Ülke Ukrayna

Ukrayna (Ukraynaca: Україна, transliterasyon: Ukrayina), Doğu Avrupa'da bir ülke. 603.628 km² yüz ölçümüyle tamamı Avrupa'da olan en geniş ülkedir. Doğusunda ve kuzeydoğusunda Rusya, kuzeybatısında Beyaz Rusya, batısında Polonya, Slovakya ve Macaristan, güneybatısında Romanya ve Moldova ile kara sınırı vardır. Ayrıca güneyde Karadeniz ve Azak Denizi'ne kıyısı bulunmaktadır.

Ukrayna yasama, yürütme ve yargının ayrı olduğu, yarı başkanlık sistemi ile yönetilen bir üniter devlettir. Başkenti ve en büyük şehri Kiev'dir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Ukrayna, yedek ve yarı askerî güçler de hesaba katıldığında Rusya'nınkinin ardından Avrupa'daki en büyük ikinci silahlı kuvvetlere sahiptir.

Ukrayna tarihi​

Orta Çağ : Günümüzdeki Ukrayna toprakları tarihin ilk dönemlerinde çeşitli kavimlerin uğrak yeri olmuştur. 2. ve 5. yüzyıllar arasında Ostrogotlar ve Hunlar tarafından işgal edildiği bilinmektedir. 5. yüzyılda bölgeye Slavlar yerleştiler, Balkanlara doğru yayılmaya başladılar. 7. yüzyılda Ukrayna toprakları Türk kökenli Ön Bulgarların yurdu haline geldi. Yüzyılın sonlarında Bulgarlar bölgeyi terkederek gene Türk kökenli bir kavim olan Hazarlar'ın eline bıraktılar. Günümüzde Ukrayna'nın başkenti olan Kiev 9. yüzyılın ortalarına kadar Hazar Hanlığı'nın bir parçasıydı. 860 yılı civarında Viking kralı Rurik'in kumandanları tarafından Hazarların elinden alındı ve Kiev Knezliği'nin bir parçası oldu.

Kiev Knezliği günümüzdeki Ruslar, Beyaz Ruslar ve Ukraynalıların ortak kökeni olarak kabul edilebilir. Başkenti Kiev'de bulunan bu devlet aslında çok sayıda prenslikten oluşuyordu. Kiev Knezi I. Vladimir (980–1015) 988 yılı civarında Bizans İmparatoru II. Basileios'un kızkardeşi Anna'yla evlenerek Ortodoks Hristiyanlığı kabul etti ve Konstantinopolis'teki Ayasofya Kilisesinde vaftiz edildi. I. Vladimir ve oğlu I. Yaroslav (1019–1054) zamanında Kiev Knezliği altın çağını yaşadı. Zamanla bu devlet zayıflamaya başladı ve Kiev Knezi Mstislav'ın (1125–1132) ölümünden sonra dağıldı. 13. yüzyılda bölge Moğollar tarafından istila edildi. 1240 tarihinde Batu Han'ın orduları Kiev'i tamamen yaktılar.

14. yüzyılda Ukrayna topraklarının doğu kısmı Kiev dahil Litvanya Grandüklüğü'nün eline geçti. Batı kısımlar ise Lehistan Krallığının bir parçası haline geldi.

Yeni Çağ : 1569 yılında Litvanya ve Lehistan arasında imzalanan Lublin Birliği Antlaşması sonucunda Lehistan-Litvanya Birliği doğmuş oldu. Ukrayna topraklarının büyük bir bölümü Lehlerin yönetimine geçti. Ukraynalı soylular Katolik dinini kabul ederek, Leh kültürünü benimsediler. Ukraynalılık bilinci daha ziyade köylü halk arasında şekillendi.

16. yüzyıl ortalarında Dinyeper nehri boylarındaki Zaporizya bölgesinde yaşayan bazı gruplar örgütlenerek devletimsi bir birlik oluşturdular. Kendilerine Kazak adını veren bu savaşçı insanlar Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusyası'nı talan ederek geçimlerini sağlıyorlar, aynı zamanda Lehistanlı toprak sahipleri tarafından serf olarak çalıştırılan Ukraynalı köylüler için ikinci bir alternatif oluşturuyorlardı. Zaporizyalı Kazaklar Lehistan-Litvanya Birliği'nin emrinde kabul ediliyordu. O yüzden de Osmanlı Devleti'ne ait kentleri talan ettikleri zaman Osmanlılar bundan Lehistan'ı sorumlu tutuyorlardı. Osmanlı Devleti'ne bağlı Kırımlı Tatarlar da buna cevap olarak Lehistan'ı talan ediyorlardı ama Kazakların yaptığı seferlerin Osmanlı Devletine verdiği zarar çok daha büyüktü. Nitekim1615-1625 yılları arasında Kazaklar İstanbul Boğazından içeri girerek defalarca Sarıyer ve Yeniköy semtlerini talan ettiler. Bu durum Osmanlı Devleti ile Lehistan arasındaki 1633-1634 Osmanlı-Lehistan Savaşı'na neden oldu.

1648 yılında Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkardılar. Rusya'nın desteğiyle çıkarttıkları bu ayaklanmada başarılı olan Kazaklar Lehistan'dan özerklik kazanarak Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Hetmanlığı'ni kurdular. 1654 yılında Bohdan Khmelnytsky Rus çarı I. Aleksey ile Pereyaslav Antlaşması'nı imzalayarak Rusya'nın himayesini kabul etti. Bu durum Rusya ile Lehistan arasındaki 1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı'na neden oldu. Lehistan bu savaşı kaybederek 1667 yılında Rusya'yla Andrusovo Antlaşmasını imzaladı. Bu antlaşma uyarınca Lehistan Ukrayna'nın Dinyeper nehrinin sol (Doğu) kıyısında kalan bölümünü (Kiev dahil) Rusya'ya bırakıyordu. Dinyeper nehrinin sağ (Batı) kıyısında kalan bölüm Lehistan sınırları içinde kalmaya devam edecekti.



Böylece Kazaklar ikiye ayrılmış oluyordu. 1665 yılında Lehistan'ın himayesindeki Sağ Kıyı Kazaklarının lideri Petro Doroşenko Osmanlı Devleti ve Kırım Hanlığı'nın desteğiyle kendisini Sağ Kıyı Kazaklarının Hetmanı ilan etti. Daha sonra da Osmanlı padişahı IV. Mehmet'le bir antlaşma imzalayarak Osmanlı himayesini kabul etti. Bunun üzerine Lehistan kralı III. Jan Sobieski Ukrayna'nın Lehistan'a ait kısmını geri almak için ordusuyla bir sefere çıktı. Ukrayna'yı elinde tutmak isteyen Osmanlı Devleti ile Lehistan arasında 1671-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı çıktı. Bu savaşı kazanan Osmanlılar Ukrayna'nın Dinyeper nehrinin sağ kıyısında olan bölümüne hakim oldular. Podolya adı verilen bu bölge Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'na kadar Osmanlı Devleti'nde kaldı. 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması uyarınca Lehistan'a verildi.

1793 yılında Lehistan'ın parçalanması sonucu Podolya Rusya'nın eline geçti. Böylece Ukrayna topraklarının büyük bir bölümü Rus İmparatorluğu'na katılmış oldu. Küçük bir kısmı da Avusturya İmparatorluğu'nun eline geçti. Ruslar zaman zaman Ukraynalıları Ruslaştırma siyaseti güttüler. 1917 yılındaki Ekim Devrimi'ne kadar Ukrayna Rusya'nın bir parçası olarak kaldı.

Yakın Çağ : I. Dünya Savaşı sırasında Ukrayna Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasındaki çarpışmalara sahne oldu. Savaşın sonunda her iki imparatorluğun çökmesi üzerine Ukrayna'da kendi kaderini belirleme eğilimi belirdi. 1919 yılında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet 1922 yılında Sovyetler Birliği'ne katıldı. 1932-1933 yılları arasında Sovyet kooperatifleşme siyaseti Holodomor adı verilen yapay bir kıtlığa yol açtı ve Ukrayna'da milyonlarca insanın açlıktan ölmesine neden oldu.

II. Dünya Savaşı başladıktan sonra 22 Haziran 1941 tarihinde Alman Wehrmacht birlikleri Sovyetler Birliğine girdiler. İşgal döneminde 5-8 milyon civarında Ukraynalı yaşamını kaybetti. 500 bin civarında Yahudi öldürüldü. Savaşı takiben 1946–1947 yıllarında Ukrayna'da büyük bir açlık ve kuraklık yaşandı. Stalin döneminde Ukrayna'da Sovyetler Birliği'ne karşı ayaklanmalar çıktı. 1953 yılında Nikita Sergeyeviç Kruşçev'in işbaşına geçmesinden sonra Ukrayna'nın durumu düzelmeye başladı. Kırım Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nden alınarak Ukrayna'ya verildi. Ukrayna'nın Sovyet dönemi tarihindeki en önemli olaylardan birisi de 26 Nisan 1986 tarihindeki Çernobil reaktör kazasıdır. Bu kazadan dolayı ortaya çıkan radyoaktif serpinti 350.000 kişinin olay bölgesinden uzaklaştırılmasına neden oldu. Binlerce insanda tiroid kanseri gibi hastalık teşhis edildi. Türkiye dahil birçok komşu ülke bu kazadan olumsuz yönde etkilendi.

8 Aralık 1991 tarihinde Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna ortak bir karar alarak Sovyetler Birliği'ni resmen ortadan kaldırmaya karar verdiler. Bağımsız Devletler Topluluğu ilan edildi. Leonid Kravçuk devlet başkanı seçildi. 2004 yılında Ukrayna tartışmalı bir devlet başkanlığı seçimi yaşadı. Turuncu Devrim adı verilen protestolar sonucu seçimler yenilendi ve Viktor Yuşçenko devlet başkanı seçildi.

Ukrayna bayrağı​

Ukrayna bayrağı, buğday tarlalarının (refah) üzerindeki mavi gök (barış) olarak ifade edilebilen bayraktır. Ukrayna'nın ulusal bayrağı olarak 1918 yılında kabul edildi. Bayrağın renkleri olan mavi ve sarı, İsveçli olan Rusun bayrağı ile aynı renkleri paylaşmaktadır.

Sovyetler Birliği devrinde milliyetçilik simgesi olan bu bayrak yasaklanmış idi. Ukrayna SSC'nin ayrı bir bayrağı mevcut idi. Bugünkü bayrak ise 1991 yılında yeniden kabul edildi.

Ukrayna arması​

Ukrayna Devlet Arması (Ukraynaca: Державний Герб України) veya Tryzub (Ukraynaca: Тризуб, "üç dişli mızrak") Ukrayna devletinin günümüzde kullanılan resmi armasıdır. Mavi bir kalkan üstüne sarı üç dişli mızraktan oluşur ve Ukrayna Bayrağı ile aynı renklere sahiptir.

Coğrafya​

603.628 km² (233.062 mi²) yüz ölçümü ve 2.782 km (1.729 mi) kıyı şeridi ile Ukrayna, dünyadaki en geniş 46. ülkedir. Tamamı Avrupa'da olan en geniş ülke ve Avrupa'daki en geniş ikinci ülkedir (Rusya'nın Avrupa'daki bölümünden sonra).

Politika​

Ukrayna 1991 yılında Sovyetler Birliği'nden ayrıldıktan sonra ekonomik ve siyasal açıdan ciddi problemler yaşadı. İktidarlar için en önemli sorun politik yakınlıkta Rusya ya da Avrupa Birliği arasında tercih yapmaktı. Zira halkın seçimdeki tercihi bu politik duruşa göre şekilleniyordu. Ancak Rusya yanlısı partiler ile Avrupa Birliği yanlısı partilerin toplamda hemen hemen eşit oya ulaşması istikrarlı bir siyasi yapının oluşmasını engelledi.

1994 yılında yapılan ilk çok partili seçimde Komünist Parti % 13.6 oy oranıyla galip gelirken, ona en yakın parti % 5 oyla Demokratik Blok oldu. Buna karşın Bağımsız adaylar mecliste egemen duruma geldiler.

1998 seçimlerinde ise yine Komünist Parti % 24.7 oyla birinci oldu ve Rusya ile birliği savunan diğer partilerle birlikte mecliste hakim konuma geldi. Ancak bu partiler 2004 yılında batı yanlılarının Turuncu Darbesi ile uğraşmak zorunda kaldılar. Bu darbeyle iktidara gelen AB ve batı yanlısı partiler ise 2012 seçimlerinde oy kaybederek iktidarı yine Rusya taraftarlarına bırakmak zorunda kaldılar. Bu istikrarsız ortamda iktidardaki Bölgeler Partisi'nin Avrupa Birliği ile müzakereleri askıya alması ülkede yeni bir siyasi kriz yarattı. 2013 yılında batı yanlılarının yeni bir darbe girişimi Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in istifasıyla sonuçlandı. Bu gelişmeler de ülkenin fiili olarak ikiye bölünmesine sebep oldu. Kırım referandumla Rusya'ya katılma kararı alırken, doğuda Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti adıyla iki bağımsız devlet kuruldu.

Ekonomi​

Tüm SSCB devletlerinde olduğu gibi Ukrayna'da da ekonomi ve üretimin bütün sektörleri başta Rusya olmak üzere diğer Sovyet cumhuriyetlerine bağlıydı. 1991'de SSCB dağıldıktan sonra Ukrayna'da birçok fabrika ve işletme kalmıştı ancak yeni kurulan ülkeler derin ekonomik ve siyasal krizler yaşamakta oldukları için Sovyetler zamanındaki ilişkiler kesilmişti; bu nedenle işletmeler, fabrikalar çalışamıyordu. Yeni piyasa koşullarında ekonominin yeniden yaşama dönüştürülmesi ve canlandırılması yıllar aldı. Haksız özelleştirme sonucu SSCB'den kalan fabrikaların çoğu yeni oligarşinin temsilcilerine neredeyse bedava satılmıştı.

Şimdi Ukrayna'nın ekonomisi canlanmış durumda, çok iyi çalışmaktadır. Ukrayna'da maden kömürü rezervleri çoktur ancak yeni teknolojilerin yetersizliği nedeniyle maden kömürü çıkarımı pek gelişmiş değildir ve ocaklarda sık sık gaz patlamaları meydana gelmektedir. Başlıca ihracatlar, maden kömürü; büyük çaplı borular ve hurda demirdir. Ukrayna'nın tarımı gelişmiştir ancak AB ve WTI (DTÖ) engelleri yüzünden Ukrayna tarım ürünlerini fazla ihraç edememektedir. Doğal gaz konusunda Ukrayna, tüm Avrupa gibi Rusya'ya bağlıdır; petrol konusunda da Rusya'ya ve Asya ülkelerine bağımlılık söz konusudur. Ukrayna'da sıradan yurttaşların yaşam düzeyi orta; yoksul sayılabilen insanların sayısı, tüm nüfusun %0,7'si civarındadır. Aynı zamanda iktidarda bulunanlar (oligarşi) çok zenginlerdir. 2007-2008 başında enflasyon oranları yükselmiştir (2007 - %17; Ocak 2008 - % 2,9).Ukrayna'nın gelişmişlik oranı %87,3 tür. Son yıllarda sanayileşme ve teknoloji büyük bir artış göstermiştir. Sonuç olarak Ukrayna, Doğu Avrupa'nın 2. gelişmiş ülkesidir.

2016’da, 2010’dan bu yana ilk kez ekonomi% 2’den fazla büyüdü. Dünya Bankası‘nın açıklamasına göre, büyüme 2017’de% 2, 2018’de% 3.5 olarak öngörülüyor

Demografi​

Eski zamanlarda Ukrayna'ya Rutenya da denmiştir. Bilimsel açıdan kabul edilen, en yaygın görüş; Ukraynalıların, Rusların ve Belorusların (Beyaz Rusların), tahminen 14-16. yüzyıllarda Doğu İslav kavimlerinden kaynaklanmış olmaları şeklindedir. Öte yandan, Sovyet kaynakları ve günümüz Rusya Federasyonu'nda kabul edilen kaynaklar, Ukraynalıların ve Belorusların Ruslardan geldiklerini söyler ancak 8-9. yüzyıllarda kurulan, merkezi çağdaş Ukrayna'nın başkenti Kiev'de bulunan ve sonradan Kiev Rus Devleti adı verilen devlette eski Slav kavimlerinin temsilcilerinin yaşadıkları bir gerçektir ve mevcut vakayinamelerde ulus olarak Rus, Ukraynalı adı geçmiyor.

Bu konuda, günümüz Ukrayna'sında yaygın kaynaklar aslında Rusların Ukraynalılardan kaynaklandığını iddia eder. Yaklaşık 14. yüzyıla kadar varlığını sürdüren eski Kiev Rus Devleti'nde yaşayan ulus, Ukraynalılarmış; Moğollar geldikten sonra Ukraynalıların çoğu, Kiev'i terk edip kuzeye doğru göç etmeye başlamış ve sonra, yeni bir devletin başkenti olacak Moskova adlı bir kenti kurmuş. Yeni devletin adı, Moskova Rus Devleti; sonra Rus Çarlığı, sonra da Rus İmparatorluğudur yani bu görüşe göre, günümüzde Moskova'da ve etrafında yaşayan ulus, Kiev'den gelen Ukrayna kökenli ulusmuş; Kiev'de ve Ukrayna'da günümüzde yaşamakta olan ulus ise Ukraynalı ve Moğol-Tatar karışımıymış, diye bir görüş de yaygındır. Ruslar, SSCB zamanında Ukraynalılara yoğun bir şekilde baskı yapmışlar; onlara Rus kültür ve dilini yoğun bir şekilde aşılamışlardır. Öyle ki, Ukraynalıların ayrı bir ulus olduğunu düşünenler hapse atılmış; baskı altına alınmıştır. Yoğun baskılar sonucu Ukraynalılar, ayrı bir ulus olduklarını ayrı bir dil konuştuklarını yıllarca kimseye anlatamamışlardır. Bağımsızlıktan sonra Ukrayna dili resmi dil olmuş, okullarda ve günlük yaşamda Ukrayna dili yoğun bir şekilde kullanılmaya başlamıştır.

2001 Ukrayna nüfus sayımında etnik dağılım, toplam sayılan 48.457.100 kişi üzerinden değil, yerleşik nüfus olan 48.241.000 kişi üzerinden yapılmıştır.

Ukrayna’da Konuşulan Diller​

Ukrayna’nın devlet dili Ukraynacadır. Nüfusun yüzde 67’lik kısmı Ukraynacayı anadili olarak kabul etmektedir. Bunu Rusça takip eder. Ülkede en çok konuşulan yabancı dil İngilizcedir.

Ukrayna’da Din ve İnanç​

Ukrayna Ortodoks Kilisesine bağlı Hristiyan nüfusun yoğunlukta olduğu bir ülkedir. 2006 senesinde yapılan ankete göre Ukrayna’daki nüfusun yüzde 75’i Tanrıya inanmaktadır. Yüzde 22’lik kısım ise Tanrıya inanmadığını dile getirmiştir. İnançlı nüfus içinde yüzde 37’lik kısım ise dini gereklilikleri de yerine getirdiğini belirtmiştir.

İklim ve Hava Durumu​

Ukrayna’nın iklimi, ılıman-kara iklimidir. Güneyinde, Kırım civarında alt tropik iklim görülür. Kuzeyde olması nedeniyle Türkiye’den daha soğuktur. Hava sıcaklığı kışın kuzey doğuda -8 derece, güney batıda -2 derece; Kırım’ın güney kıyılarında 4 derecedir. Temmuz ayında ise kuzey batıda 18 derece, Kırımın güney kıyılarında 24 derecedir. En yüksek hava sıcaklığı 36 derece ila 42 derece arasında olup, en düşük -30 derece ila -40 derece arasında değişmektedir.

Ukrayna Mutfağı​

Ukrayna mutfağı çeşit açısından oldukça zengindir. Slav topluluklarında bilinen birçok yemeğin anavatanı aslında Ukrayna'dır. Örneğin borş çorbası Ukraynalıların milli yemeğidir. Çok kaliteli buğdayın yetiştiği Ukrayna'da özellikle esmer ekmek sofraların vazgeçilmezidir. Ukrayna'nın en meşhur yemeklerinden biri Türk mantısına çok benzeyen varenykydir.

Ukrayna Kültürü​

Ukrayna’da sosyal yaşam inanamayacağınız kadar zengin ve çeşitlidir. Kiev Avrupa’nın en önde gelen kültür şehirlerinden biridir. Her zaman gidebileceğiniz konser ve tiyatrolar, dünyanın en ünlü orkestraları spor tesisler, dev kütüphaneler mevcuttur.

Komünizm döneminden kalan bir avantajla Ukrayna’da toplu ulaşım da çok ucuzdur. Otobüs, tramvay, metro gibi toplu taşıma araçlarında jeton fiyatı yaklaşık 1.35 TL ye karşılık gelir. Bu jetonla metro içinde 3 hat değiştirebilir şehrin bir yarısından diğer yarısına geçebilirsiniz.

Festivaller​

Ukrayna müzik festivalleri açısından zengindir. Kiev Yaz Muzik Festivali, mayıs sonunda başlayıp haziran ortasına kadar devam eder ve pek çok yere kurulmuş açık sahnelerde performanslar sergilenir. Ukrayna Dünya Müzik Festivali, ya da yerel adıyla Kraina Mriy, haziran sonu temmuz başında Kiev’de düzenlenir. Folk müzik temalıdır. Koktebel Uluslararası Caz Festivali, ülkenin başlıca caz etkinliğidir, Kırım yarımadasında yer alan Koktebel şehrinde eylül ortasında düzenlenir. Molodist Uluslararası Film Festivali, ekimin son haftasında Kiev’de düzenlenir.

Ukrayna Türkiye Dış Temsilcilikleri​

KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİ
Adres: Panasa Myrnoho Str. No:22, P.O.Box: 01011, KIEV-UKRAINE
Telefon: 380 44 281 07 50 380 44 281 07 51
Faks: 00 380-44 285 64 23
embassy.kiev@mfa.gov.tr
T.C. Dışişleri Bakanlığı Kiev Büyükelçiliği
Görev Bölgesi: Ukrayna

ODESSA BAŞKONSOLOSLUĞU
Adres: Lidersovskiy Lane, 3, Odesa 65014, UKRAINE
Telefon: (+38 048) 722-79-11, 722-14-78
Faks: (+38 048) 722-79-39