Lidya, Anadolu'da Tunç Çağı'nın sonlarından başlayarak MÖ 6. yüzyıla kadar hüküm süren Lidya medeniyetinin merkezini oluşturan tarihî bölgedir. Bu topraklarda yaşayanlara da Lidyalılar denilmiştir. Hint-Avrupa kökenli bir kavim olan ve doğudan Anadolu'ya gelen Lidyalılar önce Hititler'in daha sonra da Frigler'in egemenliği altında yaşadılar. Dilleri, Hitit dili ile benzerlik göstermektedir. Lidya, Gediz Nehri ve Küçük Menderes vadilerini kapsayan, günümüzde yaklaşık olarak Manisa ve Uşak illerine denk gelen bölgedir. Lidya medeniyetinin tarih sahnesinden çekilmesinden sonra da Roma İmparatorluğu dönemine kadar bu isimle anılmıştır. Kuzeyinde Misya, güneyinde Karya, doğusunda Frigya, batısında ise İyonya bölgeleri bulunmaktadır.
Tarihi
Lidyalılar doğudan gelmiş ve Anadolu topraklarına yerleşmiştir. Lidyalılar Anadolu'ya ilk geldiklerinde Hitit ve Frig egemenliği altında bulunuyordu. Ancak Frig medeniyetinin yıkılmasının ardından kendi özerkliklerini ilan etmişlerdir. Lidya Devletini Kral Giges kurdu. Bu sebeple de Kral Giges medeniyetin en önemli krallarından biridir.Lidya Devleti Anadolu'nun Gediz ve Küçük Menderes nehirlerinin arasında kurulmuştur. M.Ö. 687 ve 546 yıllarında yaşadılar. Lidya bölgesinde yaşamlarını sürdükleri için Lidyalılar ismi verilmiştir.
Tarihçilerin Lidyalıların nereden geldiği konusunda fikir ayrılıkları yaşarlar. Bunun nedeni de Lidyalıların Anadolu'ya ilk ne zaman geldiklerinin bilinmemesidir. Kimi tarihçilere göre Lidyalılar Frigler ile beraber Anadolu'ya geldiler, kimi tarihçilerde Lidyalıların yazılarının Hitit yazılarına benzemeleri sebebi ile Lidyalıların Hititlerden geldiğini savunur. Bu sebeple de Lidyalıların Hint Avrupa kökenli oldukları düşünülmektedir.
Lidyalılar döneminde ekonomi ticaret ile yapılmaktaydı. İlk başlarda deniz ticareti yapmayı düşünmüşler fakat Fenikeliler ve Yunanlılar ile baş edemeyeceklerini anlayıp kara ticaretine dönmüşlerdir. Bu nedenle de yapılan alış verişlerde takas sistemini kullanırlardı.
Fakat bu şekilde takas usulü ile gerçekleştirilen ticaretlerde bazı sorunlar yaşanıyordu. Bu sebeple de Lidyalılar madeni parayı icat ettiler. Paranın icat edilmesinin yaklaşık olarak M.Ö. 6. yüzyılda olduğu tahmin edilir. Para icat edildikten sonra ise ticaret oldukça hızlı bir şekilde gelişmeye başladı.
Lidyalılar ilk parayı Kral Alyatte döneminde gümüş ve altından bastırmışlardır. Bu paralar sayesinde ordularda bulunan askerlerin ücretleri de ödenmiştir. Sardest bölgesinde dünyanın en eski pazarını kurup burada ticaret yapmışlardır.
Ticaretin gelişmesi için Kral Giges tarafından Kral Yolu yaptırıldı. Kral Yolunun yapılışının M.Ö. 600'lü yıllarda olduğu düşünülmektedir. Kral Yolu Efes bölgesinden başlar ve Mezopotamya bölgesine kadar devam eder. Bu yol Lidyalıların gelişmesi açısından oldukça önemlidir. Bunun dışında Kral Yolu ticaret ile uğraşan medeniyetlerin birbirlerinden etkilenmelerine de sebep olmuştur. Daha sonra bu yol Pers krallığı tarafından daha çok geliştirilmiştir ve adı da Pers Kral Yolu şeklinde değiştirilmiştir.
Lidya Krallığının başkenti Sardes ya da Sard isimleri ile bilinir. Lidya Krallığı ilk olarak Kral Giges tarafından kurulmuş ve daha sonra da krallar tarafından yönetimine devam edilmiştir. Kralların dışında zengin olan soylular da yönetimde oldukça etkili olmuşlardır. Bu nedenle de yönetim sistemleri oligarşi ile aristokrasi sistemlerine benzetildi.
Lidyalılar en parlak zamanlarını dönemin kralı olan Kral Krezüs zamanında yaşamışlardır. Kral Krezüs döneminde başkent olan Sardes önemli bir kültür merkezi halini almıştır. Lidyalılar din konusunda Yunanlılardan etkilenmiş ve çok tanrılı din anlayışı benimsemişlerdir. Lidyalıların inanmış olduğu tanrılar şu şekilde sıralanabilir; Zeus, Kibele, Artemis, Apollo'dur. Bunun dışında Lidyalılar ölen yakınlarını Tümülüs ismini verdikleri mezarlara gömerlerdi. Krallar için ise taştan kral mezarları inşa edilirdi. Bunun dışında Lidyalılar Fenike alfabesini de kullanmışlardır.
Lidyalılar Pers krallığı tarafından yıkıldı. Günden güne güçlenen ve bunun yanında Ege denizine de inmek isteyen Persliler M.Ö. 546 yılında Lidya uygarlığını sona erdirmiştir. Fakat Lidyalıların yıkılmasının asıl önemli sebebi askerlerinin paralı olmasından kaynaklanmaktadır. Para ile çalışan askerler savaşlarda başarı gösteremediler bu da uygarlığın yıkılmasına sebep oldu.
Lidyalıların Parayı Bulması
Lidyalıların parayı bulan ilk uygarlık olduğu iddiaları olmakla birlikte, para kullanımı daha eski medeniyetler olan Sümerler'de ve Mısır'da da vardır. Resmi makamlarca onaylanmış gümüş gibi değerli metallerin ve belirli ölçekteki arpa gibi tahılların kullanımı ilk parasal ögeler sayılabilir. Ancak günümüzdeki anlamına yakın kullanım Lidyalılara atfedilir. Herodot, Lidyalıların gümüş ve altın madeni parayı ilk defa kullandığını yazar. Başka deyişle Lidyalılar zaten var olan para sisteminin aracı olarak altın ve gümüşü tercih eden ilk uygarlıktır.Lidyalılar tarihte ilk madeni parayı icat edenlerdir. Lidyalılar tarafından paraya "sikke" deniliyordu. Sikke eski uygarlıklardan kalmış bir para türüdür. Altın, gümüş, bakır, nikel, tunç ve alüminyum gibi metal alaşımların karışımları ile üretilmiş olup, ilkel çağlarda ticarette kullanılan takas (değiş-tokuş) yöntemi yerine daha kullanışlı bir değişim aracı arayışlarının sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
