Nutuk (Mustafa Kemal Atatürk)

Nutuk, Gazi Mustafa Kemal'in 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde, 1919'dan 1927'ye dek kendisinin ve silah arkadaşlarının faaliyetlerini özetlediği konuşmasının metnidir. Kültür Bakanlığı Yayınevi tarafından (belgeler bölümü dışında) yaklaşık 900 sayfalık bir kitap olarak yayımlanmıştır ve Türkiye'nin bu dönemle ilgili en temel resmî tarih kaynağı olma niteliğindedir.

Nutuk, Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı dönemini birinci ağızdan aktardığı, Cumhuriyet tarihi açısından önemli bir eserdir.

Nutuk'un güncel Türkçeye çevrilmiş sürümleri pek çok yayınevi tarafından basılmış, bazıları Söylev adını tercih etmişlerdir.

Nutuk, belgeleri sayesinde, Atatürk'ün tarihçi kimliğini de ortaya koymaktadır. Atatürk, yaşanılan olaylarla ilgili kayıtlı belgeleri toplamış ve Nutuk'u yazarken bu belgelere dayanarak icraatlarını özetlemiştir.

Konuşma, objektifliği hususunda başta Halide Edib Adıvar ve Kâzım Karabekir tarafından olmak üzere birçok kişinin eleştirisine hedef olmuştur.

Atatürk, Nutuk ile geçmişi anlatıp aynı zamanda gelecekte olabilecek tehlikelerin önceden sezilebilmesi için alınacak derslerden bahsetmektedir. Bazı sayfalarda açıkça belirttiği "sonraki yıllarda durumun kolay ve açıkça değerlendirilmesi için bu kadar ayrıntıya yer verilmiştir" sözü ile Atatürk ileri görüşlülüğünü bir kere daha ortaya koymuştur.

Aynı zamanda bu kitap, şu an Türkiye'de okutulan T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin ders ve çalışma kitaplarının hazırlamasında en büyük rolü oynamıştır. Bu kitap Atatürk'ün Samsun'a çıktığı tarih olan 19 Mayıs 1919'dan, Cumhuriyet sonrası inkılap dönemine kadarki (1927) zaman diliminde olan olayları anlatmaktadır.

Atatürk'ün yetiştiği dönemde kullanılan söz dağarcığı ve cümle yapısı bakımından ulusal edebiyat devrinin temsil ettiği dildir. Klasik Osmanlıcaya göre oldukça sadeleştirilmiştir. O devirde kullanılan Arapça ve Farsça sözcükler ve bu dillerden alınan kurallarla oluşturulan tamlamalar, devlet dilinde kullanımından dolayı Nutuk'a girmiş sözcükler nedeniyle dili günümüze göre oldukça ağırdır. Dil kullanılırken anlatılan duruma göre bazen kısa ve keskin tümceler bazen de uzun ve hareketli söyleyişlere yer verilmiştir.

Nutuk'ta adı geçen kişiler​

• Kâzım Karabekir Paşa
• İsmet Paşa (İnönü)
• Rauf Bey (Orbay)
• Refet Paşa (Bele)
• Cemâl Paşa (Mersinli)
• Nurettin Paşa (Sakallı)
• Kara Vasıf Bey (Karakol)
• Zeki Bey (Kadirbeyoğlu)
• Celâleddin Arif Bey
• Cafer Tayyar Paşa (Eğilmez)
• Ali İhsan Paşa (Sabis)
• Bekir Sami Bey (Kunduh)
• Rıza Nur Bey
• Çerkez Ethem Bey ve kardeşleri
• Selahattin Bey (Köseoğlu)
• Hüseyin Avni Bey (Ulaş)
• Ali Rıza Paşa
• Şerif Paşa
• Ahmet İzzet Paşa (Furgaç)
• Çürüksulu Mahmut Paşa
• Yahya Kaptan
• Herbert G. Wells "Outline of History - 1921" tarih kitabının yazarı