Ansiklopedi Çoyr Yazıtı - Tarihte Bilenen En Eski Türkçe Metin

coyr-yaziti1f66a7ce044bf59f.jpgÇoyr Yazıtı, Çöyr Yazıtı ya da Çoyren Yazıtı, Moğolistan'da, Sansar-Ula (veya Baga Sansar) Dağı'nın güney eteklerindeki kurgan yerinde İkinci Göktürk Kağanlığı döneminde mezar taşı olarak dikilmiş Türkçe yazıttır.

Yazıtın yazıcısı ve hazırlatıcısı Toluk'tur. Yazıtın sonunda Toluk'un, kendisine iyi bir talih dilenmesini istediği dilek cümlesi yer alır.

682-691 yılları arasına ait olduğu düşünülür. Kimi görüşlere göre Çoyr yazıtı, Türkler'e ait en eski Türkçe metinler olarak kabul edilen Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtlarından daha eski olup; Türkçenin tarihlendirilen en eski yazıtıdır.

Yazıt, 135 х 43 cm ebatlarında, kalınlığı 46 cm olan insan vücudu şeklinde bir taşın ön tarafına oyulmuş altı satırdan ibarettir. Uzmanlara göre, heykel daha eski bir döneme ait olup yazıt için, yani dikili taş olarak sonradan kullanılmıştır. Satırlar insan vücudunun ön kısmında, boyundan karnın alt arasında oyulmuştur. 6 satırdan dördü yukarıdan aşağıya doğru, ikisi ise aşağıdan yukarıya doğru geçmektedir.

1928'den önce Jamtsarano Tseeveen ve Sendsüren tarafından bulunan yazıt, 1929 yılından beri Ulaanbaatar (Moğolistan) Tarih Müzesi'nde sergilenmektedir.

Yazıttaki Metinlerin Konusu​

Yazıt, "Tun" unvanlı iki kişi adına dikilmiştir. Bu kişiler, Tun Bilgä ve Tun Yägän Ärkindir. Yazıtta, bu kişilerin ölüm tarihleri "? yılının üçüncü ayının yedinci günü" şeklinde geçmektedir. Yıl bölümü silik olsa da yazıtın İlteriş Kağan'ın kağanlık ilanının başlangıç dönemlerine, yani dağınık veya Çin esaretindeki Türk boylarının, İlteriş Kağan'ın kağanlığına katılmalarının teşvik edildiği bir dönemde dikildiği düşünülür. Tun unvanı taşıyan iki kişinin başvezirlik makamında yer aldıkları veya asıl kağanı çıkaran ailenin birinci dereceden akrabası oldukları söylenebilir. Yazıtın içeriği ise atlarını ve davarlarını (yani mal-mülklerini) bırakıp ayrılan (yani ölen) Tun Bilgä ve Tun Yägän Ärkin'in geride kalanlara İlteriş Kağan'ın kağanlığını tanımak suretiyle mutluluk içinde yaşayacaklarını öğütlemesinden ibarettir.
 
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Tarihte Yaşamış En Zengin İnsan - Mansa Musa
  • Ugur
  • Ugur,
  • Genel Kültür
  • 2    1K
Tarihte Çekilen İlk İnsanlı Fotoğraf - 1838
  • Ugur
  • Ugur,
  • Tarih
  • 0    4K
7  Ekim - Tarihte Bugün
  • Tarihci
  • Tarihci,
  • Tarihte Bugün
  • 0    4K
6  Ekim - Tarihte Bugün
  • Tarihci
  • Tarihci,
  • Tarihte Bugün
  • 0    4K
5  Ekim - Tarihte Bugün
  • Tarihci
  • Tarihci,
  • Tarihte Bugün
  • 0    4K
Geri