Ülke Mozambik Cumhuriyeti

Mozambik ya da resmî adıyla Mozambik Cumhuriyeti, Afrika kıtasının güneydoğu bölümünde yer alan bir ülke. Ülkenin doğu sınırının tamamını Mozambik Kanalı'nın da yer aldığı Hint Okyanusu oluşturmaktadır. Mozambik kuzeyde Tanzanya, Malavi, kuzeybatıda Zambiya, batıda Zimbabve, güneybatıda ise Güney Afrika Cumhuriyeti ve Svaziland ile komşu konumundadır. Ülkenin başkenti Maputo'dur.

İsim​

Ülke isminin günümüzde de Mozambik'e bağlı olan Mozambik Adası'na ilk gelen ve daha sonra yöneticisi olan ve buraya adını veren Arap şeyhi Musa Ben Mbiki'den geldiği düşünülmektedir. 1498 yılında bu adaya ayak basan ilk Avrupalılar'dan biri Vasco da Gama olmuş ve Musa Ben Mbiki ile de bir görüşme gerçekleştirmiştir. Buradan yola çıkarak ilerleyen dönemlerde Afrika anakarasında yer alan bölge için Mozambik adı kullanılmaya başlanmış, adanın adı da Ilha de Moçambique (Mozambik Adası) olarak değiştirilmiştir.

Tarih​

Avrupalıların gerçekleştirdiği keşif yolculuklarından önce Afrika'nın bu kıyı bölgelerinde Arap tüccarlar bulunmaktaydı. Bu tüccarlar Afrika, Arap yarımadası ve Hindistan arasında altın, fildişi ve Afrikalı köle ticaretini yapmaktaydılar. İlk Avrupalı olarak Portekiz kralının emri ile Arabistan ile Doğu Afrika arasındaki güzergahı hakkında bilgi edinilmesi istenen Pedro da Covilhao bu bölgeye ayak basmıştır. Pedro da Covilhao'nun 1497 yılında Sofala'ya ayak basmasından tam bir yıl sonra, 1498 yılında, Vasco da Gama, Hindistan seferi esnasında Mozambik'e uğramıştır. Aynı zamanda şehir de olan ve ülkenin sömürge bölgesi olmasından sonra da 1898 yılına kadar Mozambik'in başkenti olan Mozambik Adası'nda dönemin şeyhi olan ve ülkeye daha sonraları da ismini veren Musa Ben Mbiki ile de görüşme gerçekleştirmiştir. Bu yıldan sonra buraya olan ilgisi artan Portekizliler altın bulma umudu ile de Zambezi nehri boyunca ilerleyerek iç kesimlere girmişler ve buraları hakimiyeti altına almışlardır. 20. yüzyılın ortalarına kadar buradaki hakimiyetini sürdüren Portekiz, Mozambik'in koloni olarak ilanından sonra burada yerleşik halkı zorla çalıştırmış, köle olarak satmış ve kötü muameleye maruz bırakmıştır.

1890 yılına iki sömürgesi olan Angola ve Mozambik'i birleştirme girişimleri Birleşik Krallık'ın baskısı sonucu gerçekleşmeyen Portekiz, bu tarihten sonra "Birleşik Güney Afrika Koloni İmparatorluğu" hayalinden vazgeçmek durumunda kalmıştır. Bu tarihten sonra bu bölgede Britanya'nın hakimiyeti artmaya başlamış, Almanya ve Birleşik Krallık buradaki Portekiz hakimiyetine karşı birleşerek Angola Antlaşması'nı imzalamışlardır. Bu anlaşmaya göre her iki ülke Portekiz'in olası bir maddi kaynak talebinde bu talebi ortaklaşa karşılamayı kararlaştırmış, Portekiz'in de olası talebi ilerleyen dönemlerde geri ödeyememesi durumunda da güvence olarak talep edilecek olan Portekiz bölgelerinin kendi aralarında paylaşımını öngörmüşlerdir. Bu anlaşma her ne kadar 30 Ağustos 1898 yılında imzalanmış olsa da, Britanya'nın 1899 yılında Portekiz ile daha önceden imzaladığı ve her iki ülkenin de karşılıklı olarak sömürge topraklarına saygı göstermesini içeren ve Britanya'ya Portekiz Denizaşırı topraklarını savunmasına karşılık Britanya'ya Portekiz'in Afrika'da bulunan sömürge topraklarında izinsiz dolaşım hakkın veren Windsor Antlaşması'nı uzatması ile gerçeğe dönüşmemiştir. İlerleyen yıllarda Angola antlaşmasının yürürlüğe girmesi adına özellikle Britanya tarafından adımlar atılmaya çalışılmışsa da, I.Dünya Savaşı'nın başlaması ile bu antlaşma bir daha açılmamak üzere kapatılmıştır. Savaşın sürdüğü dönemde Güney Afrika Cumhuriyeti (1914-1915) Mozambik'i fethetme hedefini açıklamış, 1917 yılından itibaren de Alman birlikleri Alman Doğu Afrikası (günümüzde Tanzanya) koloni ülkesinden ilerleyerek Mozambik'in kuzey bölgelerinin büyük çoğunluğunu elde etmiştir. Portekiz Doğu Afrikası (günümüzde Mozambik) yaşanan bu gelişmelerin ardından savaşın sona ermesi ile birlikte imzalanan Versay Barış Antlaşması ile Almanların sömürgeleri için oluşturduğu ileri karakolun yer aldığı Kionga Üçgeni'ni tazminat olarak elde etmiştir.

1962 yılında FRELIMO'nun kurulması ile birlikte özgürlük talepleri de dile getirilmeye başlanmıştır. Portekiz'in sömürge ülkesine daha da sıkı bağlandığında, FRELIMO da aynı oranda karşı savunmaya geçmiştir. 1964 yılında silahlı mücadeleye geçilmesi ile birlikte şiddet olaylarında da artış yaşanmaya başlanmıştır. Bu mücadele özellikle kuzey kesimlerde kısa sürede başarıya ulaşsa da, tüm ülkenin bağımsızlığa kavuşması ise, Portekiz'de 25 Nisan 1974 tarihinde gerçekleştirilen ve diktatör rejimin yıkılması ve demokratik bir yönetimin başa geçmesi ile son bulan Karanfil Devrimi neticesinde gerçekleştirilmiştir. Yeni Portekiz Hükumeti, derhal sömürgesi olan topraklardan çekilme sürecini başlatmış ve Mozambik, 1498'den beri süregelen Portekiz sömürgesini sona erdirerek 25 Haziran 1975 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlık ilanı, Mozambik Halk Cumhuriyeti adı altında yapılmış ve Devlet Başkanı olarak FRELIMO lideri Samora Machel ülkenin yönetimine gelmiştir. 1986 yılında sebebi çözülemeyen bir uçak kazasında Devlet Başkanı'nın hayatını kaybetmesi neticesinde FRELIMO'nun marksist kanadı yönetimde güçlü bir konuma gelmiş ve devleti kontrol altına almışlardır. Ülkedeki tüm endüstri kamusallaştırılmış, tarımsal üretim kooperatifleri oluşturmuşlardır. Marksist ideolojinin hakim olduğu ülke, bu nedenle özellikle Angola Halk Cumhuriyeti, Doğu Almanya, Küba ve Sovyetler Birliği gibi o dönemin doğu blok komünist ülkeleri ile iyi ilişkiler içerisinde olmuştur. Yaşanan bu gelişmeler neticesinde Avrupalı kalifiye personellerin ülkeyi terk etmesi sonucu, ülke ekonomisi ciddi zararlar görmüştür. 1970'li yılların ortasından itibaren Güney Afrika Cumhuriyeti ve Rodezya tarafından desteklenen yeni bir direniş hareketi başlamış, bu hareket neticesinde RENAMO "Mozambik Ulusal Direnişi" oluşmuştur. 1976 yılında başlayan iç savaş 16 yıl boyunca sürmüştür. Bu süreç içerisinde askeri kuvvet olarak 1980 yılından itibaren diğer ülkelerden askeri güç takviyesi edinmiştir. Bu doğrultuda Zimbabve ülkeye 10.000 askeri güç sevk etmiştir. 1 Aralık 1990 tarihinde gerçekleştirilen anayasa değişikliği ile günümüzde de adı olan Mozambik Cumhuriyeti adını alan ülke, komünist ve tek partili düzenden çok partili ve demokratik bir anayasal yapıya geçiş gerçekleştirmiştir. 1992 yılında da taraflar arasında Roma'da varılan anlaşma ile de iç savaşa son verilmiştir. 1994 yılında gerçekleştirilen ilk demokratik seçimler neticesinde FRELIMO, iktidarını perçinlemiş, RENAMO ise komşu ülkelerin baskısı neticesinde muhalefet partisi olmayı kabul ederek mecliste yerini almıştır.

Şubat 2000 yılında yaşanan şiddetli yağmurlar neticesinde oluşan selde birçok Mozambik vatandaşı hayatını kaybetmiştir.

Ekim 2013 tarihinde Gorongosa'da bulunan RENAMO merkezinin hükumet kuvvetleri tarafından ele geçirilmesi sonucu, RENAMO yetkilileri 1992 yapılan anlaşmanın hükumet tarafından geçersiz kılınması için adımlar atıldığı ve her iki taraf arasında da çatışmaların yaşandığı bilgileri dile getirilmiştir.

Mozambik bayrağı​

Mozambik bayrağı günümüzdeki kullanılan hali ile 1 Mayıs 1983 tarihinde göndere çekilerek kullanılmaya başlanmıştır.

Mozambik bayrağı, Portekiz sömürgeciliğine karşı bağımsızlık mücadelesini gerçekleştiren Mozambik Kurtuluş Cephesi (FRELIMO - Frente de Libertação de Moçambique) partisi bayrağındaki renklerden esinlenerek meydana getirilmiştir.

Bayrak, yatay olarak beş şeritin 10:1:10:1:10 oranında yeşil, beyaz, siyah, beyaz ve sarı dizilmesiyle ve göndere çekilen tarafta dikey olarak konumlandırılan kırmızı ikizkenar üçgenin yatay şeritlerin üzerine gelecek şekilde konuşlandırılmasından meydana gelmektedir. Yatay şeritlerde bulunan renklerden yeşil renk ülkenin doğasını temsil ederken, siyah renk Afrika kıtasını, sarı renk ise ülkenin mineral zenginliğini sembolize etmektedir. Yatay büyük şeritleri birbirinden ayıran iki küçük şeritte bulunan beyaz renk ise adaleti ve barışı ifade etmektedir. İkizkenar üçgene rengini veren kırmızı ise sömürgecilik sistemine karşı verilen mücadeleyi sembolize etmektedir. Ayrıca üçgen içerisinde tam ortasına gelecek şekilde konumlandırılmış durumda bulunan büyük beş köşeli sarı bir yıldız mevcuttur. Yıldızın üzerinde sayfaları açık bir kitap, kitabın da üzerine gelecek şekilde ise ucunda süngü bulunan bir kalaşnikof ve çapa resmedilmiştir. Süngülü kalaşnikof ülkenin savunulmasını ve her daim uyanık olunması gerektiğini ifade ederken, çapa çiftçileri ve bunların ürünlerini sembolize etmektedir. Kitap eğitimi temsil ederken büyük sarı yıldız ise ülkenin kendini yeniden bulduğu Enternasyonalizm ruhunu simgelemektedir.

Mozambik Arması​

Mozambik arması, Afrika ülkesi Mozambik tarafından kullanılan resmi devlet armasıdır.

Armanın merkezinde sarı zemine sahip dişli yer almaktadır. Dişlinin alt bölümünde Mozambik Kanalı'nı temsilen yatay mavi-beyaz dalgalar yer almaktadır, dalgaların üzerinde yeşil zemine sahip Mozambik haritası konumlandırılmıştır. Ülke haritasının üzerinde yeni bir başlangıcın ve daha iyi bir hayatın sembolü olarak güneş yer almaktadır. Tüm bunların üzerine konumlandırılan ve sayfaları açık olarak armada yer alan kitap ise ülkenin eğitime verdiği önemi temsil etmektedir. Bunun da üzerine çapraz bir şekilde konumlandırılan çapa ve Kalaşnikoftan çapa ülkedeki çiftçi sınıfını temsil ederken, kalaşnikof ise ülkenin bağımsızlığı için verilen mücadeleyi simgelemektedir. Dişlinin üstüne denk gelecek şekilde konumlandırılan sarı çerçeveli kırmızı beş köşeli yıldız ise Sosyalizmin simgesi olarak armada bulunmaktadır. Bu dişlinin çevresi birbirine simetrik olarak duran mısır koçanı ve şeker kamışı ile kapatılmıştır. Üst bölümü açık çelenk görünümünde duran mısır koçanı ve şeker kamışının alt birleşme kısmında üzerilerine dolanmış bir şekilde konumlandırılmış kırmızı renge sahip slogan bandı üzerinde ise Portekizce olarak ülkenin resmi adı olan Mozambik Cumhuriyeti (República de Moçambique) yazmaktadır.

Ülke 1975 yılında Portekiz'den bağımsızlığını kazandıktan sonra kullanmaya başladığı arma bugünkü arma ile büyük benzerlik göstermekteydi. O dönemki armada Mozambik haritasının kahverengi bir zemini vardı ve arma daha dairesel hatlara sahip bir konumdaydı. 1982 yılında yapılan değişiklik ile bugünkü halini alan armada sadece slogan bandı üzerinde ülkenin o dönemki adı olan Mozambik Halk Cumhuriyeti yer almaktaydı. 1990 yılında ülkede var olan rejimin değiştirilmesi ile ismi de değişmiş ve arma bugünkü halini almıştır.

Siyaset​

Ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1975 yılından bu yana iktidarı elinde bulunduran FRELIMO, bağımsızlık sonrası benimsenen marksist düşünceden 1989 yılında vazgeçerek, 1990 yılında demokratik yapıya geçiş sağlanmıştır. 1990 yılındaki bu geçiş ile birlikte oluşturulan yeni anayasa bağımsız ve özgür seçimleri, çok partili bir sistemi ve serbest piyasa koşullarını garanti altına almaktaydı. Bu yıldan sonra yapılan ve FRELIMO'nun zaferi ile sonuçlanan tüm seçimler bağımsız dış kaynaklar tarafından genel olarak adil olarak adlandırılmış olsa da, iktidardaki bir parti olarak FRELIMO seçimi etkilemek adına tüm imkanları kullandığı ifade edilmiştir. O yıldan sonra FRELIMO ve RENAMO'nun etkili olduğu iki partili bir Mozambik siyaseti gelişmiş, bu iki parti dışında kalan diğer partilerin hiçbir şekilde ağırlığı hissedilememiştir. Son olarak 2009 yılında gerçekleştirilen genel seçimlerde RENAMO'dan ayrılanlar tarafından kurulan Movimento Democrático de Moçambique (Türkçe: Mozambik Demokratik Hareketi) (MDM) beklenmedik bir başarı göstererek meclise girmeyi başarmıştır.

Coğrafya​

Ülkenin sahip olduğu 4.571 km sınırın 1.569 km'si Malavi, 491 km'si Güney Afrika Cumhuriyeti, 105 km'si Svaziland, 756 km'si Tanzanya, 419 km'si Zambiya ve 1.231 km'si Zimbabve ile oluşmaktadır. Mozambik sahip olduğu 799,380 km² ile dünyada en büyük 36. ülke konumunda olup, bu alanların %2,2'sini sulak alanlar oluşturmaktadır.

Mozambik'in 2.800 km'lik kıyı şeridinde düz ovalar yer almaktadır. Bu düz ve alçak ovalar ülkenin güney bölgelerini neredeyse tamamen kaplamaktadır. Kıyılardan uzaklaşıp iç kesimlere doğru ilerledikçe kademeli olarak artan ve 1000 m'yi bulan yükseltiler ve yükseltilerde yer alan ovalar gözlemlenebilmektedir. Ülkenin en yüksek noktasını Zimbabve sınırına yakın bir konumda bulunan 2.436 m ile Binga Dağı oluşturmaktadır.

Ülke genelinde yer alan akarsuların birçoğu yüksek noktalardan doğuya doğru ilerleyerek Mozambik Kanalı'na akmaktadır. Ülkenin en büyük nehrini ülke içerisinden geçtiği 2.574 km ile Zambezi nehri oluşturmaktadır. Mozambik'in batısında yer alan ve dünya üzerinde vadi üzerine kurulu en büyük barajlardan biri konumunda olan Cahora-Bassa Barajı ile Zambezi nehrinin suları biriktirilmektedir. Ayrıca Tanzanya ile sınırı oluşturan Rovuma Nehri, Save Nehri ve Limpopo Nehri ülkenin diğer büyük akarsularını oluşturmaktadır. Malavi Gölü'nün dörtte bir alanı da Mozambik egemenliği altında yer almakta olup, bu alan içerisinde Malavi'ye ait olan iki ada (Likoma ve Chizumulu) bulunmaktadır.

Mozambik topraklarının %18'i ormanlık ve çalılık alanlardan oluşurken, %4'ü tarımsal alan olarak kullanılmakta, %55'i de çayır ve meralardan meydana gelmektedir.

İklim​

Ülke genel olarak nemli ve kurak mevsimlerin hakim olduğu savan iklimi etkisi altında yer almaktadır. Yıllık yağışların %80'i Kasım-Nisan dönemlerinde gerçekleşen yağmur sezonunda yağmaktadır. Ülke genelinde de yıllık yağış ortalamaları bölgeye göre 700 mm ile 1500 mm arasında değişkenlik göstermektedir. Yağmur dönemlerinde sıcaklıklar tropikal boğucu sıcaklık etkisi altındayken, kurak dönemlerde özellikle geceleri daha soğuk dereceler ölçülmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması gündüz 25 °C - 30 °C arasındayken, ki iç bölgelerde bu değerler 35 °C kadar çıkabilmektedir, gece sıcaklığı ortalaması 15 °C ile 25 °C arasındadır.



Son olarak 2007/2008 döneminde gözlemlendiği gibi belli dönemlerde gerçekleşen aşırı yağışlar ölümlere sebep olabilmekte ve tarımsal ürünlere zarar verebilmektedir.

Ülkenin kalkınmasına ve gelişmesine engel olarak görülen kuraklık ülkenin her üç ya da dört yılda bir karşılaştığı bir durumdur.

Bitki örtüsü​

Ülke genelinde hakim olan bitki örtüsü kurak çayırlar ve birkaç kurak ormanlık alanlardır. Savana bölgesinde yer alan ağaçlar yer yer yapraklarını kurak dönemde dökerken, yağmur dönemi boyunca yeniden yeşermektedirler. Baobab ağaçları çok sık olarak görülmektedir. Kuraklık döneminde kurumuş ve kahverengi bir görünüme sahip olan çimenler, yağmur dönemlerinde yeşererek iki metre yüksekliğe ulaşabilmektedir.

İdari yapılanma​

Mozambik, idari olarak 10 yönetim bölgesine (províncias) ve 1 başkent bölgesine (cidade) ayrılmış olup, bu bölgeler şu şekilde sıralanmaktadır:

1. Cabo Delgado Bölgesi
2. Gaza Bölgesi
3. Inhambane Bölgesi
4. Manica Bölgesi
5. Başkent Bölgesi
6. Maputo Bölgesi
7. Nampula Bölgesi
8. Niassa Bölgesi
9. Sofala Bölgesi
10. Tete Bölgesi
11. Zambezia Bölgesi

Şehir​

Mozambik'in en çok nüfusa sahip şehri başkent Maputo'dur. Başkentte 2007 rakamlarına göre 1.096.628 kişi şehir merkezinde olmak üzere tüm Maputo bölgesinde 1.810.641 kişi yaşamaktadır. Bu nüfus sayısı ile başkent çevresinde ülke nüfusunun %10'u yaşamaktadır. Ülkenin en büyük beş şehrin nüfus bilgileri şu şekildedir: Maputo (1.094.628), Matola (671.556), Nampula (471.717), Beira (431.583) ve Chimoio (237.497)

Ekonomi​

Ülke ekonomisi genel olarak tarımsal ürünlere bağlı bir konumdadır. 1980'li yıllarda yaşanan iç savaş ve buna bağlı olarak Avrupalı kalifiye personelin ülkeyi terketmesi ve sık sık yaşanan kuraklık nedeniyle ülke ekonomisi ciddi zararlar görmüştür. O dönem devletin kontrolünde olan tarlalar ve işletmeler, 1990 yılında serbest piyasa ekonomisine geçiş ile devlet kontrolünden çıkarılmıştır.

Ülkenin para birimi Metacal olup, 2006 yılında para biriminden üç sıfır atılmıştır.

Tarım : Mozambik'te yetişkin nüfusun %80'ini tarımsal faaliyetlerde bulunuyor olmasına rağmen, bu kesimin Gayrısafî yurtiçi hâsıla olarak üretime katkısı %24 düzeyindedir. Ülke genelinde kaju, şeker kamışı, pamuk ve çay elde edilen en önemli tarımsal ürünler olarak ön plana çıkmaktadır. Bunların haricinde muz, tütün, palmiye yağı gibi ürünlerinde ekimi yapılmaktadır.

Maden: Mozambik birkaç maden hammadde yataklarına sahiptir. Ülkede elmas, altın ve bakır gibi madenlerin çıkartılma işlemi gerçekleştirilmektedir. Ayrıca belli oranlarda mermer, granit, boksit, korendon, mika ve grafit gibi yeraltı madenleri de elde edilmektedir.

Dış ticaret : Mozambik'in dış ticaret dengesi negatif bir görünümdedir. İhracatı yapılan ürünlerde kaju, kabuklular, pamuk ve şeker en önde yer almaktadır. Ülkenin en önemli ithalat kalemlerini ise makina, elektronik ürünler, petrol, gıda ve tüketim ürünleri oluşturmaktadır.

Nüfus​

Ülke nüfusunun 2016 tahmini verilere göre 25,930,150 olarak ifade edildiği Mozambik'te, toplam nüfusun büyük bir oranı Bantu etnik grubuna mensuptur.

Mozambik genç bir nüfusa sahip olup, 2013 tahmini verilerine göre %66,43'ü 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %2,9'u 65 yaş ve üzerindedir.

0-14 yaş: %44.92 (erkek 5,856,623/kadın 5,791,519)
15-24 yaş: %21.51 (erkek 2,741,474/kadın 2,835,474)
25-54 yaş: %27.24 (erkek 3,301,883/kadın 3,762,626)
55-64 yaş: %3.42 (erkek 425,312/kadın 462,125)
65 yaş ve üzeri: %2.9 (erkek 345,408/kadın 407,706)

Şehirde yaşayanların oranı 2015 verilerine göre %32,2 olan ülkede nüfusun yıllık artış oranı 2016 tahmini verilerine göre %2,45 düzeyindedir.

Etnik gruplar​

Bantu etnik grubun çoğunluğu oluşturduğu ülkede, bu grup içerisindeki en büyük etnik grubu %40 ile Makua etnik grubu almaktadır. Makua halkından sonra en etkin etnik grup Tsongo grubudur. Malavi'de de yaşayan Yao etnik grubu %12'lik bir nüfusa sahip olup, ülkenin özellikle kuzeydoğusunda yaşayan Makonde etnik grubu ise nüfusun %11'ini oluşturmaktadırlar.

Ülkede yerel etnik grupların dışında çoğunluğunu Portekizlilerin oluşturduğu Avrupalılar ile birlikte Çinliler ve Hintler de yaşamaktadır.

Dil​

Ülkenin resmî dili Portekizce dir. Portekizce'nin yanı sıra ülkede 40 farklı dil/lehçe konuşulmaktadır. Yerel dillerin hepsi Bantu dilleri arasında yer almaktadır. 2007 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımında, nüfusun sadece %12'sinin Portekizce'yi anadili olarak kullandığı tespit edilmiştir. Her ne kadar Mozambikliler'in yarısı Portekizce'yi ikinci bir dil olarak konuşsa da, ilk dil olarak kendi yerel dillerin tercih edildiği görülmüştür. Mozambik nüfusunun büyük bir bölümü birçok yerel dili aynı anda konuşabilmektedir.

Din​

Ülke nüfusunun yarısından fazlası Hristiyan inancını benimsemektedir. Bu dine inanan nüfusun %28'inden fazlası da katolik mezhebine göre yaşamını sürdürmektedir. İslamiyet'e inanan ve bu inanca göre yaşayan müslümanların oranı %18 düzeyindedir.

Sosyal durum​

UNICEF verilerine göre ülkede 1,5 milyon yetim bulunmaktadır. Bu yetimlerin 470.000'i AIDS nedeniyle yetim kalanları kapsamaktadır. Ülkede fakirlik nedeniyle çocuk işçiliği sık gözlenen bir durumdadır. Ailelerin birçoğu çocuklarından gelecek olan paraya göre yaşamlarını sürdürmektedir. Mozambik'te 5 yaşın altındaki çocukların sadece %6'sının doğum belgesi bulunmaktadır. Doğum belgesi olmadan elde edilemeyen devlet korumasından yoksun olan çocuklar zorla evlilik, taciz, çocuk işçisi ya da silahlı kuvvetlerde kullanım gibi sorunlarla karşılaşmaktadır. Ülkedeki çocuk nüfusunun %32'si tarlada ya da pazarda çalışmakta, ayakkabı boyacılığı ya da dilencilik yapmaktadır. Çocukların yanında yaşlı nüfusun da yaşama şartları sınırda yer almakta olup, devletten alınan emekli maaşı 5 dolar düzeyindedir.

Eğitim​

Ülke nüfusunun neredeyse yarısına yakın kısmı okuma ve yazma bilmemektedir. 1992 yılında sona eren iç savaşın ardından ilköğretimde eğitim hizmetini daha sağlıklı verebilmek adına adımlar atmıştır. Güncel olarak çocukların %80'i beş yıllık ilkokul eğitimini almak için okullara gitmektedir. Çocukların sadece %30'u 6. ve 7. sınıfları ziyaret edebilmektedir. Sınıflarda öğrenci mevcudiyeti çok yüksek olup, sınıf ortalaması 74 olarak ifade edilmektedir. Her ne kadar eğitim şartlarını düzeltmeye ve geliştirmeye dair adımlar atılmaya çalışılsa da, mevcutta olan az sayıdaki derslik, mobilya, kitap-defter gibi nedenlerle ilerleme istenilen düzeyde sağlanamamaktadır.

Ülkede hizmet veren devlet üniversiteleri ise şu şekildedir:

• Eduardo-Mondlane-Üniversitesi - Merkez yerleşkesi Maputo'da
• Maputo Pedagoji Üniversitesi - Merkez yerleşkesi Maputo'da
• Uni-Zambezi - Merkez yerleşkesi Beira'da
• Uni-Lurio - Merkez yerleşkesi Nampula'da

Mozambik Kültürü​

Mozambik’te askeri bölgede, havaalanında, köprülerde ve devlete ait binalarda fotoğraf çekmek yasal değildir. Fotoğraf çekmenize izin verilen tek yer kumsallar ve bir takım turistik bölgelerdir. Ülkede hırsızlık olaylarına çokça rastlanmaktadır, ayrıca kadınlar kumsallarda tek başına dolaşması güvenli değildir. O yüzden güvenliğiniz için bu konularda da dikkatli olmanızda fayda vardır.

Ayrıca şebeke suyunu kesinlikle tüketmemeniz gerekmektedir. AIDS’in yaygın olduğu ülkede tedbirli olmanızda fayda vardır. Halkının genel olarak güler yüzlü ve arkadaş canlısı olduğu ülkede kültürlerine saygı duymanız doğal olarak beklenmektedir.

Mozambik Mutfağı​

Mozambik ağırlıklı olarak Afrika’ya özgü tatları içerir. Fakat aynı zamanda Portekiz mutfağı etkisi de çokça hissedilmektedir. Bir kıyı ülkesi olan Mozambik’te balık ve deniz mahsulleri çokça tüketilmektedir. Öğlen yemeğinin en önemli öğün olarak görüldüğü ülkede çorba hemen her yemek başlangıcında mutlaka içilmektedir.

Ülke mutfağının geleneksek lezzetlerinden piri-pirichicken limonsuyu, sarımsak ve baharatlı chili’den yaptıkları piri-piri sosu ile marine edilerek hazırlanan tavuk yemeğidir ve genelde patates kızartmasıyla servis edilir. Ülkenin bir diğer leziz yemeği matapa ise deniz mahsulleriyle hazırlanan ve yer fıstıklı sos ile monyak yaprağı eşliğinde servis ettikleri pilavlarıdır. Piri piri sosunu pek çok yemeklerinde kullanan Mozambiklilerin büyük karidesin yanı sıra kabuklu deniz canlılarıyla hazırladıkları ve yine bu sosla tatlandırdıkları ızgara yemekleri ülkenin en sevilen yemekleri arasındadır.

Ülkenin yerel birası 2M oldukça popülerdir. Tipo tinto ise ulusal romlarıdır. Maputo’da bir restorana gittiğinizde sizden bahşiş beklenmemektedir. Diğer kentlerde ise beklenen bahşiş miktarı yüzde 5’tir.

Mozambik Festivalleri​

Mozambik’te pek çok kültür sanat festivali düzenlenmektedir. Eğlence ve müzik ağırlıklı bu festivaller Afrika ve kabile kültürünü deneyimlemek açısından çok iyi fırsattır. Ağustos sonu eylül başı arasında düzenlenen Avante Mozambik bunlardan biridir. Pek çok konserin yanı sıra seminer, film gösterimi ve performans sanatlarının da izleyiciyle buluştuğu festival her sene Mozambik’in zengin kültürünü tanıtmak amacıyla düzenlenir.

Mozambik Caz Festivali ise nisan başında düzenlenen 2 günlük festivalleridir. Ülkenin küçük kentlerinden gelen pek çok yerli müzisyen başkentte konserler düzenlemektedir. Festival kapsamında Mozambik yemekleri ve kültürü de tanıtılmaktadır.

5 Haziran yani Bağımsızlık Günü’nde ise geleneksel danslar ve performanslar eşliğinde sabahtan akşama etkinlikler düzenlenir. Ulusal stadyumda gerçekleşen festival Mozambik halkı için bayram tadında geçer.

Bir diğer kültür sanat festivali DOCKNEMA her yıl eylül ayında ülkenin başkenti Maputo’da düzenlenmektedir. Uluslararası belgesellerin gösterildiği festivalde yaklaşık 80 film izleyiciyle buluşmaktadır.

Sağlık​

AIDS ülkenin en büyük sorunlarından birini teşkil etmektedir. Mozambik'te 2012 verilerine göre resmi olarak yetişkin nüfusun %11,1'i bu virüsü taşımaktadır. Ülke genelinde gıda ve tıbbi ihtiyaç sıkıntısı yaşanmakta olup, temel sağlık hizmetlerine erişim sağlayabilen nüfusun oranı düşüktür. Her iki kişiden birinin temiz suya ulaşamadığı Mozambik'te, doğumların sadece %48 tıbbi olarak desteklenebilmektedir.

2013 tahmini verilerine göre ülke genelinde ortalama yaşam 52.29 düzeyinde gözlemlenmekte olup, bu oran erkeklerde 51.54 , kadınlarda ise 53.06 seviyesindedir.

Ulaşım​

Demiryolu : Ülke genelinde var olan 3.123 km'lik demiryolu hattı sadece komşu ülkeler üzerinden birbiri ile bağlantı sağlamakta olup, ülke içerisinde birbirinden bağımsız bir şekilde yer almaktadır. Mozambik genelinde var olan üç ana hat kıyı kesimindeki şehirler olan Maputo, Beira ve Nacala'yı iç kesim ile birbirine bağlayıp buradan komşu ülke sınırlarına kadar gidilebilmektedir.

Ağustos 2010'da Botsvana ile Mozambik arasında yapılan anlaşma ile iki ülke arasında Zimbabve'den de geçeçek şekilde bir demiryolu hattının yapılmasına karar verilmiştir. Bu hat ile Botsvana'da bulunan Serule'de çıkartılacak olan kömürün Mozambik'te bulunan limanlara taşınması gerçekleştirilerek açık denizlere indirilmesi planlanmaktadır.

Karayolu : Tüm ülke genelinde 1996 tahmini verilerine göre var olan toplam 30.400 km karayolundan sadece 5.685 km'si asfaltlanmış konumdadır. Mozambik'te yaşanan iç savaşın etkileri karayollarında da gözlemlenmekte olup, özellikle iç kesimlerde kalan bölümlerin bir kısmı güvenli bir sürüşe uygunluk arz etmektedir.

Denizyolu : Mozambik gemilerin geçiş yapabileceği ve insan taşımacılığına uygun 3.750 km'lik karasularına sahiptir.

Havayolu : Ülke genelinde var olan irili ufaklı 158 havaalanından sadece 22 tanesinin pisti asfaltlanmış konumdadır. Başkent Maputo'da bulunan ve aynı zamanda ülkenin en büyük havaalanı konumunda olan Maputo Uluslararası Havalimanı havaalanı ile Beira'da konumlandırılan Beira Havalimanı ülkenin uluslararası standartlara uygun iki havaalanını oluşturmaktadır.

Ülke, merkezi başkent Maputo'da bulunan LAM Mozambique Airlines ismi ile bir adet ulusal havayolu şirketine sahiptir.

29 Kasım 2013 tarihinde LAM Mozambique Airlines havayollarına ait bir yolcu uçağı 27 yolcu ve 6 mürettebat ile Maputo - Luanda seferini yapmak için havalandıktan ve son olarak Namibya'ya bağlı Rundu'da radarda görülmesinden kısa bir süre sonra radardan kaybolmuştur. İlk önce aşırı yağış nedeniyle Namibya'da bulunan Bwabwata-Ulusal Parkı'na acil iniş yaptığı söylenen uçağın daha sonra Angola / Botsvana sınırına yakın bir konumda Kavango bölgesinde düştüğü tespit edilmiştir ve uçağın tümüyle yanmış parçalarına ulaşılmıştır. Tüm yolcular ve mürettebat bu kaza sonucunda hayatını kaybetmiştir.[15] Aralık 2013'te yapılan haberlerde uçağın kasıtlı olarak düşürüldüğü haberleri yapılmıştır. Buna göre uçağın birinci kaptanının kokpiti terk etmesi sonrası kapıyı kilitleyen ikinci pilotun otomatik pilot ayarlarını manipule ederek ve daha sonra geri gelen birinci pilotu kokpite almayarak uçağın düşmesine neden olmuştur.

Mozambik'te bulunan Türkiye Elçiliği​

MAPUTO BÜYÜKELÇİLİĞİ
Adres: Avenida da Marginal 3901, Maputo, Mozambique
Telefon: + 258 21 49 41 22
Faks: + 258 84 478 69 89
embassy.maputo@mfa.gov.tr
T.C. Dışişleri Bakanlığı Maputo Büyükelçiliği