Ahıska, Gürcistan'ın güneybatı kesiminde, Samtshe-Cavaheti bölgesinde (mhare) yer alan küçük bir şehirdir. İlk kez 12. yüzyıl kaynaklarında adı geçen Ahaltsihe, 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından ele geçirilmesinden sonra Ahısha olarak adlandırılmıştır.
Ahıska, Samtshe-Cavaheti bölgesinin yönetim merkezidir. Adigön, Aspinza, Ahılkelek, Azgur ve Hırtız gibi önemli yerleşim birimleri ile iki yüzden fazla köyün merkezi olan Ahıska şehri, Türkiye sınırına 15 km mesafede bulunmaktadır. Posof Çayının iki yakasında yer alan şehir, karayolu ile Tiflis, Batum ve Türkiye’ye bağlıdır. Bu ırmağın kuzey yakasında kentin eski bölümü, güney yakasında yeni bölümü yer alır. Ayrıca Türk sınırının çok yakınına kadar uzanan bir demiryolu, Ahıska’yı Tiflis’e bağlar. Kür ırmağı (Kura Nehri), Posof ve Adigön Çayları ile bu çaylara karışan derelerin suladığı verimli topraklar, tarıma çok elverişlidir. Ahıska yakınındaki linyit yatakları da işletilmektedir.
II. Dünya Savaşı’nda Stalin tarafından Gürcistan’ın Mesheti bölgesinden Orta Asya’ya sürgün edilen Türk dilli Müslümanlar 20. yüzyılın ikinci yarısında Ahaltsihe'nin Türkçe adından türetilen “Ahıska Türkü” terimiyle adlandırılmıştır.
1828’de 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Rus birlikleri komutanı General Paskeviç, kenti ele geçirdi. 1829 tarihli Edirne Antlaşması’yla Ahıska, Rusya'ya bırakıldı. Bu savaştan sonra bölgeden Müslüman ve Katolik nüfusun önemli bölümü Osmanlı topraklarına göç etti. Buradan gelen Katolik Gürcüler, 1861’de İstanbul’un Bomonti semtinde Katolik Gürcü Kilisesi’ni kurdular.
II. Dünya Savaşı’nda bölgenin Müslüman nüfusu tümüyle bölgeden göç ettirildi. Bu Ahıska Türklerinin göçünden sonra, Sovyet yönetimi tarafından sürgün edilen Ahıska Türklerinin yerine Ermeniler yerleştirilmiştir. Bugün nüfusun yaklaşık yarısı Gürcüler'den (yaklaşık 110.000) ve Ermenilerden (yaklaşık 90.000) oluşur. Ahıska Türkleri, Gürcistan parlamentosunun 2007 yılında aldığı kararla ülkeye geri dönme hakkına sahip olmuştur; ama yerel Gürcü ve Ermeni halkı karşı çıkmaktadır.
Ahıska, Çarlık yönetimi sırasında önce Kutaisi, sonra Tiflis valilikleri içinde yer aldı. Kentin eski yerleşmesinde surlar, kale ve cami ile Azize Marine Kilisesi vardır. Kentin yakınlarında ise Sapara Manastırı bulunur. Kentin nüfusu yaklaşık 18.500’dür. Türkiye'de özellikle Artvin ve Ardahan illerinde önemli adledilebilecek Kıpçak (Ahıska) Türkü nüfusu bulunmaktadır. Ardahan'ın etnik kökenini ve kültürünü Ahıska Türkleri önemli derecede etkilemiştir.
Ahıska Dede Korkut Hikâyelerinde Ak Saka olarak geçmektedir, ayrıca Ahıska bölgesinden Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı eserinde de söz edilmektedir.
Ahıska, Samtshe-Cavaheti bölgesinin yönetim merkezidir. Adigön, Aspinza, Ahılkelek, Azgur ve Hırtız gibi önemli yerleşim birimleri ile iki yüzden fazla köyün merkezi olan Ahıska şehri, Türkiye sınırına 15 km mesafede bulunmaktadır. Posof Çayının iki yakasında yer alan şehir, karayolu ile Tiflis, Batum ve Türkiye’ye bağlıdır. Bu ırmağın kuzey yakasında kentin eski bölümü, güney yakasında yeni bölümü yer alır. Ayrıca Türk sınırının çok yakınına kadar uzanan bir demiryolu, Ahıska’yı Tiflis’e bağlar. Kür ırmağı (Kura Nehri), Posof ve Adigön Çayları ile bu çaylara karışan derelerin suladığı verimli topraklar, tarıma çok elverişlidir. Ahıska yakınındaki linyit yatakları da işletilmektedir.Ahıska Adı
Gürcüce Ahaltsihe bir tamlamadır ve “yeni kale” anlamına gelir. Ahaltsihe’yi 16. yüzyılda ele geçiren Osmanlılar kentin adını çeşitli tahrirlerde "Ahısha" olarak yazmışlardır. Bu yazım biçimi 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın ilk çeyreğinde de korunmuştur. Ahaltsihe’nin adı büyük bir olasılıkla 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ahıska olarak yazılmaktadır.II. Dünya Savaşı’nda Stalin tarafından Gürcistan’ın Mesheti bölgesinden Orta Asya’ya sürgün edilen Türk dilli Müslümanlar 20. yüzyılın ikinci yarısında Ahaltsihe'nin Türkçe adından türetilen “Ahıska Türkü” terimiyle adlandırılmıştır.
Ahıska Tarihi
Ahıska’ya ilk kez XII. yüzyıldaki tarih kayıtlarında rastlanır. XII.-XIII. yüzyıllarda Samtshe’nin yöneticileri Şalva ve İvane’nin Ahıska olduğu belirtilir. XIII. yüzyıldan XVII. yüzyıla kadar Samtshe Jakeli ailesi tarafından yönetildi. Kent, 1578’de Türk ordusu tarafından kazanılan Çıldır Meydan Savaşı sonucunda Osmanlıların eline geçti ve 1628’de Çıldır Eyaleti’nin (Ahıska Paşalığı) yönetim merkezi oldu.1828’de 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Rus birlikleri komutanı General Paskeviç, kenti ele geçirdi. 1829 tarihli Edirne Antlaşması’yla Ahıska, Rusya'ya bırakıldı. Bu savaştan sonra bölgeden Müslüman ve Katolik nüfusun önemli bölümü Osmanlı topraklarına göç etti. Buradan gelen Katolik Gürcüler, 1861’de İstanbul’un Bomonti semtinde Katolik Gürcü Kilisesi’ni kurdular.
II. Dünya Savaşı’nda bölgenin Müslüman nüfusu tümüyle bölgeden göç ettirildi. Bu Ahıska Türklerinin göçünden sonra, Sovyet yönetimi tarafından sürgün edilen Ahıska Türklerinin yerine Ermeniler yerleştirilmiştir. Bugün nüfusun yaklaşık yarısı Gürcüler'den (yaklaşık 110.000) ve Ermenilerden (yaklaşık 90.000) oluşur. Ahıska Türkleri, Gürcistan parlamentosunun 2007 yılında aldığı kararla ülkeye geri dönme hakkına sahip olmuştur; ama yerel Gürcü ve Ermeni halkı karşı çıkmaktadır.
Ahıska, Çarlık yönetimi sırasında önce Kutaisi, sonra Tiflis valilikleri içinde yer aldı. Kentin eski yerleşmesinde surlar, kale ve cami ile Azize Marine Kilisesi vardır. Kentin yakınlarında ise Sapara Manastırı bulunur. Kentin nüfusu yaklaşık 18.500’dür. Türkiye'de özellikle Artvin ve Ardahan illerinde önemli adledilebilecek Kıpçak (Ahıska) Türkü nüfusu bulunmaktadır. Ardahan'ın etnik kökenini ve kültürünü Ahıska Türkleri önemli derecede etkilemiştir.
Ahıska Dede Korkut Hikâyelerinde Ak Saka olarak geçmektedir, ayrıca Ahıska bölgesinden Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı eserinde de söz edilmektedir.
