İçindekiler
Burundi ya da resmî adı ile Burundi Cumhuriyeti, Afrika kıtasının orta bölümünün doğu kısmında yer alan ve denize kıyısı bulunmayan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Ruanda, Tanzanya ve büyük bir kısmı Tanganika Gölü ile olmak üzere Demokratik Kongo Cumhuriyeti oluşturmaktadır. 21 Aralık 2018’den beri başkenti Gitega’dır. Ancak Bujumbura şehri, ülkenin ekonomik başkenti olarak kalacaktır.
Bayrakta her bir uç köşesine değecek şekilde beyaz şeritler konumlandırılarak çarpı oluşturulmuştur. Bu şeritlerin neticesinde oluşan üçgenlerden üst ve alt bölümde bulunan üçgenler kırmızı, göndere çekilen taraf ile dalgalanan tarafta bulunan üçgenler ise yeşil ile renklendirilmiştir. Bayrağın tam ortasında, şeritlerin ve üçgenlerin üzerine gelecek şekilde beyaz bir daire bulunmakta olup, içerisinde bir tanesi üst bölümde, iki tanesi ise alt bölümde yer alacak şekilde üç adet yeşil çerçeveli kırmızı renk altı köşeli yıldız yerleştirilmiştir.
Bayrakta bulunan kırmızı renk bağımsızlık mücadelesinde hayatını kaybedenleri simgelerken, yeşil renk ilerlemeyi ve umudu, beyaz renk ise barışı temsil etmektedir. Bayrakta bulunan üç adet altı köşeli yıldızlar ise ülkenin sloganı olan Birlik, Çalışma, İlerleme (Unité Travail Progrès) üçlemesinin yanı sıra ülkede yaşayan üç etnik grup olan Hutu, Tutsi ve Tvalar'ı temsil etmektedir.
Burundi arması, Burundi 'nin 1966 yılından bu yana kullandığı resmi devlet armasıdır.
Armanın orta kısmında yer alan kırmızı zemin ve sarı çerçeveli kalkan üzerinde sarı aslan kafası gözükmektedir. Kalkanın arka kısmında üç adet geleneksel Afrika mızrağı konumlandırılmıştır. Kalkanın alt kısmında ise, mızrakların önüne gelecek şekilde konumlandırılmış slogan yazısı bulunmaktadır. Slogan olarak arma üzerinde ise Birlik, Çalışma, İlerleme (Unité, Travail, Progrès) yazısı yazmaktadır.
Ülke bağımsızlığını kazandığı 1962 yılından 1966 yılına kadar günümüzdeki armaya benzer farklı bir armayı resmi devlet arması olarak kullanmaktaydı.
Birinci Dünya Savaşından sonra Cemiyet-i Akvam’ın (Birleşmiş Milletler) gözetimi altında Belçikalıların idaresine verildi. İkinci Dünya Savaşından sonra Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında yine Belçika’nın mandasında, ancak iç işlerinde serbest bir krallık oldu. 1959’da siyasi partiler kuruldu. 18 Eylül 1961 yılında Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında seçimler yapıldı. Milli Birlik ve İlerici Partisi 64 sandalyenin 54’ünü kazandı. Ancak bir aydan az bir zaman sonra Milli Birlik Partisinin lideri Prens Luis Rwagasone öldürüldü. Burundi’nin 1 Temmuz 1962’de bağımsızlığını kazanmasından sonra iktidardaki Milli Birlik Partisi muhalefet partisinin ileri gelenlerinden bazılarını suikast olayından sorumlu tutarak idam ettirdiler. Bu esnada Kızıl Çin’in burada elçilik açmasıyla komünist faaliyetler de arttı. Bir taraftan muhalefet liderlerinin öldürülmesi, diğer taraftan komünistlerin faaliyetleri ülkeyi iç harbe sürükledi. Tutsi ve Hutsi adıyla bilinen iki grup arasında devam eden iç savaşlar sonucu 1966’da ordu yönetime el koydu. Seçimler yapılarak bir cumhuriyet ilan edildi. Ancak karışıklıklar durmadı. Nihayet 1 Kasım 1976’da ordu yönetime yeniden el koydu. Anayasa askıya alındı. 30 üyeli Askeri İhtilal Konseyi kuruldu. 1977’de Jean-baptiste Bagaza’nın devlet başkanı seçilmesi üzerine konsey dağıldı. 1981’de yeni bir anayasa yürürlüğe konuldu.
1984’te yapılan seçimlere tek aday olarak katılan Baptiste Bagaza, devlet başkanlığına tekrar seçildi. 1987 Eylülünde devlet başkanlığına Pierre Buyoya getirildi.
Buyoya devlet başkanı olması ile birlikte ülkeyi Ulusal Kurtuluş Askeri Komitesi adını verdiği askeri rejim ile ülkeyi yönetmiştir. Hutu ile Tutsi etnik grupları arasında yaşanan gerilimlerin neticesinde ordu içerisinde çok büyük çoğunluğunu Tutsilerin oluşturduğu askerler tarafından özellikle kuzey bölgelerdeki Hutu mensubu kişilere karşı sistematik tutuklama ve işkenceler gerçekleştirilmiş, Ağustos 1988 yılında yaşanan bu olaylar sivil halka karşı soykırım faaliyetine dönüşmüştür. 11 Ağustos 1988 tarihinde bir askerin Hutu mensubu iki kişiyi vurması nedeniyle asker köy halkı tarafından linç edilmiş, bu olaya istinaden de ordu köylerin yakılması ve göz yaşartıcı bombaların sığınaklara atılması, kaçanların helikopterden vurulması gibi olayları içeren misilleme harekatlarını başlatmıştır. Bu yaşanan olaylar neticesinde çoğunluğu Hutu olmak üzere 20.000 kişi hayatını kaybetmiş, 53.000 fazla Hutu da komşu ülke Ruanda'ya kaçmıştır.
Buyoya 6 Ekim 1988 tarihinde altı Hutu ile altı Tutsi üyeye sahip araştırma komisyonunu kurmuş ve olayların açıklığa kavuşması için çalışmalar gerçekleştirmiştir. Etnik gerilimi azaltabilmek adına hükumette yer alan Hutu bakan sayısını altıdan on ikiye çıkarmış, Hutu kökenli Adrien Sibomana'yı yeni hükumet başkanı yapmıştır. 19 Ekim 1988 yılında alınan bu adımların neticesinde üç yıllık bir süre içerisinde yurt dışına kaçan birçok Hutu ülkeye geri dönmüştür. Mart 1993'te kabul edilen yeni yasa ile etnik ve dini temelleri esas alan partiler yasaklanmış, o güne kadar yasak olan farklı partilerde yasallaştırılmıştır. 1 Haziran 1993 tarihinde gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde Hutu kökenli Melchior Ndadaye mevcut başkan Buyoya'ya karşı seçimi kazanarak ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur. 10 Temmuz'da Ndadaye'nin görevi devralmasından önce 29 Haziran 1993 tarihinde gerçekleştirilen meclis seçimlerine birçok parti katılmıştır. Bu seçimler neticesinde Tutsi mensubu Sylvie Kinigi hükumet başkanı olmuştur.
Darbe ve iç savaş (1993-2005)
Ndadaye devlet başkanı seçilmesinden sadece 101 gün sonra bir kısım asker mensubu tarafından gerçekleştirilen ama başarıya ulaşamayan darbe esnasında öldürülmüştür. 21 Ekim ile 27 Ekim tarihleri arasında darbeyi gerçekleştiren darbecilerin lideri François Ngézé yeni devlet başkanı olduğunu ilan etmiş. Bu süreden sonra ordunun devlet başkanlığına bağlı askerleri tarafından gerçekleştirilen operasyonlar ile bu yönetime son verilmiş, yeni devlet başkanı seçilene kadar geçici olarak Kinigi yeni devlet başkanı olmuştur.Kinigi'den sonra bu göreve Hutu kökenli Cyprien Ntaryamira getirilmiştir. 1993 yılının sonbahar aylarında yeniden alevlenen şiddet gösterilerinde bu sefer hedef olarak Tutsiler alınmış, kısa süre içerisinde 200.000 Tutsi hayatını kaybetmiştir. 6 Nisan 1994 tarihinde Burundi ve Ruanda devlet başkanlarının yer aldığı uçak Ruanda'nın başkenti Kigali'ye iniş yapacağı esnada vurularak düşürülmüştür. Yaşanan bu olayın nedenleri ile ilgili olarak tam açıklayıcı sebepler günümüze kadar da ortaya çıkarılamamıştır. Uçağın düşüşü ile ilgili olarak Tutsili asi güçler sorumlu tutulsa da, uçağın düştüğü alanın Hutular tarafından kontrol altında tutulduğu bölge içerisinde yer alması ve Tutsi güçlerinin o günkü insan ve silah gücü göz önüne alındığında böyle bir işlemi söz konusu bölgeye sızarak gerçekleştirme olasılığının düşük olması nedeniyle şüpheler daha çok Hutulu fanatiklere yönelmiş olsa da uçağın düşme sebepleri tam anlamıyla ortaya çıkarılamamıştır. Bu yaşanan olay Ruanda soykırımının da başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Ntaryamira'nın uçağın düşmesi sonucu hayatını kaybetmesi neticesinde Hutu kökenli Sylvestre Ntibantunganya yeni devlet başkanı olarak atanmıştır. 1990'lı yılların ortalarına kadar karşılıklı olarak gerçekleştirilen soykırımlar, 1995 yılında zirveye ulaşmış, 15.000 kişi bu yıl içerisinde hayatını kaybetmiştir. Temmuz ve Ağustos 1996'da bir kısım asker tarafından Gitega'da sivil halka karşı soykırım girişiminde bulunulması sonucu, Buyoya yönetimindeki ordu duruma el koyarak darbe yapmış ve 26 Temmuz 1996'da iktidara gelmiştir. 23 Temmuz 2001 yılında Hutu ve Tutsi mensupları arasında imzalanan anlaşma kapsamında devlet başkanlığı makamının sırayla devralınacağı kararlaştırılmış, bu doğrultuda 30 Nisan 2003 tarihinde Hutu kökenli Domitien Ndayizeye görevi Tutsi kökenli Buyoya'dan devralmıştır. 2003 yılının başında kararlaştırılan ateşkes, son gerilla grubu olan Forces National de Libération (FNL) da 1 Şubat 2005 yılında katılması ile genişletilmiştir.
2005'ten günümüze
19 Ağustos 2005 yılında gerçekleştirilen yeni devlet başkanlığı seçimlerinde Hutu kökenli Pierre Nkurunziza galip gelerek devlet başkanlığı görevine seçilmiştir. Bu dönemde Burundi genelinde yaşanan şiddet olaylarında azalma olmuş, ülkedeki güvenlik koşullarında iyileştirme gözlemlenmiştir. Bu süreçte birçok Burundili mülteci komşu ülkelerden geri dönerek Burundi'ye geri yerleşmiştir.
Birleşmiş Milletler 2004 yılından bu yana Burundi'de bulunmaktadır. 2004 ile 2006 yılları arasında Opération des Nations Unies au Burundi misyonu ile bu ülkede bulunan BM, 2007-2010 yılları arasında Bureau Intégré des Nations Unies au Burundi olarak ve son olarak 2011 yılından bu yana kadar da Bureau des Nations Unies au Burundi misyonu ile Burundi'de yer almaktadır.
Nkurunziza'nın 2010 yılında yeniden seçilmesinden sonra 2015 yılında yapılacak olan devlet başkanlığı seçimlerinde üçüncü kez seçilmek üzere aday olacağını açıklamasından sonra önce başkent Bujumbura'da başlayan ve daha sonra Burundi geneline yayılan şiddet olayları neticesinde Godefroid Niyombare önderliğindeki ordu generalleri 13 Mayıs 2015 tarihinde Nkurunziza'nın görevden alındığını ve hükumetin lav edildiğini açıklamıştır. Bu darbe girişimi esnasında Burundi'deki sorunların çözümü için Tanzanya'da bulunan devlet başkanı havaalanının kapatılması nedeniyle ülkeye dönememiştir. Hükumet yanlısı askerlerin bağlılığı ile iki gün sonra darbe girişiminin başarısızlıkla sonuçlandığı açıklanmış, Nkurunziza yeniden ülkesine dönmüştür. Tüm bu yaşananlara rağmen devlet başkanlığına adaylığını devam edeceğini açıklayan Nkurunziza, yanlış bir hesaplama yapıldığını bildirmiş ve ilk göreve geldiğinde bu göreve halk tarafında seçilmediğini, meclis tarafından atandığını açıklamış bu yüzden 2015 seçimlerinde aday olmasının anayasanın ihlali anlamına gelmediğini ifade etmiştir.
Yaşanan tüm olumsuz gelişmelere rağmen 2015 seçimleri adaylığından vazgeçmeyen Nkurunziza, 21 Temmuz 2015 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde %69 oranında oy alarak üçüncü bir beş yıllık dönem için makama tekrar seçilmiş ve 20 Ağustos 2015'te yemin etmiştir. Nkurunziza tekrar seçildikten sonra yaptığı konuşmada bu zaferini tüm Burundililer'in zaferi olarak adlandırmış, düşmanlarının şiddeti sürdürmeye devam ederse kendilerini Tanrı'nın yardımı ile yenilgiye uğratarak havaya atılan dağılmış una benzeteceklerini ifade etmiştir.
Ülke genel olarak dağlık ve yaylalık bir ülkedir. Burundi'de yüksek yaylalar ortalama 1.400 ile 1.800 m yükseklikte yer almaktadır ve bu yüksek yaylalar ülkenin en yüksek noktasına kadar ulaşmaktadır. Ülkenin en yüksek noktasını 2.684 m ile başkent Bujumbura'nın 30 km güneydoğusunda bulunan ve Burundi yüksek yaylasının bir parçası olan Heha Dağı oluşturmaktadır.
Burundi konum olarak ekvatora yakın bir konumda olmasına rağmen yükseltilerin çok olması nedeniyle hafif nemli bir iklime sahiptir. Bölgede hakim olan sıcak ekvator iklimi dönemsel doğu Afrika iklimi ile üst üste gelmesi sonucu yükseltilerin de etkisi ile iklim yumuşamaktadır. Ülkenin orta bölümlerinde yer alan yaylarda sıcaklık ortalaması 20 °C düzeyinde olup, Tanganika gölü civarında yıllık sıcaklık ortalaması 23 °C, dağlık kesimlerde ise 16 °C seviyesindedir. Burundi genelinde yılda iki defa yağmur sezonları yaşanmaktadır. Bu yağmur sezonlarından kısa olanı Eylül-Kasım aylarında, uzun dönemi ise Şubat-Mayıs arasında yaşanmaktadır. Burundi genelinde ortalama yağış miktarı genellikle 1.300 mm ile 1.600 mm arasında gerçekleşmekte olup, genel olarak Burundi ortalaması 1.000 mm seviyesindedir. Yıllık yağışlardaki düzensizlik ve buna bağlı yaşanan kuraklık ve yoğun yağışların art arda gelebilmesi tarım üzerinde olumsuz etki yaratmakta olup, dönem dönem kıtlık yaşanmasına da neden olabilmektedir.
Burundi genelinde leopar, aslan, babun, zebra ve antilop çeşitleri görülebilmektedir. Bunlara ilaveten timsah ve su aygırı da sulak alanlarda yaşam sürdürmektedir.
Burundi'de son olarak 2008 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 8,053,574 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmi sayım konumunda olup, 2016 tahmini sayım sonuçlarına göre 11,099,298 nüfus belirlenmiştir. Ülke içerisinde 379 kişi/km² nüfus yoğunluğu ile Burundi Afrika kıtasının nüfus yoğunluğu en fazla ülkelerinden biri konumuna taşımaktadır. Ülke nüfusunun çoğunluğu başkent Bujumbura'da yaşamaktadır.
Burundi genç bir nüfusa sahip olup, 2016 tahmini verilerine göre nüfusun %64,78'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %2,57'si 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %45.61 (erkek 2,545,895/kadın 2,516,480)
15-24 yaş: %19.17 (erkek 1,061,538/kadın 1,066,581)
25-54 yaş: %28.71 (erkek 1,589,506/kadın 1,597,081)
55-64 yaş: %3.94 (erkek 205,538/kadın 231,317)
65 yaş ve üzeri: %2.57 (erkek 121,935/kadın 163,427)
Şehirde yaşayanların oranı 2015 verilerine göre %12,1 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2016 tahmini verilerine göre %3,26 düzeyindedir.
Etnik gruplar
Burundi'de aynı dile, ekine sahip olan ve Rundi olarak tanımlanan bir toplum yaşamaktadır. Rundi toplumu özünde üç boy olan Tutsi, Hutu ve Twa boylarından oluşmaktadır.
Günümüzde Hutu boyu ülkede çoğunluğu oluşturmaktadır. Nüfusun %85'i bu boyun üyesi konumundadır. Tutsi nüfusu toplam nüfusun %15'i seviyesinde olup, Twa boyu %1 ile ülke içerisindeki en az nüfusa sahip boy konumundadır.
Ülkenin ulusal dili Kirundi dilidir. Rundi olarak da tanımlanan ve Bantu dillerinden biri konumunda olan bu dil Burundi nüfusunun %95'i tarafından anadil olarak konuşulmaktadır. Ulusal dilin yanı sıra Milletler Cemiyeti manda bölgesi olarak Belçika'ya bağlanması nedeniyle Fransızca da ülkenin bağımsızlığı sonrasında resmi dil olarak kullanılmıştır. Ruanda meclisinin 2014 yılında aldığı karar gereği İngilizce de ülkenin resmi dilleri arasına alınmıştır.
Ülke genelinde 5-14 yaş aralığında bulunan çocukların 2005 verilerine göre %19'u çocuk işçi olarak kullanılmaktadır.
Burundi dünya açlık endeksine göre son 25 yılın verilerine göre dünyanın en fakir ülkesi konumundadır. Dünya açlık endeksinin 2014 verilerine göre Burundi tüm ülkeler içerisinde sahip olduğu 35,6 endeks oranı ile son sırada yer almaktadır.
Ülke ekonomisinin en önemli parçasını tarımsal faaliyetler oluşturmaktadır. Ülke nüfusunun yaklaşık olarak %85'i direkt ya da dolaylı olarak tarımsal faaliyetler içerisinde yer almaktadır. Burundi'de gerçekleştirilen tarımsal faaliyetlerin büyük çoğunluğunu kişisel tüketimi karşılamak için gerçekleştirilen faaliyetler kapsamaktadır. Kahve, manyok, muz, mısır, tatlı patates ve sebze ekilen ve yetiştirilen en önemli tarım ürünlerini oluşturmaktadır.
Tarımsal faaliyetlerin yanı sıra hayvancılıkta toplum arasında yaygın olarak gerçekleştirilmektedir. Ülke genelinde hayvan sayısı yüksek olsa da, buradan elde edilen verim ve kullanım düşük düzeyde kalmaktadır. Bu alanda büyükbaş hayvanların sütünden ve etinden faydalanılmaktadır.
Maden
Ülke belli yer altı madenlerine de sahip olmaktadır. Burundi genelinde nikel, kobalt, uranyum, bakır, platin, vanadyum, altın ,kalay, kaolin, niyobyum, tantal, tungsten ve kireç madenleri mevcuttur. Burundi denize kıyısı olmayan bir ülke olarak bu ürünlerin dünya pazarlarına erişimi uzun mesafeler alabilmekte ve bu süreçler yüksek maliyetli olabilmektedir.
İhracat
Ülke ekonomisinin en önemli ihracat ürünlerini kahve, çay, şeker, pamuk ve deri oluşturmaktadır. Ülkenin 2013 verilerine göre ihracat yaptığı ilk altı ülke şu şekildedir:
Almanya %11.4
Pakistan %9.3
Demokratik Kongo Cumhuriyeti %9.2
İsveç %8.2
Çin %5.8
Uganda %7
İthalat
Ülke ekonomisinin en önemli ithalat ürünlerini makine ve ekipmanları, petrol ürünleri, gıda ürünleri ve inşaat malzemeleri oluşturmaktadır. Ülkenin 2013 verilerine göre ithalat yaptığı ilk sekiz ülke şu şekildedir:
Suudi Arabistan %13.3
Çin %8.7
Tanzanya %8
Belçika %7.6
Kenya %7.5
Uganda %7
Zambiya %5.6
Hindistan %5.2
Ülke genelinde bulunan sekiz adet havaalanı içerisinde en önemlisi ve tek asfalt piste sahip olanı başkent Bujumbura'da bulunan Bujumbura Uluslararası Havalimanı (Bujumbura International Airport) olup, diğer havaalanları ise toprak pistlere sahiptir.
Ülkenin ulusal havayolu 1975 yılında kurulan Air Burundi 'dir. Şirket 2009 yılında maddi sorunlar nedeniyle uçuş faaliyetlerine son vermiş olup, günümüzde sadece havaalanı yer hizmetlerinde faaliyet göstermektedir. Şirket 2013 yılında Çin tarafından hediye edilen iki uçak ile yeniden faaliyetlerine başlama girişimlerinde bulunmuş ancak bu girişim yetersiz havacılık uzmanı personeli nedeniyle günümüze kadar gerçekleştirilememiştir.
Burundi'ye Brussels Airlines, Kenya Airways, Ethiopian Airlines, flydubai ve RwandaAir uçuşlar gerçekleştirmektedir.
Karayolu
Ülkede mevcut olan 12.322 km karayolunun sadece 1.286 km'si asfaltlanmış durumdadır.
Demiryolu
Günümüzde Burundi genelinde mevcut olan bir demiryolu hattı bulunmamaktadır. Ülkeyi diğer komşu ülkeler ile demiryolu hattı üzerinden bağlama çalışmaları gerçekleştirilmiş olmasına rağmen henüz bir adım atılamamıştır. Burundi, planlama aşamasında olan ve Tanzanya ile Ruanda'yı demiryolu ile birbirine bağlayacak olan hatta da dahil edilmek istenmekte olup, bu konuda da henüz bir adım atılamamıştır.
Kenya, 2013 yılında temelini attığı yeni demiryolu hattı projesi kapsamında ulaşmayı planladığı komşu ülkeler arasında Burundi'de yer almakta olup, projenin 2017 yılı içerisinde bitirilmesi planlanmaktadır. Bu hat tamamlandığında Kenya'nın liman kenti Mombasa'dan yola çıkan tren Burundi'nin başkenti Bujumbura'ya ulaşmış olacak.
Denizyolu
Bir kısmı Burundi sınırları içerisinde yer alan Tanganika Gölü üzerinden insan ve yük taşımacılığı gerçekleştirilmektedir. Göle sınırı bulunan Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Tanzanya ve Zambiya'ya seferler düzenlenebilmektedir. Ülkenin en önemli limanı başkent Bujumbura'da yer almakta olup, bu göl haricinde bir deniz taşımacılığı faaliyeti gerçekleştirilmemektedir.
Burundi'de popüler olan diğer bir spor dalı olan futbol, 1972 yılında kurulan Burundi Futbol Federasyonu (Fédération de Football du Burundi) tarafından yönetilmektedir. Ülkede on dört takımın katıldığı ve Primus Ligue olarak adlandırılan ulusal bir lig düzenlenmektedir. Ülkenin en başarılı futbol takımı bugüne kadar 18 şampiyonluk ile Vital'O FC takımıdır.
Ruanda millî futbol takımı Mayıs 2015'te FIFA sıralamasında 122. sırada yer almakta olup, en yüksek sıralamasını 1993 yılında 101. olarak elde etmiştir.
Burundi'de yerel dinlerde gerçekleştirilen müzik ve danslar kültürün önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Özel günlerde ve düğünlerde abatimbo adı verilen dans ile daha hızlı olan ve abanyagasimbo olarak adlandırılan dans yaygın olarak gerçekleştirilmektedir. Kültürün bir parçası olan şarkılarda söyleyen kişiye ve gruba göre adlandırılmaktadır. Ailelerin beraber söylediği şarkılar imvyino olarak adlandırılırken, sadece erkeklerin söylediği şarkılar kwishongora, sadece kadınların söylediği şarkılar da bilito olarak adlandırılmaktadır. Tüm bu şarkıların ortak yönü ulusal dil olan Kirundi dilinde söylenmesidir.
Flütün yanı sıra ikembe, indonongo, urukayamba, umuduri, inanga ve inyagara olarak adlandırılan yerel müzik aletleri de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ülkede düzyazı, tiyatro ve görsel sanatlar daha az belirgin bir konumdadır. Burundi'de hikâyeler, masallar genelde dilden dile anlatılarak bir sonraki nesillere aktarılmaktadır.
Ülke ismi
Ülke ismi Bantu dilinde Rundiler'in yaşadığı ülke anlamına gelmektedir. Ön ek olan bu- (bu-rundi=Rundilerin yaşadığı ülke=Burundi) eki fiilerin önüne geliyor olup, bu ön ek ülke isimlerinde ku, ru hecelerinin yanı sıra u tanımlık hali eklenerek kullanılmaktadır. Rundilerin kullandığı dil olan Kirundi de aynı yapıdan gelmekte olup ki ön eki kullandığı dil anlamında kullanılmakta olup, Rundilerin kullandığı dil anlamına gelmektedir.Bayrak
Burundi bayrağı ilk olarak 28 Haziran 1967 yılında kabul edilmiş, yıllar içerisinde görünümde birkaç defa değişiklikler gerçekleştirilmiş, son olarak 27 Eylül 1982 tarihinde yapılan en boy oranındaki değişiklik ile günümüzdeki halini alarak kullanılmaya başlanmıştır.Bayrakta her bir uç köşesine değecek şekilde beyaz şeritler konumlandırılarak çarpı oluşturulmuştur. Bu şeritlerin neticesinde oluşan üçgenlerden üst ve alt bölümde bulunan üçgenler kırmızı, göndere çekilen taraf ile dalgalanan tarafta bulunan üçgenler ise yeşil ile renklendirilmiştir. Bayrağın tam ortasında, şeritlerin ve üçgenlerin üzerine gelecek şekilde beyaz bir daire bulunmakta olup, içerisinde bir tanesi üst bölümde, iki tanesi ise alt bölümde yer alacak şekilde üç adet yeşil çerçeveli kırmızı renk altı köşeli yıldız yerleştirilmiştir.
Bayrakta bulunan kırmızı renk bağımsızlık mücadelesinde hayatını kaybedenleri simgelerken, yeşil renk ilerlemeyi ve umudu, beyaz renk ise barışı temsil etmektedir. Bayrakta bulunan üç adet altı köşeli yıldızlar ise ülkenin sloganı olan Birlik, Çalışma, İlerleme (Unité Travail Progrès) üçlemesinin yanı sıra ülkede yaşayan üç etnik grup olan Hutu, Tutsi ve Tvalar'ı temsil etmektedir.
Arma
Burundi arması, Burundi 'nin 1966 yılından bu yana kullandığı resmi devlet armasıdır.Armanın orta kısmında yer alan kırmızı zemin ve sarı çerçeveli kalkan üzerinde sarı aslan kafası gözükmektedir. Kalkanın arka kısmında üç adet geleneksel Afrika mızrağı konumlandırılmıştır. Kalkanın alt kısmında ise, mızrakların önüne gelecek şekilde konumlandırılmış slogan yazısı bulunmaktadır. Slogan olarak arma üzerinde ise Birlik, Çalışma, İlerleme (Unité, Travail, Progrès) yazısı yazmaktadır.
Ülke bağımsızlığını kazandığı 1962 yılından 1966 yılına kadar günümüzdeki armaya benzer farklı bir armayı resmi devlet arması olarak kullanmaktaydı.
Tarih
Burundi’nin ilk devirleri ile ilgili pek fazla bilgi yoktur. On dördüncü asra doğru bazı Etoponyalılar, Burundi’ye gelerek yerleştiler ve şu anda halkın büyük çoğunluğunu teşkil eden Bahutililere hakimiyet kurdular. Ancak bu hakimiyet kısa sürdü. Bundan sonra Almanların 1885 tarihinde burayı işgal edinceye kadarki tarihi ile ilgili bir bilgi yoktur. Bu tarihte Almanların idaresi altına girdi. Birinci Dünya Savaşından sonra Cemiyet-i Akvam’ın (Birleşmiş Milletler) gözetimi altında Belçikalıların idaresine verildi. İkinci Dünya Savaşından sonra Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında yine Belçika’nın mandasında, ancak iç işlerinde serbest bir krallık oldu. 1959’da siyasi partiler kuruldu. 18 Eylül 1961 yılında Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında seçimler yapıldı. Milli Birlik ve İlerici Partisi 64 sandalyenin 54’ünü kazandı. Ancak bir aydan az bir zaman sonra Milli Birlik Partisinin lideri Prens Luis Rwagasone öldürüldü. Burundi’nin 1 Temmuz 1962’de bağımsızlığını kazanmasından sonra iktidardaki Milli Birlik Partisi muhalefet partisinin ileri gelenlerinden bazılarını suikast olayından sorumlu tutarak idam ettirdiler. Bu esnada Kızıl Çin’in burada elçilik açmasıyla komünist faaliyetler de arttı. Bir taraftan muhalefet liderlerinin öldürülmesi, diğer taraftan komünistlerin faaliyetleri ülkeyi iç harbe sürükledi. Tutsi ve Hutsi adıyla bilinen iki grup arasında devam eden iç savaşlar sonucu 1966’da ordu yönetime el koydu. Seçimler yapılarak bir cumhuriyet ilan edildi. Ancak karışıklıklar durmadı. Nihayet 1 Kasım 1976’da ordu yönetime yeniden el koydu. Anayasa askıya alındı. 30 üyeli Askeri İhtilal Konseyi kuruldu. 1977’de Jean-baptiste Bagaza’nın devlet başkanı seçilmesi üzerine konsey dağıldı. 1981’de yeni bir anayasa yürürlüğe konuldu.1984’te yapılan seçimlere tek aday olarak katılan Baptiste Bagaza, devlet başkanlığına tekrar seçildi. 1987 Eylülünde devlet başkanlığına Pierre Buyoya getirildi.
Buyoya devlet başkanı olması ile birlikte ülkeyi Ulusal Kurtuluş Askeri Komitesi adını verdiği askeri rejim ile ülkeyi yönetmiştir. Hutu ile Tutsi etnik grupları arasında yaşanan gerilimlerin neticesinde ordu içerisinde çok büyük çoğunluğunu Tutsilerin oluşturduğu askerler tarafından özellikle kuzey bölgelerdeki Hutu mensubu kişilere karşı sistematik tutuklama ve işkenceler gerçekleştirilmiş, Ağustos 1988 yılında yaşanan bu olaylar sivil halka karşı soykırım faaliyetine dönüşmüştür. 11 Ağustos 1988 tarihinde bir askerin Hutu mensubu iki kişiyi vurması nedeniyle asker köy halkı tarafından linç edilmiş, bu olaya istinaden de ordu köylerin yakılması ve göz yaşartıcı bombaların sığınaklara atılması, kaçanların helikopterden vurulması gibi olayları içeren misilleme harekatlarını başlatmıştır. Bu yaşanan olaylar neticesinde çoğunluğu Hutu olmak üzere 20.000 kişi hayatını kaybetmiş, 53.000 fazla Hutu da komşu ülke Ruanda'ya kaçmıştır.
Buyoya 6 Ekim 1988 tarihinde altı Hutu ile altı Tutsi üyeye sahip araştırma komisyonunu kurmuş ve olayların açıklığa kavuşması için çalışmalar gerçekleştirmiştir. Etnik gerilimi azaltabilmek adına hükumette yer alan Hutu bakan sayısını altıdan on ikiye çıkarmış, Hutu kökenli Adrien Sibomana'yı yeni hükumet başkanı yapmıştır. 19 Ekim 1988 yılında alınan bu adımların neticesinde üç yıllık bir süre içerisinde yurt dışına kaçan birçok Hutu ülkeye geri dönmüştür. Mart 1993'te kabul edilen yeni yasa ile etnik ve dini temelleri esas alan partiler yasaklanmış, o güne kadar yasak olan farklı partilerde yasallaştırılmıştır. 1 Haziran 1993 tarihinde gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde Hutu kökenli Melchior Ndadaye mevcut başkan Buyoya'ya karşı seçimi kazanarak ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur. 10 Temmuz'da Ndadaye'nin görevi devralmasından önce 29 Haziran 1993 tarihinde gerçekleştirilen meclis seçimlerine birçok parti katılmıştır. Bu seçimler neticesinde Tutsi mensubu Sylvie Kinigi hükumet başkanı olmuştur.
Darbe ve iç savaş (1993-2005)
Ndadaye devlet başkanı seçilmesinden sadece 101 gün sonra bir kısım asker mensubu tarafından gerçekleştirilen ama başarıya ulaşamayan darbe esnasında öldürülmüştür. 21 Ekim ile 27 Ekim tarihleri arasında darbeyi gerçekleştiren darbecilerin lideri François Ngézé yeni devlet başkanı olduğunu ilan etmiş. Bu süreden sonra ordunun devlet başkanlığına bağlı askerleri tarafından gerçekleştirilen operasyonlar ile bu yönetime son verilmiş, yeni devlet başkanı seçilene kadar geçici olarak Kinigi yeni devlet başkanı olmuştur.Kinigi'den sonra bu göreve Hutu kökenli Cyprien Ntaryamira getirilmiştir. 1993 yılının sonbahar aylarında yeniden alevlenen şiddet gösterilerinde bu sefer hedef olarak Tutsiler alınmış, kısa süre içerisinde 200.000 Tutsi hayatını kaybetmiştir. 6 Nisan 1994 tarihinde Burundi ve Ruanda devlet başkanlarının yer aldığı uçak Ruanda'nın başkenti Kigali'ye iniş yapacağı esnada vurularak düşürülmüştür. Yaşanan bu olayın nedenleri ile ilgili olarak tam açıklayıcı sebepler günümüze kadar da ortaya çıkarılamamıştır. Uçağın düşüşü ile ilgili olarak Tutsili asi güçler sorumlu tutulsa da, uçağın düştüğü alanın Hutular tarafından kontrol altında tutulduğu bölge içerisinde yer alması ve Tutsi güçlerinin o günkü insan ve silah gücü göz önüne alındığında böyle bir işlemi söz konusu bölgeye sızarak gerçekleştirme olasılığının düşük olması nedeniyle şüpheler daha çok Hutulu fanatiklere yönelmiş olsa da uçağın düşme sebepleri tam anlamıyla ortaya çıkarılamamıştır. Bu yaşanan olay Ruanda soykırımının da başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Ntaryamira'nın uçağın düşmesi sonucu hayatını kaybetmesi neticesinde Hutu kökenli Sylvestre Ntibantunganya yeni devlet başkanı olarak atanmıştır. 1990'lı yılların ortalarına kadar karşılıklı olarak gerçekleştirilen soykırımlar, 1995 yılında zirveye ulaşmış, 15.000 kişi bu yıl içerisinde hayatını kaybetmiştir. Temmuz ve Ağustos 1996'da bir kısım asker tarafından Gitega'da sivil halka karşı soykırım girişiminde bulunulması sonucu, Buyoya yönetimindeki ordu duruma el koyarak darbe yapmış ve 26 Temmuz 1996'da iktidara gelmiştir. 23 Temmuz 2001 yılında Hutu ve Tutsi mensupları arasında imzalanan anlaşma kapsamında devlet başkanlığı makamının sırayla devralınacağı kararlaştırılmış, bu doğrultuda 30 Nisan 2003 tarihinde Hutu kökenli Domitien Ndayizeye görevi Tutsi kökenli Buyoya'dan devralmıştır. 2003 yılının başında kararlaştırılan ateşkes, son gerilla grubu olan Forces National de Libération (FNL) da 1 Şubat 2005 yılında katılması ile genişletilmiştir.
2005'ten günümüze
19 Ağustos 2005 yılında gerçekleştirilen yeni devlet başkanlığı seçimlerinde Hutu kökenli Pierre Nkurunziza galip gelerek devlet başkanlığı görevine seçilmiştir. Bu dönemde Burundi genelinde yaşanan şiddet olaylarında azalma olmuş, ülkedeki güvenlik koşullarında iyileştirme gözlemlenmiştir. Bu süreçte birçok Burundili mülteci komşu ülkelerden geri dönerek Burundi'ye geri yerleşmiştir.
Birleşmiş Milletler 2004 yılından bu yana Burundi'de bulunmaktadır. 2004 ile 2006 yılları arasında Opération des Nations Unies au Burundi misyonu ile bu ülkede bulunan BM, 2007-2010 yılları arasında Bureau Intégré des Nations Unies au Burundi olarak ve son olarak 2011 yılından bu yana kadar da Bureau des Nations Unies au Burundi misyonu ile Burundi'de yer almaktadır.
Nkurunziza'nın 2010 yılında yeniden seçilmesinden sonra 2015 yılında yapılacak olan devlet başkanlığı seçimlerinde üçüncü kez seçilmek üzere aday olacağını açıklamasından sonra önce başkent Bujumbura'da başlayan ve daha sonra Burundi geneline yayılan şiddet olayları neticesinde Godefroid Niyombare önderliğindeki ordu generalleri 13 Mayıs 2015 tarihinde Nkurunziza'nın görevden alındığını ve hükumetin lav edildiğini açıklamıştır. Bu darbe girişimi esnasında Burundi'deki sorunların çözümü için Tanzanya'da bulunan devlet başkanı havaalanının kapatılması nedeniyle ülkeye dönememiştir. Hükumet yanlısı askerlerin bağlılığı ile iki gün sonra darbe girişiminin başarısızlıkla sonuçlandığı açıklanmış, Nkurunziza yeniden ülkesine dönmüştür. Tüm bu yaşananlara rağmen devlet başkanlığına adaylığını devam edeceğini açıklayan Nkurunziza, yanlış bir hesaplama yapıldığını bildirmiş ve ilk göreve geldiğinde bu göreve halk tarafında seçilmediğini, meclis tarafından atandığını açıklamış bu yüzden 2015 seçimlerinde aday olmasının anayasanın ihlali anlamına gelmediğini ifade etmiştir.
Yaşanan tüm olumsuz gelişmelere rağmen 2015 seçimleri adaylığından vazgeçmeyen Nkurunziza, 21 Temmuz 2015 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde %69 oranında oy alarak üçüncü bir beş yıllık dönem için makama tekrar seçilmiş ve 20 Ağustos 2015'te yemin etmiştir. Nkurunziza tekrar seçildikten sonra yaptığı konuşmada bu zaferini tüm Burundililer'in zaferi olarak adlandırmış, düşmanlarının şiddeti sürdürmeye devam ederse kendilerini Tanrı'nın yardımı ile yenilgiye uğratarak havaya atılan dağılmış una benzeteceklerini ifade etmiştir.
Coğrafya
Ülkenin toplamda sahip olduğu 1.140 km sınırın 315 km'si Ruanda, 589 km'si Tanzanya ve 236 km'si Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile oluşmaktadır. Ülke genel olarak dağlık ve yaylalık bir ülkedir. Burundi'de yüksek yaylalar ortalama 1.400 ile 1.800 m yükseklikte yer almaktadır ve bu yüksek yaylalar ülkenin en yüksek noktasına kadar ulaşmaktadır. Ülkenin en yüksek noktasını 2.684 m ile başkent Bujumbura'nın 30 km güneydoğusunda bulunan ve Burundi yüksek yaylasının bir parçası olan Heha Dağı oluşturmaktadır.
İklim
Burundi konum olarak ekvatora yakın bir konumda olmasına rağmen yükseltilerin çok olması nedeniyle hafif nemli bir iklime sahiptir. Bölgede hakim olan sıcak ekvator iklimi dönemsel doğu Afrika iklimi ile üst üste gelmesi sonucu yükseltilerin de etkisi ile iklim yumuşamaktadır. Ülkenin orta bölümlerinde yer alan yaylarda sıcaklık ortalaması 20 °C düzeyinde olup, Tanganika gölü civarında yıllık sıcaklık ortalaması 23 °C, dağlık kesimlerde ise 16 °C seviyesindedir. Burundi genelinde yılda iki defa yağmur sezonları yaşanmaktadır. Bu yağmur sezonlarından kısa olanı Eylül-Kasım aylarında, uzun dönemi ise Şubat-Mayıs arasında yaşanmaktadır. Burundi genelinde ortalama yağış miktarı genellikle 1.300 mm ile 1.600 mm arasında gerçekleşmekte olup, genel olarak Burundi ortalaması 1.000 mm seviyesindedir. Yıllık yağışlardaki düzensizlik ve buna bağlı yaşanan kuraklık ve yoğun yağışların art arda gelebilmesi tarım üzerinde olumsuz etki yaratmakta olup, dönem dönem kıtlık yaşanmasına da neden olabilmektedir.Bitki örtüsü ve yaban hayat
Ülkedeki belli bölgeler genel olarak tarımsal faaliyetler gerçekleştirmek adına tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Ülkedeki yüksek kesimlerde mevcut olan nemli, sisli ve soğuk iklim emsalsiz bitki örtülerinin oluşmasında başlıca etkenler arasında yer almaktadır.Burundi genelinde leopar, aslan, babun, zebra ve antilop çeşitleri görülebilmektedir. Bunlara ilaveten timsah ve su aygırı da sulak alanlarda yaşam sürdürmektedir.
Nüfus
Burundi'de son olarak 2008 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 8,053,574 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmi sayım konumunda olup, 2016 tahmini sayım sonuçlarına göre 11,099,298 nüfus belirlenmiştir. Ülke içerisinde 379 kişi/km² nüfus yoğunluğu ile Burundi Afrika kıtasının nüfus yoğunluğu en fazla ülkelerinden biri konumuna taşımaktadır. Ülke nüfusunun çoğunluğu başkent Bujumbura'da yaşamaktadır.Burundi genç bir nüfusa sahip olup, 2016 tahmini verilerine göre nüfusun %64,78'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %2,57'si 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %45.61 (erkek 2,545,895/kadın 2,516,480)
15-24 yaş: %19.17 (erkek 1,061,538/kadın 1,066,581)
25-54 yaş: %28.71 (erkek 1,589,506/kadın 1,597,081)
55-64 yaş: %3.94 (erkek 205,538/kadın 231,317)
65 yaş ve üzeri: %2.57 (erkek 121,935/kadın 163,427)
Şehirde yaşayanların oranı 2015 verilerine göre %12,1 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2016 tahmini verilerine göre %3,26 düzeyindedir.
Etnik gruplar
Burundi'de aynı dile, ekine sahip olan ve Rundi olarak tanımlanan bir toplum yaşamaktadır. Rundi toplumu özünde üç boy olan Tutsi, Hutu ve Twa boylarından oluşmaktadır.
Günümüzde Hutu boyu ülkede çoğunluğu oluşturmaktadır. Nüfusun %85'i bu boyun üyesi konumundadır. Tutsi nüfusu toplam nüfusun %15'i seviyesinde olup, Twa boyu %1 ile ülke içerisindeki en az nüfusa sahip boy konumundadır.
Etnik Grup | Oran |
|---|---|
| Hutu | %85 |
| Tutsi | %14 |
| Twa | %1 |
Dil
Ülkenin ulusal dili Kirundi dilidir. Rundi olarak da tanımlanan ve Bantu dillerinden biri konumunda olan bu dil Burundi nüfusunun %95'i tarafından anadil olarak konuşulmaktadır. Ulusal dilin yanı sıra Milletler Cemiyeti manda bölgesi olarak Belçika'ya bağlanması nedeniyle Fransızca da ülkenin bağımsızlığı sonrasında resmi dil olarak kullanılmıştır. Ruanda meclisinin 2014 yılında aldığı karar gereği İngilizce de ülkenin resmi dilleri arasına alınmıştır.Din
Burundi genelinde hakim olan din Hristiyan dinidir. Buna göre nüfusun %84'ü hristiyan inancına göre yaşamını sürdürmektedir. Bu oran içerisinde katolik mezhebine mensup hristiyanların oranı %62,1, protestan mezhebine mensup %21,6 ve diğer hristiyan mezheplerine mensupların oranı da %2,3 düzeyindedir. İslamiyet ülke içerisinde en yaygın ikinci din konumunda olmasına rağmen nüfusun sadece %2,5'i islami inancına göre yaşamlarını sürdürmektedir. Bu iki dini haricinde diğer dinlere inanların oranı %3,6, herhangi bir din bildirimi bulunmayan nüfusun da oranı %7,9 seviyesindedir.Sağlık
Ülkede temiz su kaynaklarına ulaşabilen nüfusun oranı genel Afrika ortalamasına göre yüksek düzeyde olup, 2012 tahmini verilerine göre nüfusun %75,3'ü temiz kaynaklardan su temin edebilmektedir. Tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanma oranının düşük olduğu ülkede, nüfusun %47,5'i bu yönde bir hizmet alabilirken, %52,5'i ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Ülke içerisinde ishal, hepatit, tifo, sıtma ,humma ve kuduz çok sık görülen hastalıklar arasındadır. AIDS, Afrika kıtasının genelinin aksine düşük oranda görülmekte olup, bu oran 2013 tahmini verilerine göre %1,03 düzeyindedir.Eğitim
Ülke genelinde 15 yaş ve üzerinde okuma yazma bilenlerin oranı 2008 verilerine göre %86,9 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %88,8 iken, kadınlarda %84,6 seviyesindedir. Burundi genelinde altı yıllık ilkokul eğitimi bulunmakla birlikte, ilkokul çağındaki kız ve erkek çocuklar arasındaki okula gitmeme oranları ile ilgili bir veri bulunmamaktadır. Burundi hükumeti 6. sınıfa kadar olan masraflarının karşılanması yönünde faaliyetlerde bulunmaktadır. Ülkede University of Burundi adıyla devlet üniversitesi bulunmaktadır. Bunun haricinde ülke genelinde bulunan Hill University, Hope Africa University gibi üniversiteler ise özel üniversite olarak eğitim vermektedirler.Ülke genelinde 5-14 yaş aralığında bulunan çocukların 2005 verilerine göre %19'u çocuk işçi olarak kullanılmaktadır.
Ekonomi
Burundi dünya açlık endeksine göre son 25 yılın verilerine göre dünyanın en fakir ülkesi konumundadır. Dünya açlık endeksinin 2014 verilerine göre Burundi tüm ülkeler içerisinde sahip olduğu 35,6 endeks oranı ile son sırada yer almaktadır.Ülke ekonomisinin en önemli parçasını tarımsal faaliyetler oluşturmaktadır. Ülke nüfusunun yaklaşık olarak %85'i direkt ya da dolaylı olarak tarımsal faaliyetler içerisinde yer almaktadır. Burundi'de gerçekleştirilen tarımsal faaliyetlerin büyük çoğunluğunu kişisel tüketimi karşılamak için gerçekleştirilen faaliyetler kapsamaktadır. Kahve, manyok, muz, mısır, tatlı patates ve sebze ekilen ve yetiştirilen en önemli tarım ürünlerini oluşturmaktadır.
Tarımsal faaliyetlerin yanı sıra hayvancılıkta toplum arasında yaygın olarak gerçekleştirilmektedir. Ülke genelinde hayvan sayısı yüksek olsa da, buradan elde edilen verim ve kullanım düşük düzeyde kalmaktadır. Bu alanda büyükbaş hayvanların sütünden ve etinden faydalanılmaktadır.
Maden
Ülke belli yer altı madenlerine de sahip olmaktadır. Burundi genelinde nikel, kobalt, uranyum, bakır, platin, vanadyum, altın ,kalay, kaolin, niyobyum, tantal, tungsten ve kireç madenleri mevcuttur. Burundi denize kıyısı olmayan bir ülke olarak bu ürünlerin dünya pazarlarına erişimi uzun mesafeler alabilmekte ve bu süreçler yüksek maliyetli olabilmektedir.
İhracat
Ülke ekonomisinin en önemli ihracat ürünlerini kahve, çay, şeker, pamuk ve deri oluşturmaktadır. Ülkenin 2013 verilerine göre ihracat yaptığı ilk altı ülke şu şekildedir:
Almanya %11.4
Pakistan %9.3
Demokratik Kongo Cumhuriyeti %9.2
İsveç %8.2
Çin %5.8
Uganda %7
İthalat
Ülke ekonomisinin en önemli ithalat ürünlerini makine ve ekipmanları, petrol ürünleri, gıda ürünleri ve inşaat malzemeleri oluşturmaktadır. Ülkenin 2013 verilerine göre ithalat yaptığı ilk sekiz ülke şu şekildedir:
Suudi Arabistan %13.3
Çin %8.7
Tanzanya %8
Belçika %7.6
Kenya %7.5
Uganda %7
Zambiya %5.6
Hindistan %5.2
Ulaşım
Havayolu Ülke genelinde bulunan sekiz adet havaalanı içerisinde en önemlisi ve tek asfalt piste sahip olanı başkent Bujumbura'da bulunan Bujumbura Uluslararası Havalimanı (Bujumbura International Airport) olup, diğer havaalanları ise toprak pistlere sahiptir.Ülkenin ulusal havayolu 1975 yılında kurulan Air Burundi 'dir. Şirket 2009 yılında maddi sorunlar nedeniyle uçuş faaliyetlerine son vermiş olup, günümüzde sadece havaalanı yer hizmetlerinde faaliyet göstermektedir. Şirket 2013 yılında Çin tarafından hediye edilen iki uçak ile yeniden faaliyetlerine başlama girişimlerinde bulunmuş ancak bu girişim yetersiz havacılık uzmanı personeli nedeniyle günümüze kadar gerçekleştirilememiştir.
Burundi'ye Brussels Airlines, Kenya Airways, Ethiopian Airlines, flydubai ve RwandaAir uçuşlar gerçekleştirmektedir.
Karayolu
Ülkede mevcut olan 12.322 km karayolunun sadece 1.286 km'si asfaltlanmış durumdadır.
Demiryolu
Günümüzde Burundi genelinde mevcut olan bir demiryolu hattı bulunmamaktadır. Ülkeyi diğer komşu ülkeler ile demiryolu hattı üzerinden bağlama çalışmaları gerçekleştirilmiş olmasına rağmen henüz bir adım atılamamıştır. Burundi, planlama aşamasında olan ve Tanzanya ile Ruanda'yı demiryolu ile birbirine bağlayacak olan hatta da dahil edilmek istenmekte olup, bu konuda da henüz bir adım atılamamıştır.
Kenya, 2013 yılında temelini attığı yeni demiryolu hattı projesi kapsamında ulaşmayı planladığı komşu ülkeler arasında Burundi'de yer almakta olup, projenin 2017 yılı içerisinde bitirilmesi planlanmaktadır. Bu hat tamamlandığında Kenya'nın liman kenti Mombasa'dan yola çıkan tren Burundi'nin başkenti Bujumbura'ya ulaşmış olacak.
Denizyolu
Bir kısmı Burundi sınırları içerisinde yer alan Tanganika Gölü üzerinden insan ve yük taşımacılığı gerçekleştirilmektedir. Göle sınırı bulunan Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Tanzanya ve Zambiya'ya seferler düzenlenebilmektedir. Ülkenin en önemli limanı başkent Bujumbura'da yer almakta olup, bu göl haricinde bir deniz taşımacılığı faaliyeti gerçekleştirilmemektedir.
Spor
Ülkenin en sevilen spor dalları arasında basketbol ve atletizm bulunmaktadır. Bunun haricinde judo gibi popüler dövüş sanatları da Burundi genelinde yaygın olarak gerçekleştirilmektedir. Üzerinde çukurlar bulunan, genelde tahta bir tabla üzerinde, sayılı misket veya taş ile oynana mankala da ülke genelinde oynanmaktadır.Burundi'de popüler olan diğer bir spor dalı olan futbol, 1972 yılında kurulan Burundi Futbol Federasyonu (Fédération de Football du Burundi) tarafından yönetilmektedir. Ülkede on dört takımın katıldığı ve Primus Ligue olarak adlandırılan ulusal bir lig düzenlenmektedir. Ülkenin en başarılı futbol takımı bugüne kadar 18 şampiyonluk ile Vital'O FC takımıdır.
Ruanda millî futbol takımı Mayıs 2015'te FIFA sıralamasında 122. sırada yer almakta olup, en yüksek sıralamasını 1993 yılında 101. olarak elde etmiştir.
Kültür
Burundi'de yerel dinlerde gerçekleştirilen müzik ve danslar kültürün önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Özel günlerde ve düğünlerde abatimbo adı verilen dans ile daha hızlı olan ve abanyagasimbo olarak adlandırılan dans yaygın olarak gerçekleştirilmektedir. Kültürün bir parçası olan şarkılarda söyleyen kişiye ve gruba göre adlandırılmaktadır. Ailelerin beraber söylediği şarkılar imvyino olarak adlandırılırken, sadece erkeklerin söylediği şarkılar kwishongora, sadece kadınların söylediği şarkılar da bilito olarak adlandırılmaktadır. Tüm bu şarkıların ortak yönü ulusal dil olan Kirundi dilinde söylenmesidir.Flütün yanı sıra ikembe, indonongo, urukayamba, umuduri, inanga ve inyagara olarak adlandırılan yerel müzik aletleri de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ülkede düzyazı, tiyatro ve görsel sanatlar daha az belirgin bir konumdadır. Burundi'de hikâyeler, masallar genelde dilden dile anlatılarak bir sonraki nesillere aktarılmaktadır.
