Ülke Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti

Doğu Timor resmî adıyla Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya'da Timor adasının doğusu, Atauro ve Jaco adaları ile Oecussi-Ambeno bölgesini kaplayan devlet. Tek komşusu Endonezya'ya bağlı Batı Timor'dur. 14,609 km² yüzölçümüne sahip olan Doğu Timor'un başkenti Dili'dir.

16. yüzyılda Portekiz kolonisi olan Doğu Timor asırlarca Portekiz Timoru adıyla Portekiz'e bağlı kaldı. Endonezya tarafından işgal edilen Doğu Timor 1975 yılında kesin olarak Endonezya'nın 27. vilayeti oldu. 1999 yılında Endonezya bölgenin kontrolü üzerindeki iddialarından vazgeçti ve 20 Mayıs 2002'de bağımsız oldu. Doğu Timor Güneydoğu Asya'nın Katolik çoğunluklu nüfusuna sahip 2 devletinden biridir.

Kişi başına 800 $ millî geliri ile Doğu Timor Gayri safi yurtiçi hasıla ve Satın alma gücü paritesi bakımından Asya'nın ve Dünya'nın en fakir ülkelerinden biridir. İnsani Gelişme Endeksine göre orta gelimiş bir ülke olan Doğu Timor, dünya devletleri arasında gelişmişlik bakımından 142. gelmektedir.

Etimoloji​

"Timor" sözcüğünün kökeni Timur sözcüğüdür. Resmî olarak Portekizce adı Timor-Leste ([ti'moɾ 'lɛʃtɨ]), gayriresmî olarak Tetumca adı Timór Lorosa'e ve bazen İngilizce adı kullanılır. Birleşmiş Milletler Fransızca olan Timor-L'este'i kullanır. Lorosa (Tetumca'da dünyanın "doğu"su) harfi harfine "doğan güneş" anlamına gelir.

Tarih

Erken Tarih​

Timor halkının kökenleri Güneydoğu Asya'ya ve Avustralya'ya dayanır. İlk başlarda göçen çok küçük halk nesilden nesile dalga dalga büyümüş ve halk kalabalıklaşmıştır. İlk akrabaları Yeni Gine ve Avustralya, 40.000 yıl önce Doğu Timor'a göçmeyi başarmıştır. Milattan 3000 yıl önce doğuya doğru göçmeye başlayan Avustranasya'lılar Okyanusya adaları'na gelmişlerdir.

Bu halk Timor'da mümkün olduğunca tarımı geliştirmiştir. Son olarak gelişmiş, uygar Malay toplumu güney Çin ve kuzey Çinhindi'nden gelir..

Portekiz Koloniliği​

Portekizliler, Avrupa'nın ilk kolonilerini 16. yüzyılda Güneydoğu Asya'da kurdu. Onlar başta Timor adasını ve etrafındaki adaları yönetmeye çalıştılar ama sonra bir tek Doğu Timor'da kolonilerini sürdürebilmişlerdir. Bu sırada Habsburg Hanedanı Portekiz'de hükmetmekteydi (1580-1640).

Uzun yıllar Portekiz idaresinde kaldıktan sonra 1975 yılında komşusu Endonezya tarafından işgal edilen Doğu Timor 1975 yılında kesin olarak Endonezya'nın 27. vilayeti oldu. 1999 yılını takiben Birleşmiş Milletler'in araya girmesiyle özerkliğin verilmesinin ardından Endonezya bölgenin kontrolü üzerindeki iddialarından vazgeçti ve 1999 yılında yapılan referandumun ardından 20 Mayıs 2002'de bağımsızlığını kazandı. 1999 referandum sonrası ve 2006 yılında rakip siyasi partiler, çeteler ve kabileler arasındaki çatışmalar ve ayaklanmalar sırasında başkent Dili ve diğer Doğu Timor kasabaları yakılarak ağır hasar görmüştür. Nüfusun çoğu mülteci kamplarına kaçmıştır ve gerginlik hala devam etmektedir.



Bu 13 bölge 65 altbölge, 443 sucos ve 2,336 kasaba, köy ve küçük köy'e ayrılır.

Coğrafya​

Doğu Timor bayrağı ya da Timor-Leste bayrağı, 2002'den beri kullanımdadır.

Malay Takımadalarına bağlı Küçük Sunda Adalarının bir parçası olan Timor adası bu takımadanın en büyük adasıdır. Kuzeydeki dağlık adalardan Ombai ve Wetar Boğazı ile ayrılan Timor Avustralya'dan güneydeki Timor Denizi ile ayrılır. Ülkenin batıdan Endonezya'ya bağlı olan Doğu Nusa Tenggara bölgesi ile komşudur. Doğu Timor'un en yüksek yeri Ramelau Dağı (ya da Tatamailau dağı) vardır 2,963m..

İklim​

Ülkenin iklimi Tropikal İklim'dir. Ülke sıcak ve nemli'dir. Ülkede kurak ve yağmurlu geçen 2 mevsim vardır. Başkent, en büyük şehir ve liman olan Dili'dir ve ülkenin kent denilebilecek tek şehiridir. İkinci büyük şehir ise bir doğu kasabası olan Baucau'dur. Dili'de uluslararası bir havalimanı, Baucau, Suai ve Oecusse gibi daha küçük şehirlerde ise küçük Havaalanları vardır. Dili'deki Havalimanı'nın pistinden büyük uçaklar geçemez.

Demografi​

Doğu Timor nüfusu yaklaşık 1 milyondur. Son zamanlarda yetişkin nüfus oranı, yüksek doğum oranları ile artmaya başlamıştır, nüfusun artmasında mültecilerin ülkelerine geri dönmesinin katkısı vardır. Nüfus özellikle başkent ve tek kenti Dili'de yoğunlaşmıştır.

Din​

Doğu Timor Filipinler ile birlikte Asya'da Katolik nüfusun en yoğun olduğu 2 ülkeden biridir. Halkın %96,9'u Katolik, %2,2' si Protestan, %0.3' ü Müslüman ve geri kalanı Hinduizm, Budizm ile diğer yerel dinlere mensuptur.

Dil​

Doğu Timor'da 2 resmî dil vardır. Bunlar; Portekizce ve Austronesian dillerinden biri olan Tetum'dur. Halk arasında Tetum daha çok kullanılır. Bu iki dilden sonra Endonezce ve yerli dilleri konuşulmaktadır.

En önemli 15 yerli dil: Bekais, Bunak, Dawan, Fataluku, Galoli, Habun, Idalaka, Kawaimina, Kemak, Lovaia, Makalero, Makasai, Mambai, Tokodede ve Wetarese'dir.

Ekonomi​

Doğu Timor, 2002 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra altyapı yatırımı, kamu yönetiminin güçlendirilmesi ve genç nüfusa istihdam sağlanması gibi bir dizi meseleyle mücadele etti.

Kişi başına düşen milli gelirin 800 dolar olduğu Doğu Timor, gayri safi yurtiçi hasıla ve satın alma gücü bakamından Asya’nın ve dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer alıyor. Nüfusun büyük bölümü tarımla geçimini sağlıyor, ihraç ürünleri arasında pirinç ve kahve önemli yer tutuyor.

Petrol ve doğal gaz zengini ülkede, bu kaynaklardan elde ettiği gelirlerle yoksulluğun azaltılması ve ekonominin güçlendirilmesi yönünde çalışmalar yürütülüyor.

Siyasi Durum​

Güneydoğu Asya’nın en genç ülkesi olan Doğu Timor’da bağımsızlık sonrasında BM Doğu Timor’u Destekleme Gücü ve BM Doğu Timor Entegre Misyonu 2002-2012 yılları arasında görev yaptı.

2002 yılında hazırlanan ülke anayasasına göre, devlet başkanı ve 65 sandalyeli tek kamaralı Ulusal Meclis üyeleri halk tarafından 5 yıllığına seçiliyor.

Devlet başkanı sembolik yetkilere sahip, yürütmenin başı ise başbakan. Ülkede 20 Mart 2017’de yapılan devlet başkanı seçimini eski meclis başkanı Francisco Guterres, oyların yüzde 57’sini alarak kazandı.

Bir sonraki seçiminin 2022’de yapılacağı ülkede Rui Maria de Araujo başbakan olarak görev yapıyor.

Mutfak​

Doğu Timor mutfağı domuz, balık, fesleğen, bakliyat, mısır, pirinç, kök sebzeler ve tropik meyveler gibi yerel ürünlerin etrafında şekillenmiştir. Ülke mutfağı güneydoğu Asya ülkelerinin ve uzun süre sömürgesi olduğu Portekiz’in mutfağından da izler taşır. Yüzlerce yıllık Portekiz hakimiyetinin bir neticesi olarak, yerel mutfak üzerinde diğer Portekiz sömürgesi ülkelerin mutfaklarından da etkiler görülür.

Doğu Timor Türk Temsilciliği​

Cakarta Büyükelçiliği'nin Görev Bölgesindedir.

Posta adresi
Jl. H.R. Rasuna Said Kav.1 Kuningan Jakarta 12950 Indonesia
T:+62 21 525 62 50 / +62 21 526 41 43
F:+62 21 522 60 56
E: embassy.jakarta@mfa.gov.tr
: Cakarta Büyükelçiliği
:Cakarta Büyükelçiliği

Görev Bölgesi :
Endonezya Cumhuriyeti, Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN)