Ülke Özbekistan Cumhuriyeti

Özbekistan Cumhuriyeti
ozbekistan.png ozbekistan.png
BaşkentTaşkent
Resmî dillerÖzbekçe, Karakalpakça
Yönetim ŞekliBaşkanlık Sistemi
Yüzölçümü448.978 km²
Nüfus31.576.400
Nüfus Yoğunluğu70.3/km²
Para birimiSom (UZS)
Zaman dilimiUZT (UTC+5)
Telefon kodu998
İnternet TLD.uz
Özbekistan, resmi adıyla Özbekistan Cumhuriyeti (Özbekçe: O‘zbekiston Respublikasi), Orta Asya'da, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmış bir ülkedir. Özbekistan, günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletlerinden biri olup TÜRKSOY'un üyesidir. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde ve batıda Kazakistan, doğuda Kırgızistan ve Tacikistan ile güneyde Afganistan ve Türkmenistan'dır.

Özbekistan ekonomisi; pamuk, altın, uranyum ve doğal gaz dahil olmak üzere ağırlıklı olarak meta üretimine dayanır. Piyasa ekonomisine geçmeyi hedeflediğini ilan etmesine rağmen, ülkede yabancı kaynaklı yatırımı caydıran sert ekonomik kontroller bir şekilde devam etmektedir. Piyasa ekonomisine tedrici, sıkı kontrollü geçiş politikası yine de 1995 sonrası ekonomik iyileşmede olumlu sonuçlar üretti. Özbekistan'ın insan hakları ve bireysel özgürlükler konusunda iç politikaları bazı uluslararası kuruluşlar tarafından ağır bir biçimde eleştirilmektedir.

Özbek Hanlığı’nın Kuruluşu​

Özbekistan Haritası Özbekistan Haritası
Cengiz Han'ın torunlarından Batu Han tarafından kurulan Altın Orda Devleti'nın (1227-1502) başına 9. han olarak 1313 tarihinde Özbek Han geçmişti. Özbek Han; ilk günlerden başlayarak kararlı ve sert bir siyaset gütmüş, Kutlug Timur Noyan'ın nasihatleri sayesinde kısa bir zamanda birçok rakip ve düşmanlarından kurtulmuştu. Özbek Han Tuna taraflarında Nogay'ın şahadetinden sonra çoğalan Bizans ve Slavların nüfuzunu kırarak tekrar Müslüman Türklerin baskısını arttırmaya başladı.

1319’da Tuna'yı geçerek Edirne'ye kadar geldiler. Özbek Han'ın orduları 1314'te, Bulgar Kralı Sventoslav'ın ölümünden sonra, Kral George Terter'e Bizans'a karşı yardım bahanesiyle Trakya'ya, 1330’da Terter'in Sırplarla olan savaşında ona yardımcı olmak gayesiyle Köstendil'e kadar ilerlemişti. Bu arada bazı hükümetlerle evlilik yoluyla da bağlar kurarak durumunu güçlendirmeye çalışmıştır. Mesela 1320’de kızı Tulun Bige'yi Kahire'ye zevce olarak göndermiş, bu arada Bizans'tan da kızlar almıştır.

Özbek Han 1335 yılında Azerbaycan seferine çıktı. Bu sırada Bağdat Hatun tarafından zehirlenen Ebu Said ölmüş ve İlhanlı Moğol hâkimiyeti de çökmeye yüz tutmuştu. 14. yüzyıl Acem tarihçisi ve coğrafyacısı Hamdullah Kazvini, Azerbaycan'a yapılan seferden söz ederken Özbek Han'ın askerlerine, “Özbekler” dendiğini kaydeder. İbn Batuta, Özbek Han'dan bahsederken; "geniş bir ülkesi, kuvvetli bir ordusu olan şanlı, şöhretli ve devletli bir sultan olup, Tanrı'nın düşmanlarından biri olan Bizans İmparatoru ile savaşa, cihat ve gaza etmeye vazifeli bulunmaktadır. Ülkesi gerçekten pek geniş ve büyük şehirlerle donanmıştır. Kefe, Kırım, Macar, Azak, Sogdak, Harezm ile taht kenti Saray bunların en meşhurları olarak sayılabilir" demektedir. Gerçekten Özbek Han, İdil kıyısındaki Saray kentini çok geliştirmiş ve büyütmüştür. Bu şehre yeni camilerin yapılmasını sağlamıştır. Sadece İdil kıyısında değil, Kırım'da da yeni binalar yaptırmıştır. Onun zamanında bütün Deşt-i Kıpçak boylarında Türkçe konuşulduğu da bilinmektedir.

Bağımsız Özbekistan Devleti​

Özbekistan, 20 Haziran 1990'da egemenliğini, 1 Eylül 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir. 29 Aralık 1991 tarihinde düzenlenen referandumla bağımsızlık ilanı onaylanmıştır. Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra gelişmiş ülkelerle özellikle ekonomik anlamda ilişkiler kurmuştur. Özbekistan zengin yeraltı kaynaklarını dış ülkelere satma imkânı bulmuştur. Özbekistan çok eskiye dayanan köklü devlet geleneği sayesinde bağımsızlığını kazandıktan kısa süre sonra Orta Asya'nın güçlü devleti hâline gelmiştir ve günümüzde de Orta Asya liderliği konusunda Kazakistan ile rekabet hâlindedir. Bağımsızlığından 2 Eylül 2016 tarihli ölümüne kadar devlet başkanlığını İslam Kerimov yürütmüştür.

Özbekistan Bayrağı​

Özbekistan bayrağı, Özbekistan'ın resmî bayrağıdır. Bayrak ölçüsü 1:2'dir.

Özbekistan bayrağının sembolik anlamı için pek çok teori ileri sürülmüştür. Bunlardan bir tanesine göre, 12 yıldız Özbek vilayetlerini; mavi zemin Türklüğü, beyaz zemin adaleti, yeşil zemin ise konukseverliği temsil etmektedir. İki ince kırmızı çizgi ise "güçlü olmak"ı anlatmaktadır. Yarım ay ise, "yenilenme"yi anlatmaktadır.

Başka bir görüşe göre 12 yıldız; 12 takvim ayını ya da burcu anlatmaktadır. Yarım ay İslamı simgelemektedir. Beyaz zemin ve renkler pamuğu, yani ülkenin ana sembolünü anlatmaktadır. Başka bir görüşe göre, mavi suyu, beyaz barışı, yeşil ise doğayı simgeyi temsil etmektedir. Kırmızı şeritler ise bu özellikleri birleştiren yaşam gücünü temsil etmektedir.

Özbekistan Arması​

özbekistan Arması özbekistan Arması
Karakalpakistan Arması Karakalpakistan Arması
Özbekistan arması, 2 Ocak 1992'de kabul edilmiştir. Özbekistan SSC armasına oldukça benzemektedir.

Armanın Sovyetler Birliği döneminde kullanılan versiyonunda alt tarafında kırmızı kurdele üzerinde Bütün ülkelerin işçileri, birleşin! yazan slogan yerine Özbekistan bayrağı'nda yer alan mavi, beyaz ve yeşil rengin hakim olduğu kurdele üzerine Oʻzbekiston yazılmıştır. Sağda ve solda bulunan pamuk ve buğday ülkenin en önemli tarımsal ürünleridir.

En üstte yer alan Rub El Hizb adındaki sekizgen (۞) ise İslamı sembolize etmektedir. Merkezde, mutluluğu ve özgürlük sevgisini simgeleyen bir kuş olan sağa bakan bir Hüma kuşu bulunmaktadır. Hüma kuşunun kanatları arasında güneş, Ceyhun ve Seyhun nehirleri ile dağ vardır. Karakalpakistan'ın kullandığı armada ise yalnızca Ceyhun nehri bulunmaktadır.

Coğrafya​

Bağımsız Özbekistan'ın 447.400 km²'lik bir yüzölçümü bulunmaktadır. Özbekistan; Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'a komşudur. Başkenti Taşkent'tir. 2013 yılı nüfus sayımına göre 30.024.000’dir. Deniz kıyısı bulunmayan Özbekistan kurak çöl ve karasal ve soğuk iklim vardır. Deniz olmadığı için toprak ve çöl vardır.

Düz ve kurak batı kesimi Özbekistan topraklarının büyük kısmını meydana getirir. Kuzeybatıda yer alan alüvyonlu Turan Ovası, güneyde Kızılkum Çölü ile birleşir. Batıda yer alan Üstyurt Yaylası hafif dalgalı düz bir yüzeye sahiptir. Bölgenin en büyük özelliği alçak sıradağlar ve tuzlu bataklıklar, düdenler ve mağaralarla kaplı kapalı havzalardır. Ceyhun Deltası alüvyonlu topraklarla kaplıdır. Kızılkum Çölünün büyük bölümü ülke toprakları içinde kalır. Özbekistan’ın doğusu ise dağlıktır. Tanrı Dağlarının batı kesimlerini meydana getiren dağ silsileleri bölgeyi engebelendirir. Bunlar Ugam, Pskem, Çatkal ve Kuramin sıradağlarıdır. Orta Asya’nın en büyük vadisi olan Fergana bu bölgededir.

En önemli gölü Aral Gölüdür. Amuderya (Ceyhun) ve Siriderya (Seyhun) nehirleri dışında irili ufaklı 600 akarsu vardır.

İklim ve Hava durumu​

Açık denizlere kıyısı olmayan Özbekistan'da şiddetli bir karasal iklim görülür. Ülke genelinde çok kurak denebilecek karasal iklim hakimdir. Ülkenin güney kısmı sıcak bir iklim etkisindeyken, kuzey kısmı daha soğuk geçer. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise sert ve soğuktur. Yazın sıcaklık sık olarak 40°C’nin üzerine çıkar. Kış aylarındaysa sıcaklık değerleri oldukça düşer. Kışın ara sıra don olayı ve kar yağışı görülür. Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkları oldukça yüksektir. Senelik ortalama yağış miktarı ülke genelinde 200-300 mm civarındadır. En fazla yağış aralık ayında, en az yağışsa ağustos ayında görülür.

Önemli nehirler​

Sirderya (Seyhun) ve Amuderya (Ceyhun) en önemli nehirlerdir. Ayrıca, Surhanderya, Karaderya, Zerefşan, Kaşkaderya ve Narin deryaları da bulunmaktadır. En büyük gölü Aral'dır. Aral Gölü ayrıca, Sovyet dönemindeki yanlış tarım politikaları sonucunda bugün Özbekistan için büyük bir çevre felaketi doğurmuştur.

Demografik yapı​

Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışları soğuk ve karasal iklimdir.

1996 CIA World Factbook verilerine göre Özbekistan etnik dağılımı Özbekler %80, Ruslar %5,5, Tacikler %5’lik orana sahiptir. Nüfusun %96'sı Müslüman’dır. Ülkede %2 oranında Ortodoks nüfus yaşamaktadır.%2 oranında diğer dinlere mensup insan bulunmaktadır.

21 milyona varan Özbekistan nüfusunu 60 kadar farklı etnik grup meydana getirir. Nüfusun % 71,4’ünü Özbekler, % 10.8’ini Ruslar, % 4’ünü Kazaklar, % 3,9’unu Tacikler, % 9.9’unu diğer etnik gruplar meydana getirir. Şehirleşme hızlı olmasına rağmen, Özbeklerin dörtte üçü kırsal kesimde oturur. Orta Asya’nın en büyük yerleşim merkezi olan Taşkent’te en çok yaşayan etnik grup Ruslardır. Özbekistan’ın en önemli şehirleri Semerkand, Buhara, Hive ve Hokand’dır.

Özbekistan’da eğitim ve kültür Rusya’nın etkisi olmasına rağmen büyük gelişme göstermiştir. Taşkent Üniversitesi 1920’de kurulmuştur. Günümüzde üniversite sayısı 46’ya ulaşmıştır. Orta öğretimin mecburi olduğu Özbekistan’da okuma-yazma oranı % 100’e yakındır. Özbekistan üniversiteleri büyük ilim merkezleridir.

Ruslar, Özbekistan’ı ele geçirdikten sonra Türklerdeki milli şuuru ve dine olan bağlılığı ortadan kaldırmak için bütün her şeylerini seferber ettiler. Bunun için baskının dışında kullanılan en yaygın metod Ruslaştırma metoduydu. Ruslaştırma metodu ise önce Rus dilini çok yaygın hale getirmek şeklinde yürütüldü. Fakat bunlara rağmen Müslüman Türkler inançlarını ve milli duygularını kaybetmediler.Özbekistan’ın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra dini yasaklar kaldırıldı ve birçok cami, mescit ve medrese açıldı ve dini faaliyetler belirgin bir şekilde arttı.

Özbekistan’ın Semekand ve Buhara şehirleri tarih boyunca ilim ve kültür merkezi olmuştur. Bunun tesirleri günümüzde hala devam etmektedir. Bu şehirlerde; Biruni, Uluğ Bey, Kadızade-i Rumi, Ali Şir Nevai, Gıyaseddin Cemşid Kaşi eş-Şirazi, Ubeydullah-ı Ahrar, Necmeddin-i Kübra gibi alim ve ilim adamları yetişmiştir.

Ekonomi​

Özbekistan ekonomisi sanayi ve tarıma dayalıdır. Dünyanın üçüncü pamuk üreticisidir. İpekböcekçiliği yaygın olarak yapılır. Üzümleri meşhurdur. İklimi ve bitki örtüsü sığır ve koyun besiciliğine elverişlidir. Bölgede en çok Karakul koyunları beslenir.

Özbekistan Orta Asya’nın en önemli makina ve ağır donanım üreticisidir. Çıkarılan doğal gaz boru hattı ile komşu cumhuriyetlerine de gönderilir. En önemli hafif sanayi ürünleri pamuklu ve ipekli kumaştır. Aral Gölü kıyısında bulunan Muynak’ta havyar, kurutulmuş, tütsülenmiş ve tuzlanmış balık üretilir.

Özbekistan yeraltı kaynakları bakımından çok zengindir. Navoi eyaletinde bulunan zengin tabii gaz, altın ve uranyım yatakları, bölgenin hızla gelişmesine sebep olmuştur. Bölgede çimento fabrikası, büyük kimya sanayii ve elektrik santrali kurulmuştur. Zarafşan’daki Muruntau’da bulunan altın madeninden senede 80 tona yakın altın çıkarılmakta olup, bu miktar dünyadaki en büyük altın ocaklarının üretiminden fazladır. Çıkarılan madenler eyalet merkezi Navoi’de işlenmektedir.

Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, Türkiye ile sıkı diplomatik ilişkilere girmiştir. İki ülke arasında ekonomi, ticaret, kredi, turizm ve kültür anlaşmaları imzalanmıştır.

Madenler: Özbekistan yeraltı zenginlikleri yönünden önemli bir ülkedir. Gazlı, Carkak, Mubarak’ta doğalgaz, Fergana Vadisi ve Aşağı Surhan-Derya’da petrol, Angran’da kömür, Almalık ve Kaytaş’ta bakır, çinko, kurşun, molibden ve Muruntau’da bol miktarda altın yatakları vardır. Nuratav’dan çıkarılan Gazgan mermeri güzelliği ve dayınıklılığı ile meşhurdur.

Din ve İnanç​

Özbekistan halkının %96'sı Müslüman, %2'si Ortadoks Hıristiyan %2'si de diğer dinlere mensup topluluklardan oluşur. Özbekistan'da din ve inanç özgürlüğü anayasal güvence altındadır. Ülke genelinde 16 ayrı dine ait 2.226 dini kuruluş bulunur. Bunların 2051’i İslam, 159’u Hıristiyan, 8’i Yahudi, 6’sı Bahai Toplumu, biri Krişna ve bir diğeri de Budizm dinine aittir.

Festivaller​

Özbek Festivali Özbek Festivali
Özbekistan'ın en önemli festivallerinden biri, tarihi İpek Yolu'ndaki Buhara ilinde yeniden turizmin gelişmesine katkı sağlamak amacıyla düzenlenen İpek ve Baharat Uluslararası Kültür Festivali'dir. Buhara'nın tarihi bölgesinde düzenlenen festivalde, ülkede üretilen çeşitli ipek kumaşları ve baharat çeşitleri sergilenirken pek çok ülkeden de katılım sağlanır. Festival her yıl mayıs ayında iki gün süreyle gerçekleştirilir.

Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te düzenlenen Dünya Halkları Mutfağı Festivali, çeşitli ülkelerin katılımıyla mayıs ayında gerçekleşir. Festivalde Taşkent'te temsilciliği bulunan yabancı ülkeler, büyükelçilikleri tarafından tanıtılırken, ülkelerin dans ve halk oyunları gösterileri yapılır.

Şark Teranaleri Müzik Festivali, Özbekistan'ın Semerkant ilinin kalbi olarak nitelendirilen tarihi Registan Meydanı'nda düzenlenir. Her yıl ağustos sonu ya da eylül başında bir hafta süreyle düzenlenen festival dünyanın dört bir yanından gelen müzisyenleri ağırlar.

Özbekistan milli yemeklerinden pilavın daha iyi tanıtılması amacıyla her yıl nisan ayında düzenlenen Taşkent Pilav Festivali, her yıl mayıs ayında bir hafta süreyle gerçekleştirilen Avrupa Film Festivali ve her yıl haziran ayında gerçekleştirilen Taşkent Bira Festivali diğer festivaller arasındadır.

Özbek Kültürü​

Özbek Kültürü Özbek Kültürü
Özbekistan'da Türkiye'den gelenlere kardeş gözüyle bakılır ve Özbekler Türklere karşı oldukça ilgilidirler. Özbekistan'da Doppi adı verilen eskiden sadece erkekler giyse de günümüzde kadınların da kullandığı bir başlık vardır. Her şehrin Doppi'si farklıdır. Ülkede bir erkeğin Doppi’sinin düşmesi çirkin ve ayıplanacak bir hareket olarak kabul edilir. Özbekistan'da erkekler ile kadınların el sıkışması hoş karşılanmaz. Bu dikkat edilmesi gereken önemli bir bilgidir. Ülkede erkeklerin el sıkışırken sol ellerini kullanması hakaret olarak kabul edilir. Erkekler kadınları elini kalbinin üstüne koyarak selamlar.

Özbekistan'da genç kızlığa geçişin ilk şartı üstü desenli tandır ekmeği yapmayı öğrenmektir. Ülkede ekmek kutsal kabul edilir ve ekmeğin ters konulmasının kötü şans getireceğine inanılır. Özbek geleneklerine göre eve misafir geldiğinde pilavı evin erkeği pişirir. Ayrıca misafir evin giriş kapısından mümkün olan en uzak noktaya oturtulur. Özbekler Ramazan'dan sonra sadece bir gün bayram yaparlar. Özbeklerin en büyük bayramı Nevroz'dur tam bir hafta kutlanır.

Özbekistan'daki Türk Büyükelçiliği​

TAŞKENT BÜYÜKELÇİLİĞİ

Adres: AKADEMIK YAHYA GULAMOV KUCHESI NO: 87 TASHKENT REPUBLIC OF ÖZBEKISTAN

Telefon: 00 998-71 113 03 00
Faks: 00 998-71 113 03 33

embassy.tashkent@mfa.gov.tr

Görev Bölgesi: Özbekistan
 
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Ulug'bek Rahmatullayev - Bemor ( Özbekistan )
  • Ugur
  • Ugur,
  • Video Galerisi
  • 0    4K
Hülkar Abdullayeva - Ağa Kakırga (Özbekistan)
  • Ugur
  • Ugur,
  • Video Galerisi
  • 0    8K
Hülkar Abdullayeva - Yiyesim Geldi (Özbekistan)
  • Ugur
  • Ugur,
  • Video Galerisi
  • 11    14K
Ethem Soliev - Gülsere (Özbekistan)
  • Ugur
  • Ugur,
  • Video Galerisi
  • 1    6K
SOCAR - Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi
  • Ugur
  • Ugur,
  • Ansiklopedi
  • 0    238
Geri