesine ve Karadağ'ın Sırbistan'a katılmasına oybirliğiyle karar verdi.

Nisan 1941'de İtalyan birlikleri Karadağ'ın bazı bölgelerini işgal etti. Temmuzda, İtalyanların Cetinje'de topladığı, ama Karadağ halkını temsil niteliği çok kuşkulu olan bir ulusal meclis, Karadağ'ın bağımsızlığını ilan etti, bir yürütme organı seçti ve İtalya kralının ülkeye bir kral atamasını istedi. Aynı ay içinde bir ayaklanma başladı ve çatışmalar 1944 sonlarına değin sürdü; bu tarihte denetim partizanların eline geçti.

1946'da yapılan federal anayasa ile Karadağ, Yugoslavya'yı oluşturan altı özerk federe birimden bir yapıldı. Kotor Körfezi ve bu körfez ile Bar arasında kalan Adriyatik kıyıları topraklarına eklendi. 1945-1992 arasında Karadağ, Yugoslavya topraklarının yüzde 5.4'ünü oluşturuyordu. Cetinje'de olan yönetim merkezi, yeniden inşa edilip Titograd adı verilen Podgorica'ya taşındı.

1992'de Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin ortadan kalkmasından sonra, Karadağ aynı yıl içinde Sırbistan ile birlikte Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ni oluşturdu.Bosna Savaşı'nda Karadağ polisi ve paramiliter güçleri ile birlikte Sırpların yanında yer aldı. 1996'da Milo Đukanović başkanlığındaki Karadağ yönetimi Slobodan Miloseviç yönetimindeki Sırbistan ile olan bağlarını kopardı, kendi ekonomi politikasını oluşturmaya karar vererek, para birimini Alman Markı olarak değiştirdi.Ancak Karadağ, Sırbistanla gevşek de olsa sürdürdüğü birlik yüzünden 1999'daki NATO bombardımanından kendini kurtaramadı.

2002 yılında Sırbistan ile Karadağ arasındaki birlik antlaşması yenilendi. Yeni antlaşmaya göre ülkenin adı Sırbistan ve Karadağ Devlet Birliği olarak değiştirilirken, 3 yıl içinde taraflardan herhangi birinde yapılacak referandumla kendi kaderlerini tayin hakkı tanındı. 21 Mayıs 2006'da yapılan bağımsızlık referandumu sonusunda % 45'e karşılık % 55 oyla bağımsızlık kararı alındı. Referandumdan iki hafta sonra, 3 Haziran 2006'da Karadağ parlamentosu ülkenin bağımsızlığını ilan etti. 15 Haziran'da Sırbistan'ın da Karadağ'ın bağımsızlık kararını tanımasıyla Sırbistan Karadağ Birliği resmen sona erdi.

Karadağ'ın eski halkı Arnavutlardan oluşur. VII. yüzyılda İmparator Herakliyus zamanında, Sırplar da oraya yerleştirilmiştir. Osmanlılar, Rumeli'ye geçip fetihlere giriştikleri sıralarda Karadağ, Venedik Cumhuriyeti'nin tabiiyetinde idi. Osmanlı Devleti'nin Karadağ'daki fetihleri Sultan I. Murad dönemine rastlar. Zira ilk Osmanlı-Karadağ çatışması da I. Murat döneminde yaşanmıştır. İkinci Osmanlı-Karadağ çatışması Sultan I. Bayezid döneminde olmuştur. Bu seferde Osmanlı kuvvetleri Üsküp'ten çıkıp Zveçan ve Yeleç üzerinden Lim ve Tara nehirlerine kadar ulaşmıştır. Osmanlı Devleti'nin Karadağ'daki asıl fetihleri ise Fatih Sultan Mehmet döneminde olmuştur. Aslında Osmanlı Karadağ'ı tam olarak hakimiyetine almadı. Fatih, Karadağ'a bir nevi özerklik statüsü verdi ve bu durum Karadağlılar tarafından 1878 yılında Osmanlı'dan ayrılana kadar kullanıldı. Karadağlılar Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine girişinden itibaren çok sayıda isyan çıkartmışlardır. Örneğin 1711, 1712, 1714 isyanlarını çıkartmışlardır. Bununla birlikte Hersek isyanına da destek vermişlerdir.

1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın yanında yer alan Karadağ, Osmanlı ordusunun önemli bir kısmını Balkanlarda meşgul etmiş ve savaşın Rusya lehine dönmesinde büyük bir etken olmuştur. Savaş sonrası imzalanan Ayastefanos ve hemen ardından Berlin Antlaşması'yla bağımsızlığını kazanan Karadağ, böylece devletler platformunda yerini almıştır. Bağımsızlığını kazanmasının ardından onu ilk tanıyan Osmanlı Devleti olmuştur. Bağımsızlıkla birlikte Osmanlı Devleti ile diplomatik ilişkiler hız kazanmış ve çok önemli aşamalar kaydedilmiştir. Bu dönemde iki devlet ilişkilerinin iyi bir düzeye gelmesinde, hiç şüphesiz II. Abdülhamid'in Balkan politikasında sergilediği tavrın önemli bir rolü vardır. Nikola Petroviç ile yakın dostluğu, iki devletin politikalarına da yansımıştır. ıı. Abdülhamid döneminde, 30 yılı aşkın bir süre, küçük sınır çatışmalarını bir kenara bırakılırsa, iki devlet arasında barışın hakim olduğu bir süreç göze çarpmaktadır. İlki 1883 ve ikincisi 1899 yıllarında olmak üzere Karadağ Prensi Nikola, Sultan Abdülhamid'in davetlisi olarak İstanbul'a gelmiş, törenlerle karşılanarak şaşaalı gösterilerle ağırlanmıştır.

II. Abdülhamid döneminde İstanbul Büyükçekmece başta olmak üzere Zonguldak Ereğli gibi yerlerde, taş işçisi, kuyucu, maden işçisi, bekçilik vb. iş kollarında çalışan Karadağlıların sayısında artış görülmüştür. Bunun yanında İstanbul'daki okullarda bizzat Abdülhamid'in bursuyla okuyan Müslüman ve Hristiyan Karadağlıların sayısı önemli bir seviyeye ulaşmıştır. Türkiye'de yaşayan Boşnakların önemli bir kısmı 1910'lu yıllarda Karadağ'dan gelmiştir. 5 Haziran 2017 tarihinde NATO'ya katıldı.

Etnik yapı​

1991 sayımına göre Sırplar, Sırbistan-Karadağ federasyonunun toplam nüfusun %69’unu oluşturmaktaydı. Karadağlılar ise toplam nüfusun %5’ini, Karadağ nüfusunun %62’sini oluşturuyordu. Slav olmayan Arnavut azınlık ülkedeki 2. büyük gruptu ve resmi tahminlere göre toplam nüfusa oranları %17’siydi.

1965’ten sonra Sırbistan ve Karadağ’dan gelişmiş Avrupa ülkelerine ve Kuzey Amerika’ya sürekli göç yaşanmıştır. Eski Yugoslavya’nın dağılmasını ve Hırvatistan ile Bosna-Hersek’teki savaşı takip eden yıllarda göç Sırbistan ve Karadağ’a yönelmiştir. Mülteci sayımı sonucunda 1996 yılı ortalarında 566.200’ü mülteci statüsünde olan 646.000 kişi tespit edilmiştir. 79.700 kişi ise diğer cumhuriyetlerde yaşayan Sırp ve Karadağlılar ya da Yugoslavya’ya mülteci olarak gelip Yugoslav vatandaşlığına geçmiş kişilerdir.

Önemli şehirler​

2003 Nüfus Sayımına Göre

• Podgorica (başkent; 169.132)
• Nikšić (58.212)
• Pljevlja (21.377)
• Bijelo Polje (15.883)
• Herceg Novi (12.739)
• Berane (11.776)
• Çetine (15.137) Eski krallık başkenti
• Budva (10.918)
• Tivat (9.467)
• Rožaje (9.121)
• Dobrota (8.169)
• Danilovgrad (5.208)
• Bijela (3.748)
• İgalo (3.754)
• Kolašin (2.989)

Eğitim​

• Okul Öncesi
• İlkokul
• Ortaokul
• Lise
• Üniversite

Lise​

Karadağ’da 53 lise bulunmaktadır. Bunlardan 49 devlet okulu, 3 özel okul (2 tane uluslararasıdır) ve 1 devlet – özel okuludur.

Liseler bu şekilde ayrılır:

1. Gimnaziya Liseleri
2. Sanat Okulları
3. Meslek Liseleri

a) Üç yıllık Meslek Liseleri
b) Dört yıllık Meslek Liseleri
4) İmam Hatip Lisesi (‘‘Mehmed Fatih’’ Medresesi)

Her yıl 9 bin civarında birinci sınıfta kayıt yaptıran öğrenci vardır. Tüm sınıflarda her yıl 29 bir civarında öğrenci vardır. Son istatistiğe göre Karadağ’da öğrencilerin %52si erkeklerden, %48 ise kadın cinsiyetinden ibarettir. Karadağ'da Lise Eğitimi zorunlu değildir. Bazı liselerde Türkçe dersi seçmeli ders olarak verilmektedir.

Üniversite​

Karadağ'da 3 üniversite bulunmaktadır. Bunlardan 1'i devlet üniversitesi, 2'si vakıf üniversitesidir. Tüm üniversitelerde eğitim Karadağ dilinde verilmektedir. Karadağ Üniversitesi (Univerzitet Crne Gore), Karadağ'da bulunan tek devlet üniversitesidir. Yönetim olarak herhangi bir vakıf veya özel kurumla bağlantısı bulunmuş olmayan, bütçesi devlet tarafından karşılanan üniversitedir. Bu üniversite 1974 senesinde kurulmuş olup Karadağ'ın en eski yükseköğretim kurumudur. Bu üniversitede halen 20.000 öğrenci eğitim almaktadır. Üniversiteye bağlı olarak 19 fakülte ve 2 bilim enstitüsü faaliyet gösteriyor. 2004 senesi itibarıyla Bologna Süreci uygulanmaktadır. Karadağ Üniversitesi'nin genel merkezi Podgoritsa(Podgorica) şehrindedir ancak bazı fakülteler Niksic, Cetinje, Kotor, Herceg Novi, Bar, Budva, Bijelo Polje, Berane gibi şehirlerde eğitim vermektedir. Karadağ Üniversitesi'nin rektörlük görevini Prof. Radmila Vojvodić sürdürmektedir.

Vakıflarca kurulan iki üniversite Donja Gorica Üniversitesi ve Mediteran Üniversitesi'dir. İkisinin genel merkezleri Podgorica'da bulunmaktadır. Fakat Mediteran Üniversitesi'nin birkaç fakültesi Bar şehrinde faaliyet göstermektedir. Mediteran Üniversitesi 2006 yılında kuruldu, Donja Gorica Üniversitesi ise 2007 yılında kuruldu. İkisinin eğitim sistemi Bologna Süreci'ne göre uygulanmaktadır.

Spor​

Karadağ'daki en popüler sporlar futbol, basketbol, su topu, voleybol ve hentboldur. Ülkedeki diğer önemli sporlar boks, atletizm, masa tenisi ve satrançtır.

Önceki dönemlerde yani Karadağ, Yugoslavya ülkesinin bir parçasıyken Karadağlı insanlar bu ülkenin millî takımlarında mücadele ediyorlardı. 24 Mart 2007 tarihinde Karadağ tarihinin ilk futbol maçını Macaristan ile Podgorica Stadında oynadı. Bu dostluk maçını Karadağ 2-1'lik skorla kazandı. Karadağ'ın en önemli iki futbol kulübü başkent Podgorica'da kurulmuş olan FK Budućnost Podgorica ve Nikšić şehrinin FK Sutjeska Nikšić ekipleridir. Karadağ Ulusal Olimpik Komitesi 2007 yılının Haziran ayında Uluslararası Olimpiyat Komitesine üye olarak katılmıştır. Karadağ'ın bağımsız bir ülke olarak katıldığı ilk Olimpiyat Oyunları 2008 tarihinde Pekin'de yapılan 2008 Yaz Olimpiyatları olmuştur. Ayrıca Karadağ, Sırbistan ile birlikte EuroBasket 2005 turnuvasını sunmuştur.

Su topu genellikle ülkenin ulusal sporu olarak lanse edilir. Karadağ, 13 Temmuz 2008 tarihinde İspanya'nın Málaga kentinde düzenlenen Avrupa Şampiyonasında Sırbistan'ı 5-5 ve 6-5'lik skorlarla yenmiştir. 2009 yılında düzenlenen FINA Erkekler Su Topu Dünya Liginde altın madalya kazanmışlardır. Kotor merkezli su topu ekibi PVK Primorac, 2009 yılında LEN Şampiyonlar Ligi şampiyonu oldu. Karadağ'ın bir numaralı su topu liginde altı takım yer almaktadır. Bu altı takımdan şu dördünün bütçesi bir milyon avrodan fazladır: VK Primorac Kotor, VK Jadran Herceg Novi, VK Budvanska Rivijera Budva ve VK Cattaro. Karadağ'ı 2008 Olimpiyat Oyunlarında temsil eden millî su topu takımı bu Olimpiyat Oyunlarında dördüncü sırayı yer almıştır.

Londra'da düzenlenen 2012 Olimpiyat Oyunlarında Karadağ bayan hentbol takımı, finalde Norveç'e 26-23'lük bir skorla yenilerek gümüş madalya almışlardı. Bu Karadağ'ın ilk Olimpiyat madalyası oldu.

Karadağ’da İklim ve Hava Durumu​

Karadağ’ın güney bölgesinde Akdeniz iklimi etkisi görülür. Yazların kuru ve rüzgarlı yaşandığı coğrafyada kışlar yağmurlu geçer. Karadağ’ın orta bölgesi ve kuzeyinde ise karasal iklim hâkimdir. En sıcak ayın temmuz ayında yaşandığı ülkede sıcaklıklar yazları 35-40 derece civarındadır. Karadağ dağlık bir bölge olduğu için bölgeler arası sıcaklık farkları yüksektir. Dağ tepelerindeki karlar ilkbahar mevsimine kadar kalır.

Ekonomi​

Yugoslavya’dan kopma sürecini sancılı yaşayan Karadağ’ın ekonomisi 1990’lı yıllarda düşüşe geçmiştir. Fakat 2000’lere gelindiğinde üretim kapasitesini arttıran ülke, 2005’te yüzde 4’lük büyümeyle önemli bir ivme yakalamıştır. Sırbistan’la ayrıldıktan sonra ekonomik anlamda yükselişini hızlandıran ülkede tarım oldukça gelişmiştir. Ülkenin bir diğer geçim kaynağı ise madenciliktir. Özellikle kömür ve boksit madenleri çokça çıkarılmaktadır. Son yıllarda özelleştirme baskısı yaşayan Karadağ’da hizmet sektörü yüzde 87’lik pay ile zirvededir. Karadağ’ın ekonomisinde turizmin de önemli yeri vardır.

Karadağ Mutfağı​

Akdeniz lezzetleri ile oryantalist tatların iç içe geçtiği Karadağ’da İtalya, Türkiye, Bizans ve Macaristan mutfağından izlere rastlamak mümkündür. Bölgeden bölgeye farklılık gösteren mutfak kültürü kıyı kesimlerde daha çok Akdeniz mutfağı etkisindeyken orta kesimlerde doğu mutfağına yakındır.

Ülkede en çok tüketilen gıdaların başında balık, peynir, koyun eti gelir. Börek ve baklava gibi Türk mutfağında da yaygın yemekleri seven Karadağlılar zeytinyağı, sebze ve meyveyi çokça tüketmektedir.

Peynirin bir şarküteri ürünü olmaktan ziyade yemek çeşidi olarak görüldüğü Karadağ’da farklı renklerde ve tatlarda çok fazla peynir çeşidi vardır. Karadağ mutfağının en popüler yemeği rastan’dır. Koyu yeşil lahanayı koyun eti, ev yapımı sosis gibi türlü etlerle karıştırarak pişirdikleri bu yemek evlerde de en çok tüketilen yiyecekler arasındadır. Bir diğer çok meşhur yemekleri kaçamak’ın yapımında ise yerel patates ile peynir kullanılır. Karadağlılar için çocuklarına yemek yapmayı öğretmek bir gelenektir.

Festivaller​

Ocak sonu, şubat başında düzenlenen Tripun Günü ise ülkenin koruyucusu olduğuna inanılan Tripun’a adanmıştır. Kotor’da Tripun Katedrali’nde gerçekleştirilen etkinlikler boyunca müzik ve dans iç içe geçer.

Karadağ’da mart ayı demek Kamelya ayı demektir. Yine Kotor’da gerçekleştirilen bu büyük festivalde sergiler ve konserler şehre yayılır.

Karadağ’da her yılın nisan ayında Herceg Novi Tiyatro Festivali düzenlenmektedir. Festival her sene alternatif tiyatro gruplarını bir araya getirir.

Haziran ayında düzenlenen Budva Müzik Festivali Adriyatik'in en büyük müzik festivalidir. Goran Bregoviç, Boney M gibi Balkan sanatçıların sahne aldığı festival her sene binlerce izleyici çekmektedir. Ağustos ayında düzenlenen Petrovic Jazz Festivali ise ülkenin bir diğer müzik festivalidir.

Karadağ halkı için spor vazgeçilmezler arasındadır. Bunun en büyük göstergesi denebilecek büyük Podgorico Maratonu her sene ekim ayında profesyonel ve amatör sporcuları bir araya getirmektedir.

Karadağ’da düzenlenen bir diğer önemli festival ise Merlinka’dır. Aralık ayında düzenlenen uluslararası queer festivalinde pek çok film gösteriminin yanı sıra yarışma bölümü de vardır. 2013’te Saraybosna ve Belgrad’da başlayan festivale 2014 senesinde Karadağ da katılmıştır.

Konuşulan Diller​

Karadağ’ın resmi dili Karadağca’dır. Bunun yanı sıra ülkede Sırpça, Boşnakça, Arnavutlukça ve Hırvatça dilleri de konuşulmaktadır. Bunlar arasından Arnavutlukça hariç diğerleri benzerlik gösterdiği için ülke vatandaşları birbirleriyle anlaşmada güçlük yaşamazlar. 2011 senesinde ülke çapında yapılan anket sonucunda Karadağlıların pek çoğu anadillerinin Sırpça olduğunu söylemiştir. Fakat 2013 senesinde tekrarlanan anket sonuçlarına göreyse anadillerinin Karadağca olduğunu söyleyen insanların sayısı daha fazladır.

Din ve İnanç​

Karadağ nüfusunun yüksek çoğunluğu inançlıdır. Ortodoks Hristiyanların yoğun olduğu ülkede Müslüman ve Katolik nüfus da mevcuttur. Ortodoks nüfusun çoğunluğu Montenegrins ve Serbs’te yaşamaktadır. Serbian Ortodoks Kilisesi’ne sadık kişi sayısı oldukça yüksektir. Ülkedeki en büyük azınlık grubu ise Müslümanlar oluşturmaktadır. Slavik Müslümanlar ve Arnavutluk Müslümanları olarak ikiye ayrılan nüfusun çoğu ülkenin kuzeydoğusunda yaşamaktadır. Karadağ’da ateist kişi oranı ise yüzde 1.24’tür.

Karadağ Türk Büyükelçiliği​

PODGORICO BÜYÜKELÇİLİĞİ

Adres: Radosava Burica b.b. (Do Codre), 81000 Podgorica, Montenegro

Telefon: (020) 445.700 (yerel)
+382.20.445.700 (ulusal)
Fax: (020) 445.777 (yerel)
+382.20.445.777 (ulusal)

embassy.podgorica@mfa.gov.tr