Tatar yayı, kundaklı yay, kurmalı yay veya arbalet, ergonomik bir tahta gövdeye eklenmiş yaydan oluşan bir silahtır. Çalışma prensibi, yayı gergin tutan tetiğin çekilmesiyle tahta gövdenin (kundak) üzerinde bulunan okun ileri fırlatılmasıdır. Menzili kısadır. En büyük özelliği kısa okları ve enerjisi sayesinde levha zırhları bile çok iyi delmesidir.
Kurmalı yayın ne zaman nerede keşfedildiği özellikle Pers kaynaklarının Arap istilasında yok edilmesinden dolayı biraz karışıktır. Ancak tahminler MÖ 600'lerde Çinliler tarafından keşfedildiği yönündedir. Yunan ve Roma dönemlerinde de bilinen bir silahtır.
Türkçede Tatar yayı denilmesinin nedeni; bu yayın anavatanı olan Çin'den Orta Asya Türklerine geçmesi ve bu şekilde Kırım Hanlığı'na ulaşmış olmasıdır. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Kırım Hanlığı'nın emrindeki Tatar akıncıları tarafından Osmanlı ordusu içinde kullanılıp yaygınlaştırılması Tatar yayı olarak tanınmasına sebep olmuştur. Yayı germek için küçük bir vinç mekanizması kullanılmasından ötürü kurmalı yay terimi de kullanılır.
Bu yayın en önemli özelliği diğer yayların aksine çok iyi zırh delebilmesidir. Tam takım bir şövalyeyi çok rahat öldürebilirdi. Bu nedenle Orta Çağ'da çok ölümcül bir silah özelliği taşımaktadır. Ancak yakın mesafede çok etkilidir, menzili çok yüksek değildir. Uzak hedefler için isabetli değildir.
Kurmalı yayın en büyük dezavantajı iki atış arasındaki sürenin uzunluğudur. Bir ok attıktan sonra tahta gövdeye yeni bir ok yerleştirip mekanizmayı kurmak gerekmektedir. Yaklaşık olarak dakikada iki ok atar. Yalnız modeline göre değişebilir, örneğin Çinlilerin kullandığı otomatik kurmalı yay ardı ardına 10 ok atar. En önemli avantajı mekanizma gerildikten sonra istenildiği kadar beklemeye izin vermesidir, bu şekilde hedef izlenebilir, aniden hedefe atılabilir.
Kurmalı yayı meşhur eden Avrupalılardır. Bu yayın Orta Çağ Avrupası'nda kullanılmaya başlanması Normanlar tarafından olmuştur.
Kurmalı yayın yaygınlaşmasının en önemli nedeni kullanım kolaylığıdır. Genç, yaşlı insanlar tarafından çok rahat kullanabilir. Normal yayları kullanabilmek için yıllarca eğitim almak gerekirken, kurmalı yay için sadece tetiğe basıp nişan almasını bilmek yeterlidir. Avrupa orduları içinde başlıca İngiliz, Alman, İtalyan ve Fransız ordularında rağbet görmüştür. İsviçreli halk kahramanı William Tell de bu yayı kullanmıştır. Bir Fransız kralının yine bu aletle öldürülmesi üzerine Papa tarafından Şeytan icadı denilerek kullanımı yasaklanmıştır.
Günümüz teknolojisiyle avcılık için tasarlanmış dürbünlü ve lazer görüşlü modelleri de mevcuttur. Marangozluktan anlayan insanların bu silahlardan birini kolaylıkla yapabilmesine rağmen piyasada ticari olarak özellikle karbon fiberden üretilmiş çok güçlü modelleri av meraklılarına hitap etmektedir. Günümüzde tatar yayı ile avlanmak başlı başına bir avcılık kategorisini teşkil etmektedir. Özellikle günümüzde yapılan Tatar yaylarının çok güçlü olmaları ve ateşli silahların aksine sessiz çalıştıkları için birçok ülkede kullanımları yasalarla sınırlandırılmıştır.
Kurmalı yayın ne zaman nerede keşfedildiği özellikle Pers kaynaklarının Arap istilasında yok edilmesinden dolayı biraz karışıktır. Ancak tahminler MÖ 600'lerde Çinliler tarafından keşfedildiği yönündedir. Yunan ve Roma dönemlerinde de bilinen bir silahtır.Türkçede Tatar yayı denilmesinin nedeni; bu yayın anavatanı olan Çin'den Orta Asya Türklerine geçmesi ve bu şekilde Kırım Hanlığı'na ulaşmış olmasıdır. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Kırım Hanlığı'nın emrindeki Tatar akıncıları tarafından Osmanlı ordusu içinde kullanılıp yaygınlaştırılması Tatar yayı olarak tanınmasına sebep olmuştur. Yayı germek için küçük bir vinç mekanizması kullanılmasından ötürü kurmalı yay terimi de kullanılır.
Bu yayın en önemli özelliği diğer yayların aksine çok iyi zırh delebilmesidir. Tam takım bir şövalyeyi çok rahat öldürebilirdi. Bu nedenle Orta Çağ'da çok ölümcül bir silah özelliği taşımaktadır. Ancak yakın mesafede çok etkilidir, menzili çok yüksek değildir. Uzak hedefler için isabetli değildir.
Kurmalı yayın en büyük dezavantajı iki atış arasındaki sürenin uzunluğudur. Bir ok attıktan sonra tahta gövdeye yeni bir ok yerleştirip mekanizmayı kurmak gerekmektedir. Yaklaşık olarak dakikada iki ok atar. Yalnız modeline göre değişebilir, örneğin Çinlilerin kullandığı otomatik kurmalı yay ardı ardına 10 ok atar. En önemli avantajı mekanizma gerildikten sonra istenildiği kadar beklemeye izin vermesidir, bu şekilde hedef izlenebilir, aniden hedefe atılabilir.
Kurmalı yayı meşhur eden Avrupalılardır. Bu yayın Orta Çağ Avrupası'nda kullanılmaya başlanması Normanlar tarafından olmuştur.
Kurmalı yayın yaygınlaşmasının en önemli nedeni kullanım kolaylığıdır. Genç, yaşlı insanlar tarafından çok rahat kullanabilir. Normal yayları kullanabilmek için yıllarca eğitim almak gerekirken, kurmalı yay için sadece tetiğe basıp nişan almasını bilmek yeterlidir. Avrupa orduları içinde başlıca İngiliz, Alman, İtalyan ve Fransız ordularında rağbet görmüştür. İsviçreli halk kahramanı William Tell de bu yayı kullanmıştır. Bir Fransız kralının yine bu aletle öldürülmesi üzerine Papa tarafından Şeytan icadı denilerek kullanımı yasaklanmıştır.
Günümüz teknolojisiyle avcılık için tasarlanmış dürbünlü ve lazer görüşlü modelleri de mevcuttur. Marangozluktan anlayan insanların bu silahlardan birini kolaylıkla yapabilmesine rağmen piyasada ticari olarak özellikle karbon fiberden üretilmiş çok güçlü modelleri av meraklılarına hitap etmektedir. Günümüzde tatar yayı ile avlanmak başlı başına bir avcılık kategorisini teşkil etmektedir. Özellikle günümüzde yapılan Tatar yaylarının çok güçlü olmaları ve ateşli silahların aksine sessiz çalıştıkları için birçok ülkede kullanımları yasalarla sınırlandırılmıştır.
