Ansiklopedi Haşhaş nedir? Faydaları nelerdir ?

Haşhaş nedir? Faydaları nelerdir ?​

Haşhaş (Papaver somniferum), gelincikgiller familyasından Papaver cinsinden bir bitki türü. Haşhaş, yazların sıcak geçtiği orta derecede yağış alan yerleri sever. Anavatanının Doğu Akdeniz olduğu düşünülmektedir. Hindistan ve Anadolu'da çok eskiden beri tarımı yapılmaktadır.

Latince'de "Papaver" gelincik bitkisi, "somniferum" da uyku verici, rüya gördüren anlamına gelmektedir. Haşhaşın kapsülünden afyon adlı uyuşturucu, tohumlarından da haşhaş yağı adı verilen yenilebilir yağ çıkarılır.

Bitkinin meyvesi olan kapsülde, çok sayıda tohum bulunur. Haşhaş yağı, tohumların %40-45'ini meydana getirir. Haşhaş yağı, kaliteli, yemeklik, bitkisel bir yağdır. Tohumların yağı çıkartıldıktan sonra kalan küspe hayvan yemi olarak kullanılır ve hayvanın sütündeki yağ oranını arttırır. Meyve kabuğundan 20 kadar alkaloid elde edilir. Bunlar afyon türevleri olan; morfin, kodein, narkotin, papaverin gibi uyuşturucu olarak ve tıpta da ağrı kesici ve uyku verici kullanım alanı olan maddelerdir.

Birleşmiş Milletler denetiminde yasal ana üretici olarak Türkiye, Hindistan, Avustralya, Fransa, İspanya, Macaristan’da haşhaş ekimi yapılmaktadır. Ayrıca Türkiye ve Hindistan Birleşmiş Milletler tarafından geleneksel haşhaş üreticisi ülkeler olarak kabul edilmektedir. Ancak dünyada yasadışı olarak haşhaş üretiminde artış görülmektedir. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi tarafından yapılan açıklamalarda Afganistan'da yapılan önleme çalışmalarına rağmen 200.000 hektarın üzerinde alanda haşhaş tarımı yapılmaya başlanmıştır

Özellikleri​

Haşhaş, hem yazlık hem de kışlık ekilebilen, otsu yapıda tek yıllık bir bitkidir. Yazlık ve kışlık ekiliş tarihine göre vejetasyon süresi 110-280 gün arasında değişmektedir. 30–100 cm kadar derinine inen kazık kök sistemine sahiptir. Yetişme yeri özelliklerine göre 30–170 cm kadar boylanabilirler. Bitkinin sapı ve dalları tüysüz, düz ve üzeri gri-yeşil bir mumsu tabakayla örtülüdür. Olgunlaştığında kahverengimsi sarı bir renk almaktadır. Yapraklarının üzeri tüysüz ve grimsi-yeşil bir mum tabakasıyla kaplıdır. Tohumun rengine göre; beyaz, viyole ve nadir olarak da kırmızı çiçek açmaktadırlar.

Türkiye'de üretimi​

Türkiye'de 1933 yılında kurulan "Uyuşturucu Maddeler İnhisar İdaresi" tarafından kontrollü haşhaş ekimi ve üretimine geçilmiş olup daha sonra 1938 yılında kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi’nin denetiminde üretimi devam etmiştir. 1971 yılına kadar afyon ve haşhaş tohumu amaçlı üretimi yapılırken, haşhaş kapsüllerinin çizilmesi suretiyle elde edilen afyon sakızı da üreticilerden Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından satın alınmakta, işlenmekte ve daha sonra tıbbi amaçlı olarak ihraç edilmekteydi. 1971-1974 yılları arasında yasaklanan haşhaş üretimi, haşhaş kapsülünün çizilmesi ile elde edilen afyon üretiminin yasak olması kaydı ile çizilmemiş haşhaş kapsülü üretimi şeklinde devam etmiştir.

Türkiye'nin Ege ve Orta Anadolu Bölgelerinde, başta en çok Afyonkarahisar olmak üzere Denizli, Konya, Uşak ve Burdur illerinde yetiştirilir . Artvin Şavşat Balıklı köyü Yaylasında hiçbir uğraş vermeden kendi kendine yetiştiği bilinmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından Türkiye'ye 700.000 dekar limit verilmiş olup günümüzde haşhaş ekimi yapılacak yerler; tarımsal ve ekonomik durum, yurtiçi uyuşturucu madde ihtiyacı, mevcut stok, kapsül ihtiyacı ve ihraç olanakları dikkate alınarak her yıl Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmektedir. 2015 yılında Resmi Gazete' de yayımlanan "Haşhaş Kapsülü ve Tohumu Alımı ve Satımı Hakkında Karar" ile Afyonkarahisar, Uşak, Denizli, Amasya, Burdur, Çorum, Isparta, Kütahya, Tokat illerinin tamamında ve Balıkesir ilinin Balya, Bigadiç, Dursunbey, İvrindi, Kepsut, Savaştepe ve Sındırgı ilçeleri, Eskişehir ilinin Alpu, Beylikova, Çifteler, Günyüzü, Han, Mahmudiye, Mihalıççık, Seyitgazi ve Sivrihisar ilçeleri, Konya ilinin Ahırlı, Akören, Akşehir, Beyşehir, Derbent, Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Seydişehir, Tuzlukçu, Yalıhüyük ve Yunak ilçeleri, Manisa ilinin Şehzadeler, Yunusemre, Demirci, Gördes, Köprübaşı, Kula, Sarıgöl ve Selendi ilçelerinde yapılmaktadır . Ürünlerin işlenmesi 1986 yılında kurulan "Afyon Alkaloidleri Fabrikası"nda yapılmaktadır.

Asya kökenli olan haşhaş tohumu eski uygarlıklar tarafından keşfedilen ve tıbbı tedavilerde kullanılan doğal ağrı kesicidir. Bilim literatüründe "Papaver somniferum" adlandırılan haşhaş, ülkemizde Afyon ve Kütahya ilçelerinde yetiştirilir. Gelincikler ailesine mensup olan haşhaş tohumu uyku için oldukça etkili bir bitkidir. Yaş kış üretilebilen haşhaş güneşte bekledikçe kahve rengimsi olur. Tatlı ve salatalarda kullanılan haşhaş aynı zamanda bazı yörelerde yemeklerin içerisine baharat olarak da eklenirmiş. İçeriğinde morfin, kodein, tebain, papaverin ve narkotin gibi yatıştırıcı maddeler bulunur. Ay başında kadınların yaşadığı şiddetli adet sancılarını azaltma da ve kronik uykusuzluk çekenler için haşhaş tohumu çayı uzmanlar tarafından önerilir. Ancak içerdiği güçlü yatıştırıcılar nedeniyle haftada en fazla üç kez tüketilmesi önerilir. Sindirimi temizlemede etkili olan haşhaş tohumu, kozmetik ve gıda sanayisinde kullanılır.

HAŞHAŞIN FAYDALARI NELERDİR? HAŞHAŞ HANGİ HASTALIKLARA İYİ GELİR?​

- Vücuda besinler aracılığı ile giren bazı enfeksiyonlu hücreler ve maddeler sindirim sistemini deforme eder. Bu da mesane iltihabına veya kabızlığa neden olur. Haşhaş içerdiği maddeler sayesinde vücuttaki bu birikimi idrar ve dışkılama yolu ile atar.

- Beyin sağlığı için en etkili mineral omega - 3'tür. Bu mineral bakımından en zengin besin balıktır. Ancak balık tüketmeyenler için diğer en ideal besin haşhaş olabilir. Haşhaşın içerdiği özede omega -3 yağ asidi bulunur. Asit sinir hücrelerinin daha sağlıklı işlemesini destekleyerek unutkanlık ve alzehimer gibi hastalıkların ortaya çıkmasını önler. Ayrıca omega-3 yağ asidi kötü kolesterol seviyesini düşürerek kalp ve damar sağlığını korur.

- Yüksek enfeksiyona bağlı diş etlerinde iltihaplanma, dişte çürüme ve ağız içerisinde bunlara bağlı koku meydana gelir. Bu durumu engellemenin en doğal yolu haşhaştır. Haşhaş tohumlarını bir bardak sıcak suya atıp demleyin. Daha sonra su ile gargara yapınız. Enfeksiyon geçene kadar bu yöntemi tekrar edebilirsiniz.

- İçeriğinde demir ve çinko barındıran haşhaş kandaki hücrelerin oranlarını dengeler. Böylece demir eksikliği gibi ciddi hastalıklara davetiye hazırlayan rahatsızlığın oluşumunu engeller.

- Haşhaş narkotin maddesi bakımından oldukça zengindir. Bu madde doğada bulunan en güçlü yatıştırıcıdır. Bu madde sayesinde sinir hücreleri sakinleşir. Vücutta stres ve depresyona bağlı gelişen olumsuzlukları gidererek kişinin rahat bir uyku çekmesini sağlar. Uykudan bir iki saat önce bir su bardağı su ve bir tatlı kaşığı haşhaş tohumunu 5 dakika kaynatın ve tüketin. Ancak bu uygulamayı iki günde bir aralıklı yapınız.

- Oleik asit meme kanserine neden olan hücrelerin mutasyona uğramasını önlemede etkilidir. Yapılan araştırmalarda düzenli haşhaş tohumu tüketen kadınların tüketmeyen diğer kadınlara oranla daha sağlıklı olduğu tespit edilmiştir.

- Yüksek lif sayesinde uzun süreli tok tutmayı sağlar. Diyet yapanlar için ideal bir tohumdur.