Maveraünnehir, Orta Asya'da, Ceyhun (Amu Derya) ve Seyhun (Siri Derya) nehirleri arasında kalan tarihi bölgeye İslâm tarihçi ve coğrafyacıları tarafından verilen isimdir. Modern dönemde Maveraünnehir, Ceyhun ile Seyhun nehirleri arasında kalan yaklaşık 660.000 km2’lik coğrafî bölgeyi ifade etmek için kullanılmaktadır.Günümüzde bu bölge Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan arasında bölünmüştür. Orta Çağ'da İslam uygarlığının geliştiği bölgelerden biri olan Maveraünnehir'deki Semerkand ve Buhara kentleri önemli kültür merkezleridir. Ayrıca Göktürklerin yıkılmasından sonra anayurtlarını terkeden bazı Türklerin geçişlerini kolaylaştırıyordu.
Arapça kökenli Maveraünnehir sözcüğü Türkçede "Nehrin ötesi/ardı" anlamına gelir. Bu bölge Batılı dillerde Transaxonia veya Transoxiana (Oxus Nehri'nin ötesi) olarak bilinir. Bunun nedeni Amu Derya nehrinin Yunanca'da Oxus olarak bilinmesi ve Büyük İskender tarafından Batı medeniyetine tanıştırılmasıdır.
Divân-ı Lügati't-Türk'te Çay Ardı olarak geçer. "mā warā'a n-nahr" kavramı ilk defa bir hadiste bahsedilmiştir, muhtemelen İslâm'dan daha önceleri bu kavram Araplar arasında yaygındı, öyle anlaşılıyor ki bu bölge Sasani İran'ın kuzeydoğusundadır. Orta Çağ Arap coğrafyacıları bu bölgeyi Bilad al-Türk veya Turkistan, göçebe Türklerin yurtları olarak yazmışlardır.
