Çek Cumhuriyeti ya da resmî kısa adıyla Çekya, Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.
Ülkenin kısa adı 3 Temmuz 2016'da alınan bir kararla resmen "Çekya" oldu. Prag yönetimi ülkenin yeni adının İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça, Arapça ve Çince karşılıklarını başta Birleşmiş Milletler olmak üzere tüm uluslararası kuruluşlara bildirdi "Çek Cumhuriyeti" ise devletin resmî adı olarak hâlâ kullanılmaktadır.
Tarihî Prag kenti, ülkenin başkenti ve en büyük kenti olmasının yanı sıra, çok ilgi çeken bir turizm merkezidir. Ülke, Bohemya ve Moravya bölgelerinden oluşur ve daha büyük Silezya bölgesinin bir parçasıdır. Çek Cumhuriyeti 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'nin üyesi olmuştur.
Ülkenin dünya çapında tanınan ürünleri kristal, cam işlemeleri ve garnet taşıdır. Bunun yanında, bira gerek üretim gerekse kültür olarak ülkenin en önemli sembollerindendir. Pek çok ülkede yerel bira üreticileri isim haklarını başta Bohemya bölgesine bağlı Plzeň şehri olmak üzere bu ülkeden almıştır.
Orta Avrupa'nın gelişmekte olan ülkelerinden olan Çek Cumhuriyeti en sanayileşmiş ve gelişmiş ekonomiyi sunmaktadır. Eski komünist ülkeler arasında en istikrarlı ve müreffeh ülkelerden biridir.
Bayrağın ana renklerini oluşturan kırmızı ve beyaz çok eski ulusal ve Bohemya bayrağında yer alan renklerdir. Yıllarca böyle kullanılan bayrağa hem Polonya bayrağı ile aynı özellikleri taşıması hem de Avusturya bayrağı ile aynı renklerde olması nedeni ile mavi bir kısım eklenme yoluna gidilmiştir. Bu fikri kimin gerçekleştirdği hakkında kesin bir bilgi yoksa da birçok araştımacı Jaroslav Kursa (1875 – 1950) adı üzerinde fikir birliğine varır.
Çekoslovakya'nın bu yeni bayrağı 30 Mart 1920 yılında Çekoslovakya Millet Meclisi'nde (ČSR) onaylanarak resmî bayrak hâline getirilir. Bu zamandan başlayarak - II. Dünya Savaşı işgâl yılları hâriç- üç renkli Çekoslovak bayrağı kullanılmaktadır.
Çek Cumhuriyeti arması, ülkenin kurulu olduğu topraklarda bulunan üç tarihi bölgeyi temsil etmektedir. Bohemya kırmızı bir arka planda bulunan gümüş-beyaz bir aslan ile sol üst ve sağ altta, Moravya mavi bir arka plan üstüne kırmızı-beyaz damalı bir kartal ile sağ üst ve Silezya altın rengi bir arka plan üstündeki siyah kartal ile sol alt köşede resmedilmiştir.
Arma ayrıca Çek Ulusal futbol ve hokey takımınca da kullanılır.
8. yüzyılda bölgede Büyük Moravya Prensliği kuruldu. 874 yılında Çek kökenli I. Bořivoj, Hristiyanlığı kabul ederek Büyük Moravya Prensliği'nden bağımsızlığını ilân etti ve böylece ilk Bohemya devleti ortaya çıktı. I. Bořivoj'un kurduğu Přemyslovců Hanedanı Bohemya'yı orta çağın sonuna kadar yönetti. Orta Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biri olan Bohemya, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.
Mezhep kavgalarından dolayı çıkan 15. yüzyıldaki Hussit Savaşları ve 17. yüzyıldaki Otuz Yıl Savaşları Bohemya halkına büyük zararlar verdi. 16. yüzyıldan itibaren bölge Habsburglar'ın yönetimi altına girdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Bohemya önce Avusturya İmparatorluğu sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca, 1918 yılında Slovakya, Bohemya, Moravya, Silezya, ve Karpat Rutenya birleşerek Çekoslovakya adında bir ülke haline geldiler.
II. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra Slovakya Nazi Almanyası'yla anlaşarak Çekoslovakya'dan ayrıldı. Nihâyet 9. Mayıs 1945 tarihinde Sovyetler Birliği ve Amerikan birlikleri ülkeye girerek Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra, 41 yıl boyunca Çekoslovakya Doğu Bloku'nda yer aldı.
5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubček, siyâsî bir liberalleşme dönemi başlattı. Ancak Prag Baharı adı verilen bu dönem, aynı yılın 20. Ağustosu'nda Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Romanya hariç) ülkeyi işgal etmesi ile sona erdi. Kasım 1989'da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen kansız bir devrimle kapitalizme dönüş yaptı. 1 Ocak 1993 tarihinde ülke barışçı bir biçimde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. Her iki ülkede geniş çaplı ekonomik reformlar yapıldı. Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinde NATO'ya 1 Mayıs 2004 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katıldı. 21 Aralık 2007 tarihi itibarı ile Avrupa vize birliğine dahil edilmiştir.
2000 yılından beri Çek Cumhuriyeti, 13 vilâyet ve başkent Prag'dan . Her vilâyet, kendi meclisine (krajské zastupitelstvo) ve vâlisine (hejtman) sahiptir. Prag'da ise meclis ve başkanlık güçleri, şehir konseyi ve belediye başkanı tarafından yürütülür.
Çek Cumhuriyeti, çok partili parlamenter sistem ile idâre edilmektedir. Temsilciler meclisinde 200, senatoda 81 vekil bulunmaktadır.
1993’ten 2012’ye kadar cumhurbaşkanı 5 yıllığına meclis tarafından seçiliyor ve en fazla iki dönem görev yapabiliyordu. 2013 yılında ise cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Miloš Zeman doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
Hükümet, temsilciler meclisine karşı sorumludur. 17 Ocak 2014’te göreve gelen başbakan Bohuslav Sobotka 11. başbakan olarak hâlen görev yapmaktadır. Ülkede % 5 seçim barajı uygulanmaktadır. Temsilciler meclisi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilmektedir. 14 idârî seçim bölgesi bulunmaktadır.
Çek Cumhuriyeti 51°'nin kuzeyinde bulunan küçük bir bölge dışında 48° ila 51° K enlemlerinde ve 12° ila 19° D boylamlarında yer almaktadır.
Ülkedeki yeryüzü şekilleri bölgesine göre değişmektedir. Batıdaki Bohemya'da genelde yüksek olmayan dağlar tarafından çevrelenen nehir havzaları, tepeler ve platolar bulunur. Ülkenin doğusundaki Moravya ise dağlıktır.
Ülkenin kısa adı 3 Temmuz 2016'da alınan bir kararla resmen "Çekya" oldu. Prag yönetimi ülkenin yeni adının İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça, Arapça ve Çince karşılıklarını başta Birleşmiş Milletler olmak üzere tüm uluslararası kuruluşlara bildirdi "Çek Cumhuriyeti" ise devletin resmî adı olarak hâlâ kullanılmaktadır.
Tarihî Prag kenti, ülkenin başkenti ve en büyük kenti olmasının yanı sıra, çok ilgi çeken bir turizm merkezidir. Ülke, Bohemya ve Moravya bölgelerinden oluşur ve daha büyük Silezya bölgesinin bir parçasıdır. Çek Cumhuriyeti 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'nin üyesi olmuştur.
Ülkenin dünya çapında tanınan ürünleri kristal, cam işlemeleri ve garnet taşıdır. Bunun yanında, bira gerek üretim gerekse kültür olarak ülkenin en önemli sembollerindendir. Pek çok ülkede yerel bira üreticileri isim haklarını başta Bohemya bölgesine bağlı Plzeň şehri olmak üzere bu ülkeden almıştır.
Orta Avrupa'nın gelişmekte olan ülkelerinden olan Çek Cumhuriyeti en sanayileşmiş ve gelişmiş ekonomiyi sunmaktadır. Eski komünist ülkeler arasında en istikrarlı ve müreffeh ülkelerden biridir.
Bayrak
Çek Cumhuriyeti'nin bayrağı, eski Çekoslovakya bayrağının aynısıdır. Çekoslovakya'nın dağılışı sonrası Slovakya kendine yeni bir bayrak uyarlarken, Çek Cumhuriyeti tarihî bağlardan dolayı bu bayrağı korumuştur.Bayrağın ana renklerini oluşturan kırmızı ve beyaz çok eski ulusal ve Bohemya bayrağında yer alan renklerdir. Yıllarca böyle kullanılan bayrağa hem Polonya bayrağı ile aynı özellikleri taşıması hem de Avusturya bayrağı ile aynı renklerde olması nedeni ile mavi bir kısım eklenme yoluna gidilmiştir. Bu fikri kimin gerçekleştirdği hakkında kesin bir bilgi yoksa da birçok araştımacı Jaroslav Kursa (1875 – 1950) adı üzerinde fikir birliğine varır.
Çekoslovakya'nın bu yeni bayrağı 30 Mart 1920 yılında Çekoslovakya Millet Meclisi'nde (ČSR) onaylanarak resmî bayrak hâline getirilir. Bu zamandan başlayarak - II. Dünya Savaşı işgâl yılları hâriç- üç renkli Çekoslovak bayrağı kullanılmaktadır.
Arma
Çek Cumhuriyeti arması, ülkenin kurulu olduğu topraklarda bulunan üç tarihi bölgeyi temsil etmektedir. Bohemya kırmızı bir arka planda bulunan gümüş-beyaz bir aslan ile sol üst ve sağ altta, Moravya mavi bir arka plan üstüne kırmızı-beyaz damalı bir kartal ile sağ üst ve Silezya altın rengi bir arka plan üstündeki siyah kartal ile sol alt köşede resmedilmiştir.Arma ayrıca Çek Ulusal futbol ve hokey takımınca da kullanılır.
Tarih
Günümüzdeki Çekler'in ataları 5. yüzyılda Karadeniz ve Karpat dağlarından kalkarak Orta Avrupa'ya göç etmiş Slavlardır.8. yüzyılda bölgede Büyük Moravya Prensliği kuruldu. 874 yılında Çek kökenli I. Bořivoj, Hristiyanlığı kabul ederek Büyük Moravya Prensliği'nden bağımsızlığını ilân etti ve böylece ilk Bohemya devleti ortaya çıktı. I. Bořivoj'un kurduğu Přemyslovců Hanedanı Bohemya'yı orta çağın sonuna kadar yönetti. Orta Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biri olan Bohemya, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.
Mezhep kavgalarından dolayı çıkan 15. yüzyıldaki Hussit Savaşları ve 17. yüzyıldaki Otuz Yıl Savaşları Bohemya halkına büyük zararlar verdi. 16. yüzyıldan itibaren bölge Habsburglar'ın yönetimi altına girdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Bohemya önce Avusturya İmparatorluğu sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca, 1918 yılında Slovakya, Bohemya, Moravya, Silezya, ve Karpat Rutenya birleşerek Çekoslovakya adında bir ülke haline geldiler.II. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra Slovakya Nazi Almanyası'yla anlaşarak Çekoslovakya'dan ayrıldı. Nihâyet 9. Mayıs 1945 tarihinde Sovyetler Birliği ve Amerikan birlikleri ülkeye girerek Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra, 41 yıl boyunca Çekoslovakya Doğu Bloku'nda yer aldı.
5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubček, siyâsî bir liberalleşme dönemi başlattı. Ancak Prag Baharı adı verilen bu dönem, aynı yılın 20. Ağustosu'nda Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Romanya hariç) ülkeyi işgal etmesi ile sona erdi. Kasım 1989'da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen kansız bir devrimle kapitalizme dönüş yaptı. 1 Ocak 1993 tarihinde ülke barışçı bir biçimde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. Her iki ülkede geniş çaplı ekonomik reformlar yapıldı. Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinde NATO'ya 1 Mayıs 2004 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katıldı. 21 Aralık 2007 tarihi itibarı ile Avrupa vize birliğine dahil edilmiştir.
İdari yapı
2000 yılından beri Çek Cumhuriyeti, 13 vilâyet ve başkent Prag'dan . Her vilâyet, kendi meclisine (krajské zastupitelstvo) ve vâlisine (hejtman) sahiptir. Prag'da ise meclis ve başkanlık güçleri, şehir konseyi ve belediye başkanı tarafından yürütülür.Çek Cumhuriyeti, çok partili parlamenter sistem ile idâre edilmektedir. Temsilciler meclisinde 200, senatoda 81 vekil bulunmaktadır.
1993’ten 2012’ye kadar cumhurbaşkanı 5 yıllığına meclis tarafından seçiliyor ve en fazla iki dönem görev yapabiliyordu. 2013 yılında ise cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Miloš Zeman doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
Hükümet, temsilciler meclisine karşı sorumludur. 17 Ocak 2014’te göreve gelen başbakan Bohuslav Sobotka 11. başbakan olarak hâlen görev yapmaktadır. Ülkede % 5 seçim barajı uygulanmaktadır. Temsilciler meclisi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilmektedir. 14 idârî seçim bölgesi bulunmaktadır.
Coğrafya
Çek Cumhuriyeti 51°'nin kuzeyinde bulunan küçük bir bölge dışında 48° ila 51° K enlemlerinde ve 12° ila 19° D boylamlarında yer almaktadır.Ülkedeki yeryüzü şekilleri bölgesine göre değişmektedir. Batıdaki Bohemya'da genelde yüksek olmayan dağlar tarafından çevrelenen nehir havzaları, tepeler ve platolar bulunur. Ülkenin doğusundaki Moravya ise dağlıktır.
