Beyaz Rusya, (Belarus) ya da resmî adıyla Beyaz Rusya Cumhuriyeti , Doğu Avrupa'da bulunan bir devlet. Eski bir Sovyetler Birliği ülkesidir. Bir Slav devleti olan Belarus'un başkenti Minsk'tir. Komşuları batıda Polonya, kuzeybatıda Litvanya, kuzeyde Letonya, doğuda Rusya ve güneyde Ukrayna'dır.
Beyaz Rusya, diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinin yanında Moskova hükümetine en yakın olanıdır. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden Beyaz Rusya, gün geçtikçe dünyaya ayak uydurmaya başlamış ve en nihayetinde liberal dünyaya kendini kabul ettirmiştir. Beyaz Rusya, Avrupa'da idam cezası veren tek ülkedir.
Bayrak, kırmızı ve yeşil rengin yanı sıra, göndere çekilen tarafta ince bir şerit halinde Beyaz Rusya'ya ait beyaz zemin üzerine kırmızı bir yöresel motif bulunmaktadır. Bayrağın üst bölümünden başlayarak konumlandırılan ve üçte ikisini kaplayan kırmızı renk ülkenin savunması esnasında akan kanı, alt bölümde bayrağın üçte birini kaplayan yeşil renk ise ülkenin sahip olduğu ormanları sembolize etmektedir.
Ülke Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası elde ettiği bağımsızlık sonrası kullanmaya başladığı ve bayrağı üç eşit yatay şerite bölen beyaz-kırmızı-beyaz bayrağı, 1995 tarihinde değiştirilerek günümüzde de kullanılan halini almış, ülkenin Sovyetler Birliği zamanında kullandığı bayrağın yıldız, çekiç ve orak içermeyen şekli oluşturulmuştur.
Beyaz Rusya arması veya Belarus arması, 1995 yılında yapılan referandumla 1991-1995 yılları arasında kullanılan Pahonya armasının yerine kullanılmak üzere halk tarafından seçilen, Beyaz Rusya'nın resmi devlet arması. Beyaz Rusya'nın ulusal sembollerinden biri olan armada Beyaz Rusya haritasının yeşil renkteki ana hatları altın güneş ışınlarının üzerine yerleştirilmiş, güneşin bir kısmı da Avrasya topraklarının gösterildiği dünya haritasıyla kapatılmıştır. Armanın sağ ve sol taraflarında Beyaz Rusya bayrağındaki renkler olan kırmızı ve yeşil renkte kurdelenin sarılı olduğu buğday sapı figürleri mevcuttur. Sol buğday saplarında yonca, sağ buğday saplarında ise keten resmedilmiştir. En üstte tam ortada kızıl yıldız sembolü bulunur. Armanın en altında ortada Belarusça "Belarus Cumhuriyeti" yazar.
Arma Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tarafından kullanılan armaların benzer bir varyasyonudur. Aralarındaki en belirgin fark ortada kullanılan orak ve çekiç ambleminin yerine konulan Beyaz Rusya haritası figürüdür. 2012 yılında modifiye edilmiştir.
1386 yılında Litvanya Büyükdükü Jogalia, 2. Wladyslaw adıyla Polonya Kralı olunca, iki ülke arasında Jagiellon hanedanı aracılığıyla kişisel birlik kuruldu. Bölge Polonya’nın bir parçası haline geldi.
20. yüzyıla kadar toprakları Rusya ve Polonya arasında çekişmeye konu olan bölge, Polonya’nın Rusya, Prusya ve Avusturya arasında paylaşılmasıyla ve parça parça tamamen Rusya'nın eline geçmesiyle Rusya’ya bağlanmış oldu. 1. Dünya Savaşı'nda Alman işgaline uğrayan ülkede, 25 Mart 1918'de Alman güdümündeki Beyaz Rusya Halk Cumhuriyeti ilan edildi. Alman orduları 1. Dünya Savaşı'nda yenilip çekilmek zorunda kalınca, Brest Litovsk Anlaşması'nı geçersiz ilan edip Rusya'nın 1915-1918 arasında kaybettiği bölgeleri geri almak isteyen SSCB'nin saldırısıyla, ülkenin doğusu 1919'un başında SSCB'nin güdümündeki Beyaz Rusya Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti'nin eline geçti.
Polonya'nın bağımsızlığı 1918'de Lenin tarafından onaylandı. Ancak Çarlık döneminde Rusya ile sorunları olan Polonya, Rusya'da çıkan iç savaşta fırsattan istifade edip toprak kazanabilmek için saldırıya geçti.
Polonya ve SSCB arasında uzun görüşmelerden sonra 18 Mart 1921'de imzalanan Riga Anlaşması'yla Beyaz Rusya'nın batısı Polonya'ya verildi. Ülkenin geri kalanı da SSCB'ye bağlı bir cumhuriyet oldu. 1991'de Belarus bağımsızlığını ilan etti. Türkiye; Belarus'u tanıyan ilk ülke oldu.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Minsk Antlaşmasını imzalayan Stanislav Şuşkeviç liderliğinde önceleri lideral bir politika izleyen Belarus 1990'lı yılların ilk yarısında herhangi bir ekonomik gelişme kaydedemediği gibi halkın gelir seviyesi hızla düştü. 1994 yılında iktidara gelen Aleksandr Lukaşenko ilk olarak Mart 1994'te eski Sovyet anayasasının dönemin koşullarına uyarlanmış haliyle kabul edilmesini sağladı. Sovyet dönemindeki devlet arması ve bayrağı biraz değiştirilerek yeniden Belarus arması ve bayrağı olarak kabul edildi. Sovyet dönemindeki kazanımlar ve sosyal güvenceler yeniden yürürlüğe girdi. 2000'li yıllardaki toparlanma Belarus devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko'ya daha da güç kazandırdı. Bu gelişmeler ve ülkenin Rusya'ya daha yakın bir politika izlemesi batı tarafından tepki görmesine sebep oldu. Buna rağmen ülkede en etkili siyasi güçler Aleksandr Lukaşenko ve Komünist Parti olarak dikkat çekti. Nitekim 2016 Belarus parlamento seçimlerinde bağımsız aday Lukaşenko ve Komünist Parti galip geldi.
Beyaz Rusya'nın denize kıyısı yoktur; toprakları gayet düz ve birçok geniş bataklık arazileri bulunmaktadır. 2005'te Birleşmiş Milletler tarafından yapılan bir tahmine göre, Beyaz Rusya'nın %40'ı ormandan ibarettir. Beyaz Rusya'da birçok dere ve 11.000 adet göl bulunmaktadır. Üç tane büyük nehir, ülkenin topraklarından geçmektedir: Neman, Pripyat ve Dinyeper. Neman, batıya doğru Baltık Denizi'ne, Pripyat doğuya doğru Dinyeper'e ve Dinyeper ise, güneye doğru Karadeniz'e akmaktadır. Beyaz Rusya'nın en yüksek noktası, 345 metre yükseklikteki Dzyarjınskaya Hara (Dzyarjınsk Tepesi), en alçak noktası ise Neman Nehri'nde bulunan 90 metre yükseklikte olan bir noktadır. Beyaz Rusya'nın ortalama rakımı, deniz seviyesi üstünde 160 metredir. Ocak ayındaki ortalama ısı derecesi -6°C olmasıyla birlikte ülkenin kışları sert; yazda ise ortalama derece 18 °C ve genellikle serin ve nemlidir. Beyaz Rusya'nın senevi -yıllık- ortalama yağış oranı 550 milimetreden 700 milimetreye dağılır.
6. ve 8. yüzyıllar arası şu anki Ukrayna ve Polonya taraflarından gelen Beyaz Ruslar'ın ataları olan İslav kavimler, bu topraklara yerleşti ve daha önce burada yaşayan Fin-Ugor ve Baltik kökenli bazı kavimleri zamanla slavlaştırdılar.
19. yüzyıla kadar Beyaz Rusya adında bir ülke ya da yönetim yoktu. Rusya, Batı ülkeleriyle kendi arasında tampon amaçlı Beyaz Rusya yönetimini kurdu. SSCB'nin dağılmasıyla da bağımsız oldu. Belarus, Rusya'nın en yakın müttefikidir.
Beyaz Rusya'nın nüfus yoğunluğu kilometre kare başına 50; toplam nüfusun %71,7'si kentsel alanlarda ikâmet eder. Beyaz Rusya'da yaşayan 9.724.700 kişinin 1.741.400'ü, ülkenin başkenti ve en büyük şehri olan Minsk'te yaşamaktadır 481.000 kişilik nüfusuyla Gomel, ülkenin en büyük ikinci şehri ve Homel Voblastı'nın merkezidir. Ülkenin diğer büyük şehirleri Mogilev (365.100), Vitebsk (324.400), Grodno (314.800) ve Brest (298.300).
Birçok diğer Avrupa ülkesi gibi Beyaz Rusya'nın eksi nüfus artışı ve doğal büyüme oranı vardır. 2007'de Beyaz Rusya'nın nüfusu %0,41'lik düşüşe uğramış ve doğurganlık oranı 1,22 olup yerleştirme oranından çok daha düşüktü. 2007 itibarıyla Beyaz Rusya nüfusun %69,7'si 14-64 yaş aralığındadır; %16'sı 14 yaşından daha genç ve %14,6 65'ten daha yaşlı.Nüfusu da yaşlanıyor: günümüzün medyan yaşı 37 olmasına rağmen, tahminlere göre 2050'de Beyaz Rusyalıların medyan yaş grubu 55 ve 65 arası olacaktır. Beyaz Rusya'da her kadına göre 0,88 erkek vardır. Ortalama beklenen yaşam süresi 68,7 yıl (erkekler için 63,0; kadınlar için 74,9). Beyaz Rusyalıların %99'undan daha fazlası okuma yazmayı biliyorlar.
Tarihî olarak Beyaz Rusya çeşitli dinlere dayanmıştır, özellikle Ortodoks, Katoliklik ve Protestanlığın bir sürü mezhebi. Büyük azınlıklar da Yahudiliği ve diğer dinleri izlemektedir.
Beyaz Rusya, diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinin yanında Moskova hükümetine en yakın olanıdır. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden Beyaz Rusya, gün geçtikçe dünyaya ayak uydurmaya başlamış ve en nihayetinde liberal dünyaya kendini kabul ettirmiştir. Beyaz Rusya, Avrupa'da idam cezası veren tek ülkedir.
Bayrak
Beyaz Rusya bayrağı, günümüzde kullanılan hali ile 7 Haziran 1995 tarihinde kullanılmaya başlanmıştır.Bayrak, kırmızı ve yeşil rengin yanı sıra, göndere çekilen tarafta ince bir şerit halinde Beyaz Rusya'ya ait beyaz zemin üzerine kırmızı bir yöresel motif bulunmaktadır. Bayrağın üst bölümünden başlayarak konumlandırılan ve üçte ikisini kaplayan kırmızı renk ülkenin savunması esnasında akan kanı, alt bölümde bayrağın üçte birini kaplayan yeşil renk ise ülkenin sahip olduğu ormanları sembolize etmektedir.
Ülke Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası elde ettiği bağımsızlık sonrası kullanmaya başladığı ve bayrağı üç eşit yatay şerite bölen beyaz-kırmızı-beyaz bayrağı, 1995 tarihinde değiştirilerek günümüzde de kullanılan halini almış, ülkenin Sovyetler Birliği zamanında kullandığı bayrağın yıldız, çekiç ve orak içermeyen şekli oluşturulmuştur.
Arma
Beyaz Rusya arması veya Belarus arması, 1995 yılında yapılan referandumla 1991-1995 yılları arasında kullanılan Pahonya armasının yerine kullanılmak üzere halk tarafından seçilen, Beyaz Rusya'nın resmi devlet arması. Beyaz Rusya'nın ulusal sembollerinden biri olan armada Beyaz Rusya haritasının yeşil renkteki ana hatları altın güneş ışınlarının üzerine yerleştirilmiş, güneşin bir kısmı da Avrasya topraklarının gösterildiği dünya haritasıyla kapatılmıştır. Armanın sağ ve sol taraflarında Beyaz Rusya bayrağındaki renkler olan kırmızı ve yeşil renkte kurdelenin sarılı olduğu buğday sapı figürleri mevcuttur. Sol buğday saplarında yonca, sağ buğday saplarında ise keten resmedilmiştir. En üstte tam ortada kızıl yıldız sembolü bulunur. Armanın en altında ortada Belarusça "Belarus Cumhuriyeti" yazar.Arma Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tarafından kullanılan armaların benzer bir varyasyonudur. Aralarındaki en belirgin fark ortada kullanılan orak ve çekiç ambleminin yerine konulan Beyaz Rusya haritası figürüdür. 2012 yılında modifiye edilmiştir.
Tarih
1386 yılında Litvanya Büyükdükü Jogalia, 2. Wladyslaw adıyla Polonya Kralı olunca, iki ülke arasında Jagiellon hanedanı aracılığıyla kişisel birlik kuruldu. Bölge Polonya’nın bir parçası haline geldi.20. yüzyıla kadar toprakları Rusya ve Polonya arasında çekişmeye konu olan bölge, Polonya’nın Rusya, Prusya ve Avusturya arasında paylaşılmasıyla ve parça parça tamamen Rusya'nın eline geçmesiyle Rusya’ya bağlanmış oldu. 1. Dünya Savaşı'nda Alman işgaline uğrayan ülkede, 25 Mart 1918'de Alman güdümündeki Beyaz Rusya Halk Cumhuriyeti ilan edildi. Alman orduları 1. Dünya Savaşı'nda yenilip çekilmek zorunda kalınca, Brest Litovsk Anlaşması'nı geçersiz ilan edip Rusya'nın 1915-1918 arasında kaybettiği bölgeleri geri almak isteyen SSCB'nin saldırısıyla, ülkenin doğusu 1919'un başında SSCB'nin güdümündeki Beyaz Rusya Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti'nin eline geçti.
Polonya'nın bağımsızlığı 1918'de Lenin tarafından onaylandı. Ancak Çarlık döneminde Rusya ile sorunları olan Polonya, Rusya'da çıkan iç savaşta fırsattan istifade edip toprak kazanabilmek için saldırıya geçti.
Polonya ve SSCB arasında uzun görüşmelerden sonra 18 Mart 1921'de imzalanan Riga Anlaşması'yla Beyaz Rusya'nın batısı Polonya'ya verildi. Ülkenin geri kalanı da SSCB'ye bağlı bir cumhuriyet oldu. 1991'de Belarus bağımsızlığını ilan etti. Türkiye; Belarus'u tanıyan ilk ülke oldu.
Politika
Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Minsk Antlaşmasını imzalayan Stanislav Şuşkeviç liderliğinde önceleri lideral bir politika izleyen Belarus 1990'lı yılların ilk yarısında herhangi bir ekonomik gelişme kaydedemediği gibi halkın gelir seviyesi hızla düştü. 1994 yılında iktidara gelen Aleksandr Lukaşenko ilk olarak Mart 1994'te eski Sovyet anayasasının dönemin koşullarına uyarlanmış haliyle kabul edilmesini sağladı. Sovyet dönemindeki devlet arması ve bayrağı biraz değiştirilerek yeniden Belarus arması ve bayrağı olarak kabul edildi. Sovyet dönemindeki kazanımlar ve sosyal güvenceler yeniden yürürlüğe girdi. 2000'li yıllardaki toparlanma Belarus devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko'ya daha da güç kazandırdı. Bu gelişmeler ve ülkenin Rusya'ya daha yakın bir politika izlemesi batı tarafından tepki görmesine sebep oldu. Buna rağmen ülkede en etkili siyasi güçler Aleksandr Lukaşenko ve Komünist Parti olarak dikkat çekti. Nitekim 2016 Belarus parlamento seçimlerinde bağımsız aday Lukaşenko ve Komünist Parti galip geldi.Coğrafya
Beyaz Rusya'nın denize kıyısı yoktur; toprakları gayet düz ve birçok geniş bataklık arazileri bulunmaktadır. 2005'te Birleşmiş Milletler tarafından yapılan bir tahmine göre, Beyaz Rusya'nın %40'ı ormandan ibarettir. Beyaz Rusya'da birçok dere ve 11.000 adet göl bulunmaktadır. Üç tane büyük nehir, ülkenin topraklarından geçmektedir: Neman, Pripyat ve Dinyeper. Neman, batıya doğru Baltık Denizi'ne, Pripyat doğuya doğru Dinyeper'e ve Dinyeper ise, güneye doğru Karadeniz'e akmaktadır. Beyaz Rusya'nın en yüksek noktası, 345 metre yükseklikteki Dzyarjınskaya Hara (Dzyarjınsk Tepesi), en alçak noktası ise Neman Nehri'nde bulunan 90 metre yükseklikte olan bir noktadır. Beyaz Rusya'nın ortalama rakımı, deniz seviyesi üstünde 160 metredir. Ocak ayındaki ortalama ısı derecesi -6°C olmasıyla birlikte ülkenin kışları sert; yazda ise ortalama derece 18 °C ve genellikle serin ve nemlidir. Beyaz Rusya'nın senevi -yıllık- ortalama yağış oranı 550 milimetreden 700 milimetreye dağılır.Beyaz Rusya halkı
6. ve 8. yüzyıllar arası şu anki Ukrayna ve Polonya taraflarından gelen Beyaz Ruslar'ın ataları olan İslav kavimler, bu topraklara yerleşti ve daha önce burada yaşayan Fin-Ugor ve Baltik kökenli bazı kavimleri zamanla slavlaştırdılar.19. yüzyıla kadar Beyaz Rusya adında bir ülke ya da yönetim yoktu. Rusya, Batı ülkeleriyle kendi arasında tampon amaçlı Beyaz Rusya yönetimini kurdu. SSCB'nin dağılmasıyla da bağımsız oldu. Belarus, Rusya'nın en yakın müttefikidir.
Demografi
Beyaz Rusya'nın toplam nüfusun %81,2'si etnik Beyaz Ruslardan oluşur. Bundan sonraki en büyük etnik gruplar Ruslar (%11,4), Polonyalılar (%3,9) ve Ukraynalılar (%2,4). Beyaz Rusya'nın iki resmî dili Rusça ve Beyaz Rusça. Rusça, nüfusun %72'si tarafından konuşulup ülkenin en yaygın dili; Beyaz Rusça ise sadece nüfusun %19,2'si tarafından konuşulur. Lehçe, Ukraynaca ve Yidiş'in doğu lehçesi azınlıklarca konuşulur. Beyaz Rusya'nın nüfus yoğunluğu kilometre kare başına 50; toplam nüfusun %71,7'si kentsel alanlarda ikâmet eder. Beyaz Rusya'da yaşayan 9.724.700 kişinin 1.741.400'ü, ülkenin başkenti ve en büyük şehri olan Minsk'te yaşamaktadır 481.000 kişilik nüfusuyla Gomel, ülkenin en büyük ikinci şehri ve Homel Voblastı'nın merkezidir. Ülkenin diğer büyük şehirleri Mogilev (365.100), Vitebsk (324.400), Grodno (314.800) ve Brest (298.300).Birçok diğer Avrupa ülkesi gibi Beyaz Rusya'nın eksi nüfus artışı ve doğal büyüme oranı vardır. 2007'de Beyaz Rusya'nın nüfusu %0,41'lik düşüşe uğramış ve doğurganlık oranı 1,22 olup yerleştirme oranından çok daha düşüktü. 2007 itibarıyla Beyaz Rusya nüfusun %69,7'si 14-64 yaş aralığındadır; %16'sı 14 yaşından daha genç ve %14,6 65'ten daha yaşlı.Nüfusu da yaşlanıyor: günümüzün medyan yaşı 37 olmasına rağmen, tahminlere göre 2050'de Beyaz Rusyalıların medyan yaş grubu 55 ve 65 arası olacaktır. Beyaz Rusya'da her kadına göre 0,88 erkek vardır. Ortalama beklenen yaşam süresi 68,7 yıl (erkekler için 63,0; kadınlar için 74,9). Beyaz Rusyalıların %99'undan daha fazlası okuma yazmayı biliyorlar.
Tarihî olarak Beyaz Rusya çeşitli dinlere dayanmıştır, özellikle Ortodoks, Katoliklik ve Protestanlığın bir sürü mezhebi. Büyük azınlıklar da Yahudiliği ve diğer dinleri izlemektedir.
