Ansiklopedi Şimşek ve Yıldırım arasındaki fark

Şimşek ve Yıldırım

Şimşek​

Bir bulutun tabanı ile yer arasında, iki bulut arasında veya bir bulut içinde elektrik boşalırken oluşan kırık çizgi biçimindeki geçici ışık. Yıldırım, gök gürültüsü ve şimşekten oluşan, gökyüzü ile yeryüzü arasındaki elektrik boşalmasıdır.

Şimşek, bir bulut kümesi aşırı miktarda + veya - elektrik yükü ile yüklendiğinde meydana gelen, gözle görülür elektrik boşalmasıdır. Elektrik yükünün hava direncini kıracak kadar çok olması gerekir. Şimşek ve yıldırım sadece kümülonimbüs bulutlarında görülür. Diğer bulutlarda sadece enerj akımı sayesinde görülebilir.

Kar fırtınalarında, kum fırtınalarında ve hatta volkanlardan çıkan gaz ve toz bulutlarında da şimşeklere rastlanır. Bir oraj esnasında şimşekler; bulutlar arasında, bulutla hava arasında ve bulutla yer arasında gerçekleşebilir. Dünya genelinde saniyede 50 ila 100 şimşek çakar.

Yıldırım​

Yıldırım, bulut ile yer arasında oluşan, en tehlikeli şimşek türüdür. Çoğu çakma yeryüzüne negatif yük dağıtır ancak bir kısmı yeryüzüne pozitif yük taşır. Bu pozitif çakmalar sıklıkla bir orajın dağılma aşamasında oluşur. Pozitif çakmalar aynı zamanda kış ayları boyunca düşen toplam yıldırımların yüksek bir yüzdesini oluşturur.

Bulut ve yer arasındaki elektrik potansiyeli farkı 10 ila 100 milyon volttur ve yıldırımın dönüş darbesinin akımı yaklaşık 30.000 ampere, sıcaklığı 30.000 °C'ye ulaşır. Yıldırımın oluşması çok hızlı bir şekilde gerçekleşir. Öncül darbe buluttan yere yaklaşık 30 milisaniyede ulaşır ve yerden bulutun merkezine yaklaşık 100 milisaniyede döner.

Gök gürültüsü​

Gök gürültüsü, şimşek çakması esnasında oluşan, patlamaya benzer çok yüksek sestir. Ses, ışıktan çok daha yavaş hareket ettiği için (deniz seviyesinde yaklaşık ses hızı 340 m/s) gök gürültüsü -gözlemcinin uzaklığına bağlı olarak- şimşeğin gözlenmesinden kısa bir süre sonra duyulur.

Gök gürültüsü, şimşek hattı boyunca havanın aniden ısınması ve hava basıncının artması nedeniyle oluşur. Aşırı basınç şimşek hattının sesten hızlı şekilde genişlemesine ve gök gürültüsü olarak adlandırılan sesi oluşturmasına neden olur. Gök gürültüsünü karakterize eden şaklama, patlama, gümbürtü gibi çeşitli farklı sesler şimşek hattının karmaşık geometrisi, atmosferin özellikleri, yerel arazi şekilleri ve yansımalar nedeniyle oluşur.

Şimşek ve Yıldırım arasındaki fark​

Şimşek, bir bulutun içinde, iki bulutun arasında ya da bulutun tabanı ile yer arasında kırık çizgi biçiminde görülen elektrik boşalmasıdır. Yıldırım ise bir şimşek türü olup yer yüzüne inen elektrik boşalmasına gök gürültüsünün de eşlik etmesi ile oluşur.

Bir bulut kümesinin aşırı miktarda pozitif veya negatif elektrik yüklenmesi nedeni ile gözle görülür elektrik boşalmasına şimşek denir. Şimşeğin oluşabilmesi için elektrik yükünün hava direncini kıracak güçte olması gerekir. Şimşek ve yıldırım sadece kümülonimbüs bulutlarında görülür. Dünya genelinde saniyede 50-100 arasında şimşek çakar. En tehlikeli şimşek türü yıldırımdır. Çoğu yıldırım yeryüzüne negatif yük dağıtır ancak pozitif yük taşıyanlar da vardır.

Yıldırım çarpması sıklıkla ağaçlara zarar verir.

Gök gürültüsü, şimşek çakması esnasında oluşan çok yüksek bir sestir. Işık, sesten daha hızlı hareket ettiği için önce şimşeği görür ardından gök gürültüsünü işitiriz.

Yıldırım çarpması, genellikle ağacın ciddi şekilde hasar görmesine neden olur.

Yıldırım çarpması​

Bulut ile yer arasında meydana gelen şimşeğin bir canlıya isabet etmesine ise yıldırım çarpması denir. Yıldırım çarpması öldürücü sonuçları olabilecek çok tehlikeli bir olaydır. Dünya genelinde yılda ortalama 24 bin kişi yıldırım çarpması nedeni ile yaşamını yitirirken 240 bin kişi yaralanmaktadır.

Yıldırım çarpması ihtimali açık arazide, denizde (yüzme, balık tutma veya botla gezme vb.) artar. Açık arazide telefonla konuşma, elektrikli alet ve iş makinesi vb. kullanmak da riski artırır.

Korunma​

Paratoner denen metal kondüktörler, yıldırımın mümkün olan en düşük hasarla yeryüzüne transfer edilmesine yardımcı olur. Açık havadayken saçlarınızda bir elektriklenme hissederseniz yıldırım düşme ihtimalini göz önünde bulundurmalı ve en yakındaki binaya sığınmalısınız. Eğer çevrede sığınabileceğiniz bir yer yoksa yere çömelmeli ayaklarınızı yere basmalı ve mümkün olduğunca vücudunuzu küçültmeye çalışmalısınız.