Dünya'nın varoluşundan günümüze kadar birçok canlı türü tükenmiştir.Maalesef insanoğlu elindekinin kıymetini her zaman onu kaybettikten sonra anlıyor.Dünyanın doğal bir dengesi vardır ve bu doğal denge içinde bazı canlıların yokolması tabiidir. Ancak işin içine insanoğlu faktörü girdiğinde,doğal dengeye müdahale etmemek mümkün olmuyor.
Doğal afetler, yerküre değişimleri ve iklim tabii olarak doğal dengenin bir unsuruyken, insanoğlunun faaliyetleri bu canlı türlerinin birçoğunun neslinin tükenmesinde etkin rol oynamıştır ve günümüzdede buna devam etmektedir. Ayrıca doğrudan avlanma sonucunda da bir çok canlı türünün nesli sona ermiştir.
Dünya üzerinde Yaşayan beşyüzden fazla türün nesli tamamen tükenmiştir.
Dinozorlar 160 milyon yıl civarında kara hayatına egemen olmuş hayvanlardır. Yeryüzünde bulunan yaklaşık 1000 dinazor türünün 65 milyon yıl önce çoğu türün nesli tükenmiştir.
Dinazorların nasıl yokolduğuna dair birçok iddia gündeme atılmıştır. Bunlardan en kabul göreni Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez ve oğlu jeolog Walter Alvarez'in ileri sürdükleri "dinozorların sonunun 65 milyon yıl önce yaklaşık 10km çapında bir göktaşının Dünya'ya çarpmasıyla nesillerinin tamamen sona erdiği" fikridir.
700 yıl kadar önce soyu tükenen Moa, tüm zamanların en büyük kuşuydu. Yeni Zelanda'ya özgü bu dev kuşun neden yok olduğu bulundu. İnsanlar Yeni Zelanda'ya ayak bastıklarında Moalar neredeyse tükenmek üzereydi. Kemiklerin büyüme sürecini araştıran Turvey, devekuşuna benzer dev kuşun on yıl kadar devam eden çocukluk dönemi yüzünden soylarının tükendiğini saptadı.
Moalar on yıl içinde büyümelerine karşın, günümüzdeki kuşlar sadece bir yıl içinde yetişkin hale geliyorlar. Ve hiçbiri yaş halkası oluşturmuyor, bu fenomen sadece kış uykusuna yatan kuşlardan bilinmekte. Öte yandan 240 kilo ağırlığında olan uçma yetisi bulunmayan dev kuşlar sadece bitkiyle beslendikleri için neredeyse hiç rakipleri bulunmuyordu. Fakat varolan düşmanları da çok tehlikeliydi. Moa kendisini korumak için heybetli görüntüsünden yararlanamıyordu bile. Dev pençeli kartallar, pençelerini Moaların boyunlarına geçirerek bir çırpıda yere seriyordu. Fakat bu zararsız dev kuşların en büyük düşmanı insandı. Maoriler 1280 yılında Yeni Zelanda'ya geldiklerinde uzun yavruluk dönemi yüzünden kolay yakalanabilir kuşları henüz üreme dönemine gelmeden önce birer birer öldürüp yok ettiler diyor bilim adamları.
4,5 m boy ve 8 ton ağırlığa kadar varan bu cinsin son üyeleri M.Ö. 1700 yılında yaşamıştır. Bulunan en eski mamut kalıntıları 4 milyon yaşındadır.
Mamutların neslinin tükenmesinin nedeni de tam olarak bilinmemekle birlikte, aşırı avlanma ya da buzul çağı sonundaki iklimsel değişimlerin buna neden olabileceği ileri sürülmektedir.
En batıda Türkiye olmak üzere Hazar denizi, Kafkasya'da İran, Türkmenistan, Afganistan'ın kuzey kesimlerinde yaşardı. Ayrıca Moğolistan ve Irak'ta da izleri bulunmuştur.
Bengal kaplanından daha küçüktür. Tüyleri sık, çizgileri soluktur. Gövde ve boyun altı beyaz ve daha sarkıktır. Kulaklar, kısa ve küçüktür. Rengi, Bengal kaplanına benzer. Bacakların dış kısımları, sarıdır, ve iç tarafı beyazdır. Bu alt türün kuyruğu, sarıdır, ve sarımsı beyaz çizgiler vardır. Kışın saçı çok uzundur, iyi gelişmiş bir karın yelesi ve kısa bir ense yelesi vardır.
Yaşam şekli
Hazar kaplanları yalnız yaşayan hayvanlardır. Çiftleşme mevsiminde erkek ve dişi birlikte görülür. Erkek kaplan dişiden daha büyüktür. Genelde çiftleşme kış veya bahar döneminde gerçekleşir. Kaplanların çiftleşme dönemi yirmi-otuz gün kadar sürer. Yaklaşık olarak 100 günlük bir gebelik döneminden sonra dişi kaplanlar üç yavru doğurur. Bu yavrular doğduğunda kördür ve on gün sonunda gözleri açılır. Yavrular yaşamlarının ilk sekiz haftasında anne sütüyle beslenir. Bu esnada baba hiçbir sorumluğu üzerine almaz. On bir haftadan sonra yavrular avlanmaya başlar.
Anadolu pars'ı, Orta Doğu ve Batı Asya'da yaygın olan İran leoparının (Panthera pardus saxicolor) Anadolu'da yaklaşık 30 yıl öncesine kadar yaşamış olan bir ırkıdır. Anadolu parsı Ege ve Batı Akdeniz, Doğu Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde, daha çok ormanlık ve dağlık alanlarda yaşamıştır. Yaklaşık ömürleri 20 yıldır. Doğal yaşam alanları ve av kaynaklarının azalması parsları insanların yaşadığı yerlere yönlendirmiş ve bu da genellikle vurularak ya da zehirlenerek öldürülmelerine yol açmıştır. Anadolu'da varlığı 1974 yılından bu yana güvenilir şekilde kanıtlanamamıştır. Bundan dolayı en son bireyin 1974'de Beypazarı'nda vurulduğu kabul edilmektedir.
* Anadolu Aslanı : En son 1890 yılında vurulmuştur.
* Anadolu Kaplanı : Son Kaplan 1970 yılında öldürülmüştür.
Hubara; Kanarya Adaları, kuzey Afrika ve Pakistan'da nesli tükenmekte olan,Anadolu'da ise nesli tamamen tükenmiş bir kuş türüdür.Hubara kuşları, etlerinin afrodizyak etkisi olduğuna inanlar tarafindan acımasızca avlanıyor.
Pakistan'da safariye çıkan Suudi Arabistanlı prens Fahd bin Sultan ve beraberindeki ekip,soyu tükenmekte olan iki bine yakın hubara kuşunu katletti.
Dünya genelinde sayılarının her yıl yüzde 20 ile yüzde 29 oranında azaldığı belirtilen hubara kuşları,Türkiye'nin de taraf olduğu Uluslararası CITES sözleşmesi kapsamında koruma altında.
Özellikleri
Yaklaşık 60 cm büyüklüğünde ve 140 cm kanat açıklığındadır.Kahverengi yukarısı ve beyaz aşağısı vardır, boynunun kenarlarının aşağısında siyah bir çizgi vardır. Uçuşta, uzun kanatlardaki büyük siyah alanları ve uçuş tüylerinde kahverengiyi gösterirler. Chlamydotis macqueenii türünden ufakça daha küçük ve daha koyu renktir. Eşeyler benzerdir ama dişi daha küçüktür ve daha gri yukarıya sahiptir. Diğer toygiller gibi, bu türün, baş ve boğazın beyaz tüylerini kaldıran ve başı geri çekiyor olan gösterişli bir göstermesi vardır.
20. yüzyılda soyu tükenen Avustralya'ya özgü büyük bir etçil keselidir.Tasmanya kaplanının yaşayan en yakın akrabasının,tasmanya canavarı veya numbat olduğu sanılıyor. Tasmanya kaplanı, keseli memeli türündendir ve Tazmanya kaplanının sonuncusu, 1936 yılında Hobart hayvanat bahçesinde ölmüştü.
Soyu tükenen Tazmanya kaplanı geri getirmek amacıyla Avustralyalı ve Amerikalı bilim adamları ilk kez soyu tükenmiş olan Tazmanya kaplanının (thylacine) DNA'sını, yaşayan bir organizma olan fare embriyosunda kullandı.
Tazmanya kaplanının DNA'sının canlı bir organizmada harekete geçmesi için yapılan çalışmada, bir müzede etanol içinde saklanan 100 yaşındaki Tazmanya kaplanından alınan Col2A1 geninin bir kıkırdağın içinde üretilen fare embriyosuna enjekte edildi.Önümüzdeki on yıl içinde soyu tükenen Tazmanya kaplanını geri getirmenin mümkün olacagı açıklandı.
Doğal afetler, yerküre değişimleri ve iklim tabii olarak doğal dengenin bir unsuruyken, insanoğlunun faaliyetleri bu canlı türlerinin birçoğunun neslinin tükenmesinde etkin rol oynamıştır ve günümüzdede buna devam etmektedir. Ayrıca doğrudan avlanma sonucunda da bir çok canlı türünün nesli sona ermiştir.
Dünya üzerinde Yaşayan beşyüzden fazla türün nesli tamamen tükenmiştir.
Dinozorlar
Dinozorlar 160 milyon yıl civarında kara hayatına egemen olmuş hayvanlardır. Yeryüzünde bulunan yaklaşık 1000 dinazor türünün 65 milyon yıl önce çoğu türün nesli tükenmiştir. Dinazorların nasıl yokolduğuna dair birçok iddia gündeme atılmıştır. Bunlardan en kabul göreni Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez ve oğlu jeolog Walter Alvarez'in ileri sürdükleri "dinozorların sonunun 65 milyon yıl önce yaklaşık 10km çapında bir göktaşının Dünya'ya çarpmasıyla nesillerinin tamamen sona erdiği" fikridir.
700 yıl kadar önce soyu tükenen Moa, tüm zamanların en büyük kuşuydu. Yeni Zelanda'ya özgü bu dev kuşun neden yok olduğu bulundu. İnsanlar Yeni Zelanda'ya ayak bastıklarında Moalar neredeyse tükenmek üzereydi. Kemiklerin büyüme sürecini araştıran Turvey, devekuşuna benzer dev kuşun on yıl kadar devam eden çocukluk dönemi yüzünden soylarının tükendiğini saptadı. Moalar on yıl içinde büyümelerine karşın, günümüzdeki kuşlar sadece bir yıl içinde yetişkin hale geliyorlar. Ve hiçbiri yaş halkası oluşturmuyor, bu fenomen sadece kış uykusuna yatan kuşlardan bilinmekte. Öte yandan 240 kilo ağırlığında olan uçma yetisi bulunmayan dev kuşlar sadece bitkiyle beslendikleri için neredeyse hiç rakipleri bulunmuyordu. Fakat varolan düşmanları da çok tehlikeliydi. Moa kendisini korumak için heybetli görüntüsünden yararlanamıyordu bile. Dev pençeli kartallar, pençelerini Moaların boyunlarına geçirerek bir çırpıda yere seriyordu. Fakat bu zararsız dev kuşların en büyük düşmanı insandı. Maoriler 1280 yılında Yeni Zelanda'ya geldiklerinde uzun yavruluk dönemi yüzünden kolay yakalanabilir kuşları henüz üreme dönemine gelmeden önce birer birer öldürüp yok ettiler diyor bilim adamları.
Mamut
4,5 m boy ve 8 ton ağırlığa kadar varan bu cinsin son üyeleri M.Ö. 1700 yılında yaşamıştır. Bulunan en eski mamut kalıntıları 4 milyon yaşındadır. Mamutların neslinin tükenmesinin nedeni de tam olarak bilinmemekle birlikte, aşırı avlanma ya da buzul çağı sonundaki iklimsel değişimlerin buna neden olabileceği ileri sürülmektedir.
Hazar Kaplanı - Pers Kaplanı (Panthera tigris virgata)
En batıda Türkiye olmak üzere Hazar denizi, Kafkasya'da İran, Türkmenistan, Afganistan'ın kuzey kesimlerinde yaşardı. Ayrıca Moğolistan ve Irak'ta da izleri bulunmuştur.Bengal kaplanından daha küçüktür. Tüyleri sık, çizgileri soluktur. Gövde ve boyun altı beyaz ve daha sarkıktır. Kulaklar, kısa ve küçüktür. Rengi, Bengal kaplanına benzer. Bacakların dış kısımları, sarıdır, ve iç tarafı beyazdır. Bu alt türün kuyruğu, sarıdır, ve sarımsı beyaz çizgiler vardır. Kışın saçı çok uzundur, iyi gelişmiş bir karın yelesi ve kısa bir ense yelesi vardır.
Yaşam şekli
Hazar kaplanları yalnız yaşayan hayvanlardır. Çiftleşme mevsiminde erkek ve dişi birlikte görülür. Erkek kaplan dişiden daha büyüktür. Genelde çiftleşme kış veya bahar döneminde gerçekleşir. Kaplanların çiftleşme dönemi yirmi-otuz gün kadar sürer. Yaklaşık olarak 100 günlük bir gebelik döneminden sonra dişi kaplanlar üç yavru doğurur. Bu yavrular doğduğunda kördür ve on gün sonunda gözleri açılır. Yavrular yaşamlarının ilk sekiz haftasında anne sütüyle beslenir. Bu esnada baba hiçbir sorumluğu üzerine almaz. On bir haftadan sonra yavrular avlanmaya başlar.
Anadolu Panteri (Pantherea Pardus Tulliana)
Anadolu pars'ı, Orta Doğu ve Batı Asya'da yaygın olan İran leoparının (Panthera pardus saxicolor) Anadolu'da yaklaşık 30 yıl öncesine kadar yaşamış olan bir ırkıdır. Anadolu parsı Ege ve Batı Akdeniz, Doğu Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde, daha çok ormanlık ve dağlık alanlarda yaşamıştır. Yaklaşık ömürleri 20 yıldır. Doğal yaşam alanları ve av kaynaklarının azalması parsları insanların yaşadığı yerlere yönlendirmiş ve bu da genellikle vurularak ya da zehirlenerek öldürülmelerine yol açmıştır. Anadolu'da varlığı 1974 yılından bu yana güvenilir şekilde kanıtlanamamıştır. Bundan dolayı en son bireyin 1974'de Beypazarı'nda vurulduğu kabul edilmektedir.* Anadolu Aslanı : En son 1890 yılında vurulmuştur.
* Anadolu Kaplanı : Son Kaplan 1970 yılında öldürülmüştür.
Hubara
Hubara; Kanarya Adaları, kuzey Afrika ve Pakistan'da nesli tükenmekte olan,Anadolu'da ise nesli tamamen tükenmiş bir kuş türüdür.Hubara kuşları, etlerinin afrodizyak etkisi olduğuna inanlar tarafindan acımasızca avlanıyor.Pakistan'da safariye çıkan Suudi Arabistanlı prens Fahd bin Sultan ve beraberindeki ekip,soyu tükenmekte olan iki bine yakın hubara kuşunu katletti.
Dünya genelinde sayılarının her yıl yüzde 20 ile yüzde 29 oranında azaldığı belirtilen hubara kuşları,Türkiye'nin de taraf olduğu Uluslararası CITES sözleşmesi kapsamında koruma altında.
Özellikleri
Yaklaşık 60 cm büyüklüğünde ve 140 cm kanat açıklığındadır.Kahverengi yukarısı ve beyaz aşağısı vardır, boynunun kenarlarının aşağısında siyah bir çizgi vardır. Uçuşta, uzun kanatlardaki büyük siyah alanları ve uçuş tüylerinde kahverengiyi gösterirler. Chlamydotis macqueenii türünden ufakça daha küçük ve daha koyu renktir. Eşeyler benzerdir ama dişi daha küçüktür ve daha gri yukarıya sahiptir. Diğer toygiller gibi, bu türün, baş ve boğazın beyaz tüylerini kaldıran ve başı geri çekiyor olan gösterişli bir göstermesi vardır.
Tasmanya kaplanı
20. yüzyılda soyu tükenen Avustralya'ya özgü büyük bir etçil keselidir.Tasmanya kaplanının yaşayan en yakın akrabasının,tasmanya canavarı veya numbat olduğu sanılıyor. Tasmanya kaplanı, keseli memeli türündendir ve Tazmanya kaplanının sonuncusu, 1936 yılında Hobart hayvanat bahçesinde ölmüştü.Soyu tükenen Tazmanya kaplanı geri getirmek amacıyla Avustralyalı ve Amerikalı bilim adamları ilk kez soyu tükenmiş olan Tazmanya kaplanının (thylacine) DNA'sını, yaşayan bir organizma olan fare embriyosunda kullandı.
Tazmanya kaplanının DNA'sının canlı bir organizmada harekete geçmesi için yapılan çalışmada, bir müzede etanol içinde saklanan 100 yaşındaki Tazmanya kaplanından alınan Col2A1 geninin bir kıkırdağın içinde üretilen fare embriyosuna enjekte edildi.Önümüzdeki on yıl içinde soyu tükenen Tazmanya kaplanını geri getirmenin mümkün olacagı açıklandı.
