Ülke Zimbabve Cumhuriyeti

Zimbabve, resmi adıyla Zimbabve Cumhuriyeti, Afrika kıtasının güneyinde, denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Eski adı Güney Rodezya olan ülkenin sınır komşularını Zambiya, Mozambik, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Botsvana oluşturmaktadır. Ülkenin Namibya ile olası 100 m uzunluğundaki sınırı tartışmalıdır. Ülkenin başkenti Harare'dir.

Shona dilinde kullanılan dzimba-dza-mabwe (Türkçe:Taş evler) günümüzde Büyük Zimbabve olarak adlandırılan ve ülke içerisinde bulunan güney Afrika bölgesinin en büyük tarihi eser kalıntılarına rastlanan sömürge dönemi öncesi taş yapıtların bulunduğu bölgenin antik başkentinin isminden esinlenerek oluşmuştur.

Bayrak​

Zimbabve bayrağı günümüzdeki kullanılan hali ile 18 Nisan 1980 tarihinde göndere çekilerek kullanılmaya başlanmıştır.

Bayrak, yatay olarak bayrağı yedi eşit parçaya bölen ve sırasıyla yeşil, sarı, kırmızı, siyah, kırmızı, sarı ve yeşil olarak sıralanan şeritlerden oluşmaktadır. Bayrağın göndere çekilen tarafında yatay şeritlerin üzerine gelecek şekilde konumlandırılmış siyah çerçeveli beyaz zemine sahip ikizkenar üçgen bulunmaktadır. Üçgenin içerisinde ise tam ortaya denk gelecek şekilde konumlanan beş köşeli kırmızı yıldız, yıldızında üstüne gelecek şekilde de Zimbabve'nin ulusal sembolü olan ve yuvasında duran, yönü bayrak direği tarafına bakan Zimbabve Kuşu bulunmaktadır. Yatay şeritlere rengini veren yeşil renk ülkenin kırsal kesimlerini ve tarım alanlarını temsil ederken, sarı renk yeraltı zenginliklerini ve kaynaklarını ifade etmektedir. Bayrakta bulunan kırmızı renk ise ülkenin bağımsızlığı uğruna akıtılan kanı simgelerken, siyah renk ülkenin siyahi halkını ifade etmektedir. Üçgene rengini veren beyaz renk barışı ve ileriye götüren yolu ifade ederken, yıldız Enternasyonalizmi ve iktidardaki partinin sosyalist düşüncesini yansıtmaktadır.

Yıldızın üzerine gelecek şekilde konumlanan kuş ise ülkenin ulusal sembolü olarak bayrakta bulunmaktadır. Bayrağın ilk tasarlandığı dönemlerde, bayrakta yer verilmeyen Zimbabve Kuşu figürü, Büyük Zimbabve tarihi eser kalıntılarında sembolün değerinin ve öneminin anlaşılması sonucu bayrağa eklenmiştir.

Arma​

Zimbabve arması, ülkenin bağımsızlığı kazanmasından sonra 21 Eylül 1981 tarihinde kabul edilerek resmi arma olarak kullanılmaya başlanmış ve bir yıl önce bağımsızlığına kavuşan yeni ülkenin resmi devlet arması olmuştur.

Armanın orta bölümünde yer alan kalkan ikiye bölünmüş bir konumda olup, kalkanın üçte birlik bölümüne kaplayan üst kısmında Victoria Şelalesi'ni simgeleyen dikey dalgalı mavi ve beyaz dalgalar yer almaktadır. Kalkanın üçte ikisini kapsayan ve yeşil bir zemine sahip olan diğer bölümünde ise Zimbabve'de bulunan ve Büyük Zimbabve olarak adlandırılan, güney Afrika bölgesinin en büyük tarihi eser kalıntılarına rastlanan sömürge dönemi öncesi taş yapıtların bulunduğu ve ülke için büyük öneme sahip olan bölgeyi ifade etmek üzere gri tonlarda kaya konumlandırılmıştır. Kalkanın üst kısmına yerleştirilmiş olan sarı ve yeşil renklere sahip miğfer kabartmasının arkasında çapraz bir şekilde konumlandırılan silah ve çapa gözükmekte olup, bunların alt kısımları da kalkanın alt bölümünde görülebilmektedir. Miğfer kabartmasının üzerine sarı renge sahip olan ve ülke için büyük öneme sahip olan Zimbabve Kuşu yer almaktadır. Taş yapıtların bulunduğu tarihi eser kalıntıların yer aldığı bölgedeki mağaralarda rastlanan çizimlerde tavuksular ailesine ait olduğu tahmin edilen kuş figürü bulunmuş ve bu ülkenin sembolü olarak kullanılmaya başlanmıştır. Zimbabve kuşunun arka kısmında ise beş köşeli kırmızı yıldız konumlandırılmıştır. Kalkanı her iki tarafından da tutan iki adet kudu yer almaktadır. Kalkanın ve kuduların üzerinde durduğu kaide de savan simgelenmekte olup, kalkanın bittiği noktada çalı, pamuk ve mısır koçanı gözlemlenmektedir. Armanın alt kısmında yer alan ve gümüş zemine sahip slogan bandında ise Unity, Freedom, Work (Türkçe:Birlik, Özgürlük, Çalışma) yazmaktadır.

Coğrafya​

Ülkenin kara ülkesi olması nedeniyle denize kıyısı yoktur. Ülkenin toplamda sahip olduğu 3,066 km sınırın 813 km'si Botsvana, 1,231 km'si Mozambik, 225 km'si Güney Afrika Cumhuriyeti ve 797 km'si Zambiya devleti ile oluşmaktadır. Ayrıca Namibya'nın da içerisinde olduğu, dünya üzerinde tek dörtgen sınır bölgesinde Zimbabve'nin bu ülke ile bağlantısını sağlayan 100 m'lik sınır çizgisi tartışmalıdır. Söz konusu sınıra bağlantısı olan Botsvana, Zambiya, Zimbabve ve Namibya ülkelerinin sınır anlaşmaları ile sınırlarına karşılıklı olarak resmiyet kazandırmadıkları için kabul görmeyen bir sınır noktası konumunda olan bu bölge belirsizliğini korumaktadır. Ülkenin Zambiya ile olan kuzey sınırını Zambezi Nehri belirlemektedir. Ülkenin toplam yüz ölçümü olan 390.757 km²'sinin 3910 km²'sini sulak alanlar oluşturmaktadır. Ülkenin doğu kesiminde Mutare şehrinin kuzeyinde, Mozambik sınırına yakın bir konumda bulunan Nyangani dağı 2592 m ile ülkenin en yüksek noktası konumundadır.

İklim​

Ülke genel itibarıyla tropikal bir iklime sahiptir. Yazları 35 °C üzerine çıkabilen değerler ile nemli ve aşırı sıcak geçebilmektedir. Kış dönemlerinde ise kuru ve 25 °C civarı değerler ile daha ılıman hava koşullarına sahip olabilmektedir. Ülkenin büyük bir bölümünü kaplayan yüksek kesimlerde ise yaz aylarındaki sıcaklık 25 °C ile 30 °C arasında olup, kış aylarında gece -5 °C dereceye kadar düşebilen sıcaklıklar ile don olayları görülebilmektedir. Ülkenin başkenti Harare ve civarında ise yıllık sıcaklık ortalaması 20 °C dolayında seyretmektedir. Yağmur sezonu olarak adlandırılan Kasım - Mart ayları arasındaki dönemde, ülkenin yıllık yağışının %90'ı yağabilmektedir. En son 2007/2008 kış döneminde de yaşandığı üzere belli dönemlerde yağan şiddetli yağışlar can kaybına sebebiyet verebilmekte ve ekili alanlara büyük zarar vererek mahsule zarar getirebilmektedir.

Bitki örtüsü ve yaban hayatı​

Ülkenin genel bitki örtüsünü kuru çayırlar meydan getirmektedir. Az da olsa ufak ağaçlık alanlar görülebilmektedir. Bu ağaçlık alanlarda da ağaçların çok büyük bir bölümün Baobab ağaç türünden olan Afrika baobabıları oluşturmaktadır. Savana bölgesindeki otlaklar kurak dönemde kurumuş ve kahverengi bir görünüme sahipken, yağmur dönemlerinde canlı, yeşil renge sahip olarak, 2 metre uzunluğa erişebilmektedir. Özellikle otlakların bu döneminde çimenler, Afrika kıtasının bu bölgesinde yaşayan yaban hayvanlarına beslenme imkanı sağlamaktadır.

Nüfus​

Ülke nüfusunun %98 gibi büyük bir oranda Afrika topluluklarından oluşturmaktadır. Bu grup içerisindenen büyüğünü %80 gibi bir oran ile Shona halkı oluşturmaktadır. Bunun haricinde Ndebele halkı da %13'lük bir oran ile ülke içerisinde önemli bir yere sahiptir. Chewa grubuna dahil nüfus %6'lık bir dilim oluştururken, ülke içerisinde Avrupalı beyaz nüfusun oranı ise %1 düzeyindedir. Ülkenin bölgeye daha sonra ismini veren Cecil Rhodes'in keşfetmesi ile başlayan, İngiliz sömürge sisteminin de kurulması ile de devam eden beyaz Avrupalıların gelişi hızla artmış ve bölgede toplam nüfusun %5 değerlerine kadar çıkmıştır. Ancak ülkenin bağımsızlığını kazanması neticesinde bu oran giderek düşmüş ve %1 dolaylarına kadar inmiştir. İlk geldikleri andan itibaren bölge için ve daha sonra da kurulan Zimbabve devleti ekonomisi için önemli katkılar sağlayan beyaz Avrupalı nüfus, Mugabe'nin sömürge döneminin izlerinin silmek adına onay verdiği tarım politikaları nedeniyle bölgeyi terk etmesi ile ülke içerisindeki ekonomik verilerde olumsuz yönde etkilenmiş ve bir dönemin zengin ülkesi zor bir süreç içerisine girmiştir. Bu dönemde diğer komşu Afrika ülkelerine göç etmek durumunda kalan beyaz nüfus, bu ülkelerin ekonomisine katkı sağlamaya devam etmişlerdir.

Geçmiş yıllarda yaşanan hızlı nüfus artışı, son dönemlerde ülke içerisinde yaşanana ekonomik çöküntüler ve AIDS hastalığı nedeniyle neredeyse durma noktasına gelmiştir. Bu durum yaşanan göçün de etkisiyle 2005 yılında toplam nüfusun bir yıl içerisinde gerilemesine kadar gitmiştir. Bu dönemde üç milyona yakın Zimbabve vatandaşının yasa dışı yollarla Güney Afrika Cumhuriyeti'ne geçtiği tahmin edilmektedir. Yine aynı ülke 2012 verilerine göre %4'ün de üzerinde bir nüfus büyüme oranı yakalayarak bu oran ile dünya üzerinde nüfusu bir yıl içerisinde en hızlı artan ikinci ülke konumuna getirmiştir. Zimbabve harici başka hiçbir ülkede ortalama yaşam süresi bu kadar kısa sürede bu kadar keskin bir düşüş yaşamamış, 2006 verilerine göre ortalama yaşam süresi 55 yıldan 44 yıla düşmüştür. Yetişkin ülke nüfusunun beşte biri resmi verilere göre AIDS hastalığına yakalanmış bir konumdadır.

Ülke 2008 verilerine göre %10'un da altında olan okuma yazma bilmeyenlerin oranı ile Afrika kıtasında en düşük orana sahiptir.

Zimbabve birçok Afrika ülkesinin aksine orta yaşlı bir nüfusa sahip olup, 2017 tahmini verilerine göre %59,04'ü 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %4,5'i 65 yaş ve üzerindedir

Ekonomi​

Zimbabve ekonomisi çeşitlilik arz eder. Tarım, madencilik ve imalat sektörlerinin hepsi önemlidir. Çalışan nüfusun %35’i tarımla, %30’u sanayi ve ticaretle, %20’si hizmetlerle, %15’i hükümet işleriyle uğraşır.

Ülkenin belli başlı tarım ürünleri tütün, şeker, pamuk, mısır ve buğdaydır. Giyim, kimya sanayileri ve hafif endüstri gelişmiştir. İmalat için gerekli enerjinin çoğu Kariba Hidroelektrik Santralinde üretilir.

Ticari ilişkilerde bulunduğu ülkelerin başlıcaları Güney Afrika, Birleşik Krallık, ABD ve Almanya’dır.

Tarih​

1888’de İngiliz Cecil Rodes, Ndebele şefinden maden işletme imtiyazı elde etti. Kurulan İngiliz Güney Afrika Şirketi, 1889’dan 1923’e kadar ülkede siyasi ve ekonomik kontrolü elinde tuttu. 1923’te Güney Rodezya (bugünkü Zimbabve) politik ve siyasi iktidarı beyaz bir azınlığa veren bir anayasa altında muhtar bir sömürge olarak İngiltere tarafından ilhak edildi. 1953’te Güney Rodezya ve Kuzey Rodezya (şimdiki Zambia) ve Nyasaland (şimdiki Malawi) Rodezya ve Nyasaland Federasyonunu kurarak birleşti. Federasyon 1963’te dağıldı. 1964’te Kuzey Rodezya ve Nyasaland beyazların idaresinde bağımsızlıklarını kazandı.

11 Kasım 1965’te Başbakan İan D. Smith tek taraflı olarak Rodezya’nın bağımsızlığını ilan etti. İngiltere buna karşı çıktı ve BM vasıtasıyla ekonomik müeyyideler uygulattı. Mart1970’te ülkede cumhuriyet ilan edildi. Aralık 1972’de Afrikalılar beyaz yönetime karşı gerilla savaşı başlattı. 1978 ortasında altı binin üstünde asker ve sivil öldürüldü. Rodezya birlikleri gerillaları mağlup etti. 1978’de iktidar zenci çoğunluklara devroluncaya kadar kontrol Smith ve üç tanınmış zenci liderin elinde olmak üzere anlaşma imzalandı.

21 Nisan 1979’da ülkenin herkese oy hakkı tanındığı ilk genel seçimde zencilerin çoğunlukta olduğu parlamento işbaşına geçti. İngiltere’nin Thatcher hükümeti 1979’da Zimbabve ile münasebetlerini normal hale getirmek için gayret sarf etmeye başladı. Zimbabve 18 Nisan 1980’de tam bağımsızlığına kavuştu. Yapılan seçimleri büyük bir çoğunlukla Mugabe kazandı.

Dil​

Ülkenin İngilizce dilinin yanı sıra on beş resmî dili daha vardır. 2013 yılında kabul edilen yasaya göre İngilizcenin yanı sıra Shonaca, Ndebelece, Çevaca, Çibarvece, Kalangaca, Koisanca, Nambyaca, Ndau, Tsongaca, Sothoca, Chitongaca, Tsvanaca, Vendaca, Xhosaca resmî dil olarak kabul edilmiştir. Ülkenin resmi dillerinden biri olan ve resmî yazışmalarda da kullanılan İngilizce, sadece %2,5'ine denk gelen beyaz Avrupalılar ile melez nüfus tarafından anadili olarak kullanılmaktadır. Nüfusun geri kalanı Bantu dil ailesine ait olan Shona dilini (%70) ve Ndebele dilini (%20) anadili düzeyinde konuşmaktadır. Bunların haricinde de diğer resmî diller yerel olarak konuşulmaktadır. Şehirlerde İngilizce konuşma oranı yüksek seviyelerde olup, kırsal alanlarda daha çok diğer diller konuşulmaktadır.

Din​

Ülke nüfusunun %85'i Hristiyan inancına göre yaşamakta olup, bu topluluğun %62'si dini görevlerini kilise ziyaretleri gerçekleştirerek yerine getirmektedir. Bunun haricinde hristiyan inancı ile birlikte karışmış yerel dinlere inanan nüfus da mevcuttur. Zimbabve içerisinde İslami inancına göre yaşayan nüfusun oranı %1'in de altındadır. Azınlık konumunda olan bu topluluğun oranı 100.000 - 120.000 kişi arasında değişmektedir. Bu toplulukta çoğunluğu İngiliz sömürge döneminde Hindistan ve Pakistan'dan gelen müslümanlar oluştururken, Mozambik ve Malavi gibi komşu ülkelerden göç ederek Zimbabve'ye yerleşen müslümanlar da mevcuttur. Ülkede en çok cami 18 adet ile ülkenin başkenti Harare'de bulunmaktadır.

Sağlık​

Ülkede temiz su kaynaklarına ulaşabilen nüfusun oranı Afrika ortalamasına göre yüksek düzeyde olup, 2012 tahmini verilerine göre nüfusun %79,7'si temiz kaynaklardan su temin edebilmektedir. Buna karşılık nüfusun sadece %39,9'unun tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlandığı ülkede, nüfusun %60,1'i daha ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Ülke içerisinde ishal, hepatit, tifo, sıtma ,humma ve kuduz çok sık görülen hastalıklar arasındadır. AIDS, Afrika kıtasının genelinde olduğu gibi yüksek oranda görülmekte olup, bu oran 2013 verilerine göre %14,99 düzeyindedir.

Ülkede yetersiz beslenme de yüksek düzeydedir. Ülkede dört milyon kişinin yetersiz beslenmeye bağlı sorunlar ile karşı karşıya kaldığı ifade edilmiştir. Özellikle Şubat 2016 yılında bu yana Afrika'nın güney kesimlerinde görülen şiddetli kuraklık nedeniyle dörtte birini 18 yaş altı kişilerin oluşturduğu kişilerin yetersiz beslenmenin etkisi altında olduğu belirtilmiştir.

Eğitim​

Ülke genelinde 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2015 verilerine göre %86,5 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %88,5 iken, kadınlarda %84,6 seviyesindedir. Zimbabve'de hem erkek hem de kız çocukları 11 yıllık bir öğrenim hayatına iştirak etmektedirler.

Ulaşım​

Ülke genelinde var olan irili ufaklı 404 havaalanından sadece 17 tanesinin pisti asfaltlanmış konumdadır. Başkent Harare'de bulunan havaalanı ise uluslararası standartlara uygun tek havaalanıdır.

Tüm ülkede var olan toplam 97.440 km karayolundan 18.514 km'si asfaltlanmış bir konumdadır.

Ülkede ayrıca 3077 km uzunluğunda demiryolu mevcut olup, bağlantıların neredeyse tamamı devlet demiryolu olan National Railways of Zimbabwe (NRZ) tarafından sağlanmaktadır.

Mutfak​

Pek çok Afrika ülkesinde olduğu gibi Zimbabve mutfağının temel besinlerinden biri mısırdır. “Sadza” ya da “isitshwala” olarak adlandırılan ve neredeyse her gün tüketilen yemek, mısırla yapılır. Aynı şekilde yulaf lapasına benzeyen “bota” ya da “ilambazi” olarak adlandırılan yemek de mısırla hazırlanmaktadır. Her ikisinin de yanında ıspanak ya da bezelye gibi sebzeler tüketilir. Kahvaltıda “bota” adı verilen fıstık ezmesi, süt ve tereyağıyla hazırlanan yiyeceği yerler. Kutlamalar ve özel günler için keçi ya da inek kesilir ve ızgara yapılır.

Her ne kadar Afrika kökenli halk azınlık olsa da, yemek kültürleri Zimbabve halkını etkilemiştir. “Biltong” adı verilen ve kuru etle hazırlanan atıştırmalık çok popülerdir. Yerel halk yemekleri genellikle çatal bıçak kullanmadan elle yemektedir.

Zimbabve'de bulunan Türkiye Dış Temsilcilikleri​

Harare Büyükelçiliği
Adres: Türkiye Cumhuriyeti Harare Büyükelçiliği 15, Maasdorp Avenue, Alexandra Park, Harare
Telefon: + 263 4 799 761 , +263 (4) 799 762
Nöbetçi / Acil Durum Telefonu: +263 78 826 31 38
Faks: +263 (4) 791 577
embassy.harare@mfa.gov.tr

Görev Bölgesi: Zimbabve