Ülke Papua Yeni Gine

Papua Yeni Gine, Okyanusya kıtasında bulunan bağımsız bir devlettir. Yeni Gine adasının doğu kısmını ve civar adaların bir kısmını kapsar. Yeni Gine adasının batı kısmı ise Endonezya'ya aittir.

Papua Yeni Gine, Güneybatı Pasifik’te, Avustralya kıtasının kuzeyinde ve ekvatorun güneyinde, 0°-10° güney enlemleri ve 130°-150° doğu boylamları arasında, Yeni Gine Adasının doğu yarısı, Bismarck Adaları ve birçok bitişik ada gruplarını içine alan bağımsız bir ülkedir. Batısında Endonezya, güneyinde Avustralya bulunur.

Tarih​

Arkeolojik kanıtlar, ilk insanların Papau Yeni Gine’ye yaklasik 47.000 yıl önce ulaştıklarını göstermektedir. Papua Yeni Gine’ye göç eden ilk modern insanların kökenleri Afrika dışındandır ve Asya ve Avrupa’dan genetik olarak bağımsızdır. Tarım da yaklaşık 10.000 yıl önce, Doğu Asya ve Amerika’yla aynı zamanlarda benzer ve bağımsız gelismelerle, ülkenin merkezindeki dağlık bölgelerde başlamıştır.

Bölgeye Avrupalıların ilk gelişleri 16. yüzyıla rastlar. 1526 yılında Portekizli Jorge de Meneses Yeni Gine Adasına gelen ilk Avrupalıdır. Meneses Adanın kuzey kıyılarına Malay dilinde “kıvırcık saçlı” anlamına gelen “Ilhas dos Popuas” adını verdi.

1545 yılında bölgenin insanlarının, Afrika Gine’si Kıyısı insanlarına çok benzediğini görerek, adanın ismini Yeni Gine olarak değiştirdi. Bundan sonra bölgeye sırasıyla, İspanyollar, İskoçlar, İngilizler ve Fransızlar geldi.

1884 yılında İngilizler adanın güney yarısını, Almanlar ise kuzey kıyılarını işgal etti. Daha sonra bu bölgeler Birinci Dünya Savaşı'nın tesiriyle, Avustralya’ya bırakılmak zorunda kaldı. 1920 yılında Milletler Cemiyeti adayı manda altına soktu. İkinci Dünya Savaşı esnasında kuzey kıyıları Japonya işgali altına girdi. Yeni Gine Seferi (1942-1945) İkinci Dünya Savaşı'nın en önemli askeri seferlerinden biriydi.

Yaklaşık 216,000 Japon, Avustralya ve ABD askeri, denizcileri ve havacıları, Yeni Gine seferi sırasında öldü. Japonların yenilmesinden sonra bölge, 1949’da Milletler Cemiyeti tarafından Avustralya idâresine verildi. Daha sonra 1973’te kendi kendini yönetme hakkını elde etti.

Papua Yeni Gine nihâyet 1975’te bağımsız oldu. Michael T. Somare ülkenin ilk başkanı olarak 1988’e kadar görevde kaldı. 1988 seçimlerini kazanan Rabbie Namalin, 1992’ye kadar başbakanlık vazifesine devam etti. 1992 seçimlerini kazanan Paias Wingti yeni hükûmeti kurdu.

Papua Yeni Gine bayrağı​

Papua Yeni Gine bayrağı bağımsızlığın kazanıldığı 1971 yılında kabul edildi. Bayrak siyah ve kırmızı iki üçgenden oluşuyor. Kırmızı üçgende sarı cennet kuşu bulunurken siyah üçgende ise dört büyük bir küçük beyaz yıldız bulunuyor. Papua Yeni Gine bayrağındaki yıldızlar Papua Yeni Gine'de sömürge kurmuş devletleri simgeler.

Cennet kuşu : Bayrağın öbür tarafındaki cennet kuşu soyu tükenen bir kuş olduğu için papua yeni gine bayrağına konulmuştur. Bu kuşu öldüren bir kişi papua yeni ginede hapse girer.

Coğrafya​

Papua Yeni Gine, Yeni Gine Adasının doğu kısmı, Bismarck Takımadaları ve diğer birçok alçak mercan adalarından ibârettir. Yüzölçümü yaklaşık olarak 462.840 km2'dir. Ülkenin büyük bir bölümü İrian Jaya’ya kadar uzanan dağ silsilesiyle örtülüdür. Bölgede Vitiaz Boğazı boyunca Bismarck Takımadasına kadar volkanik bir dağ grubu vardır. Bunlardan güneydoğuda kalan Lamington Dağı 1951’de çok şiddetli bir püskürme ve patlama göstermiştir.

En yüksek bölge 4509 m’lik Wilhelm Dağıdır. Ülkenin başlıca nehirleri; Fly, Kikori, Purari, Sepik, Ramu ve Murkham’dır. Papua Yeni Gine’yi meydana getiren belli başlı volkanik olmayan adalar ise şöyle: D’Entrecasteaux Grubu, Louisrade Takımadası, Trobriand Adaları ve Woodlark’tır. Bunlardan başka Yeni İrlanda, Yeni İngiltere, Manu ve Bougahville volkanik olan adalardır. Diğer küçük adalar umûmiyetle mercan resiflerinden (kayalık, döküntü) ve mercan adalarından (atol) meydana gelmiştir.

İklim​

Papua Yeni Gine ekvatorun yaklaşık 10° altında yer alır. Bu yüzden birbirine yakın iki dönence bölgesinin içerisinde olup, iki mevsimli genel olarak sıcak ve nemli bir iklimin tesirindedir. Mayıs-Aralık aylarında şiddetli güneydoğu rüzgârları bölgeye yağmur ve nispeten serin bir ortam getirir. Ocak-Nisan aylarında ise kuzeybatı rüzgârları aşırı sıcaklıkları ve şiddetli yağışları beraberinde getirir. Ortalama aylık sıcaklık Haziran ayında 25 °C ve Aralık-Ocak aylarında 28 °C civarındadır. Yağışlar, kıyı ve dağlık bölgelerde, yıllık ortalama 2540 mm civarı ve üzerindedir.

Ekoloji​

Ülkenin % 70’ine yakın bir bölümü ve yüksekliği fazla olan adalar tropikal ormanlarla kaplıdır. Şiddetli yağışlar ormanların çok sık olmasına yol açmış ve buna mukâbil tarıma müsâit toprakların azalmasına sebebiyet vermiştir. Ormanlardaki ağaçlar çok çeşitlidir. Genellikle yüksek bölgelerde daha çok meşe, kayın (ak gürgen), funda ve kozalaklı ağaçlar yetişir. Papua Yeni Gine’nin hayvanları hemen hemen Avustralya’nınki ile aynıdır. Keseli hayvanlar çoğunluğu teşkil eder. Ayrıca birçok cinste sürüngene her tarafta sık rastlanır. Ülkede çeşitli cinste kuş mevcuttur. Her biri birbirinden farklı, rengarenk kuşlar ülke ormanlarının en ilgi çeken hayvanlarıdır. Bunların arasında hiç şüphesiz devekuşu ve papağanın ayrı bir yeri vardır.

Papua Yeni Gine, biyolojik çeşitlilik açısından dünyanın en zengin kabul edilen bölgesinde yer alır. ‘Mercan Üçgeni’ adı verilen bu bölge Filipinler, Endonezya ve Malezya arasında bulunur. Son 10 yıl içinde, Papua Yeni Gine’yi çevreleyen okyanuslarda aralarında papaz balığının da (Chrysiptera cymatilis) olduğu yeni 33 balık türü keşfedildi. Görünüşüyle görenleri etkileyen mavi papaz balığı, Yeni Gine’nin hiç bozulmamış kayalıklarına sahip Milne Körfezi’nde tespit edildi.

Nüfus yapısı​

Yaklaşık olarak ülkenin nüfûsu 5.887.000 kişidir. Nüfus yoğunluğu ise 77 civarındadır. Bunun %13,5’i şehirlerde yaşamaktadır. Yıllık nüfus artışı %2,7’dir.

Papua Yeni Gine insanlarının %90’ı esas adada yaşarlar. Çoğunluğu kıyı bölgelerde ve başşehir Port Moresby’da oturur. Diğer önemli şehirleri; Lae, Samarai, Goroka ve Modang’dır. Diğer adalar üzerinde kurulu şehirleri ise Rabaul, Yeni İngiltere ve Arawa Bougainville Adası üzerindedir. Ülkede okur-yazar oranı %32’dir. Genç nüfusun %30’u okula gitmektedir. İki üniversite mevcuttur; biri 1965’te Port Moresloy’de açılan Papua Yeni Gine Üniversitesi ve diğeri 1967’de açılan Lae Teknoloji Üniversitesidir.

Etnik yapı​

Ülkede yerli nüfusu olarak üç ana grup vardır; güney ve iç bölgelerde Papuanlar, kuzey ve doğuda Malenezyalılar ve batı bölgelerde Pigmeler. Bunların dışında ayrıca Avustralyalılar, Polinezyalılar ve bir miktar da Çinliler mevcuttur. Yerlilerin çoğunluğu siyah derilidir. Bunlardan deri renkleri sarı ile siyah arasında değişebilen, yuvarlak kafa yapılı Pigmeler, çok küçük boylu olmalarıyla bilinir.

Halkın çoğunluğu kendi yerli inançlarına sahiptir. Bundan başka Katoliklik ve Protestanlık yaygındır.

Dil​

Ülkenin resmî dili İngilizcedir, ancak toplumun sadece %1'i İngilizce konuşabilmektedir. Standart İngilizceden türemiş Tok Pisin veya Pidgin İngilizcesi olarak da adlandırılan kreyol dil ise ülkede anadil olarak yaklaşık 120,000 kişi tarafından konuşulmaktadır ve ikinci resmi dildir. Buna rağmen ikinci dil ve ticaret dili olarak 4 milyonu aşkın konuşuru olması dolayısıyla ülkede lingua franca görevi görmektedir. Avustronezya dillerine ait Hiri Motu ise Motu dilinin basitleştirilmiş bir versiyonudur ve adanın üçüncü resmi dilini oluşturur, ancak günümüzde konuşur sayısı git gide azalmaktadır.

Ülkedeki yerli dillerin sayısı 850’yi aşkındır ve ülke dil çeşitliliği açısından dünyada birincidir. Bunlardan 200 adedi Malaya-Polinezya dilleri (Avustronezya) kökenli Melanezya dil grubuna aittir. Trans-Yeni Gine dil ailesine ait 480 farklı dillin ise konuşurları 3 milyon civarındadır. Yeni Gine aynı zamanda pek çok izole dili ve daha küçük dil ailelerini de barındırmaktadır.

Din​

Halkın büyük bir çoğunluğu yerel dinlerin öğretilerini takip etmektedir.

-Yerel inançlar %31,
-Katolik %22,
-Lutherciler %16,
-Presbyterian/Methodist/Londra Misyoner Cemiyeti %8,
-Anglikan %5,
-Evangelist Alliance %4,
-Yedinci Gün Adventist %1,
-Protestanlar %10,
-Müslümanlar %3.

Siyaset​

I. Dünya Savaşı’ndan sonra Papua Yeni Gine topraklarının tümü Milletler Cemiyeti kararı ile Avustralya'nın yönetimine verilmiştir. 1942-1945 yılları arasında Japonya tarafından işgal edilen ülke, 1949'dan itibaren, "Papua Yeni Gine Toprakları" adı altında Avustralya tarafından yönetilmiştir. 1951'de ilk Yasama Konseyi kurulmuş ve 1964'te üyelerinin çoğunluğu yerli halk tarafından seçilmiştir. Ülkenin adı 1971'de "Papua Yeni Gine" olarak değiştirilmiş ve 1973'te iç işleri bağımsız olarak yürütülmeye başlanmıştır. 16 Eylül 1975 tarihinde Bağımsız Papua Yeni Gine Devleti adıyla tam bağımsızlığına kavuşmuştur.

Parlamenter demokratik bir sisteme sahip olan Papua Yeni Gine’nin 111 üyeli Parlamentosunda irili ufaklı çok sayıda parti temsil edilmektedir.

Ülkede 820’den fazla yerel dil konuşulmaktadır.

Papua Yeni Gine’de son seçimler 23 Haziran 2012 tarihinde gerçekleştirilmiş, ancak ülkenin kendine has koşulları nedeniyle bu seçimler dört haftayı aşkın süre devam etmiştir. 2012 Ağustos’da açıklanan seçim sonuçlarına göre de, Başbakan O’Neill liderliğindeki Ulusal Halk Kongresi Partisi 27 milletvekili ile açık ara öne çıkmıştır.

Ekonomi​

Papua Yeni Gine’nin çok sayıda adadan oluşan coğrafi yapısı, kaynakların etkili biçimde kullanılmasını güçleştirmektedir. Ülke ekonomisi, büyük ölçüde maden cevheri, petrol, kahve, kakao ve kereste ihracatına dayandığından, dünya pazarında yaşanan fiyat dalgalanmalarına karşı duyarlıdır. En önemli ticaret ortakları Avustralya, ÇHC ve Japonya’dır.

Altın üretiminde önemli bir yeri olan Papua Yeni Gine, diğer madenler ile petrol ve doğalgaz üretimine de son yıllarda ağırlık vermiştir. Maden ve petrol ürünlerinin genel ihracat içindeki payı % 60 civarındadır. Madencilik sektörü, altın ve bakır ağırlıklıdır. Ancak Bougainville'deki bakır madenlerinin 1988-2005 yılları arasında yaşanan kriz nedeniyle kapalı kalması, bakır üretimini azaltmıştır. Bougainville'de barış sağlanmasıyla, bakır madenlerinin yeniden işletmeye açılması ekonomiyi olumlu etkilemiştir. Diğer yandan, ülkenin sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) alanındaki potansiyeli de dikkat çekmektedir. Başta Avustralya ve ABD olmak üzere yabancı yatırımcılar, LNG sektöründeki yatırım olanaklarına yakın ilgi göstermektedirler. Papua Yeni Gine’nin doğalgaz rezervinin 227 milyar metreküp, kanıtlanmış petrol rezervinin ise 170 milyon varil olduğu tahmin edilmektedir.

PYG ile Dünya Bankası arasında Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) kapsamındaki projelerde kullanılmak üzere yaklaşık 150 milyon ABD Doları değerinde kredi sağlayan iki anlaşma 2014 Nisan ayında imzalanmıştır.

İdari yapılanma​

Mutfak​

Papua Yeni Gine'de çok geniş bir yelpazede geleneksel yiyecek ve içecekler bulmak mümkündür. "Muli warra" en önemli geleneksel içkileridir. Sığır eti, pişmiş tatlı patates, hindistan cevizi kreması, muz pasta, muz krep ve diğer bir çok geleneksel yiyecekleri tadılması gerekenler arasındadır. Balık ve deniz ürünleri ile patates çokça tüketilmektedir. Papua Yeni Gine tropikal bir iklime sahip olduğundan beslenmede egzotik meyveler geniş yer tutar. Sagu, Taro (Tapioca), Hindistancevizi, Muz, Papaya, Passion fruit bunlardan sadece bir kısmıdır.

Papua Yeni Gine'de doğal güzellikler​

Varirata Ulusal Park: 1000 hektarlık ve 800 metreden yüksek olan Varirata Milli Parkı, Sogeri Caddesi’nin en önemli noktası. 45 dakikadan üç saate kadar değişen açık yürüyüş parkurları içerisinde, çam ağaçları arasında Port Moresby’den sahile kadar bazı mükemmel manzaralar göreceksiniz. Kuş gözlemcileri için yalı çapkını ve raggiana cennet kuşları gibi bu tüylü varlıkları gözlemlemek cennet gibidir ve bu kuşları parkın içinde bulabilirsiniz.

Yuo Adası: Bu küçük ada, hindistancevizi ağaçlarının altında mükemmel bir manzaraya sahip. Kendi sörf tahtanızla dalgalara karşı koyabilirsiniz. Bir tekneyle biraz açıldıktan sonra şnorkelle dalmak için harika bir suya sahip. Motorlu tekneyle yaklaşık 20 dakika uzaklıktaki konuk evlerinde konaklayabilirsiniz.

Port Moresby Tabiat Parkı: Papua Yeni Gine başkentinin içerisinde yer alan sakin bir tabiat parkı. Yerli ve hibrit orkideler dâhil olmak üzere hem yerel hem de egzotik bitki türlerini sergileyen bakımlı bahçelerle ormanın altından ve üstünden gidilen 2 km’den fazla yürüyüş yolları bulunuyor. Bu park, ağaç kanguruları, guguk kuşları, tepeli deve kuşları, papağan ve cennet kuşlarını barındıran büyük bir kuş cenneti...

Tari Basin: Tari Basin ve Tari Boşluğu dünyaca ünlü kuş gözlem noktaları ve rakım 1700 metre ile 2800 metre arasında değişmekte. Habitatlar arasında birçok çeşitlilik olduğundan dolayı çok çeşitli türler bulunuyor.

Botanik Bahçeleri: Lae’nin merkezinde yağmur ormanı ve otlaklardan oluşan manzara unutulmaz bir yürüyüş imkânı sunuyor. Uçan kelebekler ve renkli kuş sürülerini barındıran kocaman ağaçların altında eşsiz bir deneyim sizi bekliyor.

Türkiye - Papua Yeni Gine İlişkileri​

Türkiye-Papua Yeni Gine arasında diplomatik ilişkiler, 30 Mayıs 1979 tarihinde kurulmuştur.

Papua Yeni Gine’ye Kanberra Büyükelçiliğimiz akreditedir. Papua Yeni Gine’nin İstanbul’da bir Fahri Konsolosluğu bulunmaktadır.

9-11 Nisan 2008 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Türkiye-Pasifik Adaları Dışişleri Bakanları Toplantısı’na dönemin Papua Yeni Gine Dışişleri Bakanı Samuel Abal katılmıştır.

23-24 Mayıs 2016 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Dünya İnsani Zirvesine Papua Yeni Gine’nin İngiltere nezdindeki Yüksek Komiseri Winnie Kiap katılmıştır.

Port Moresby'daki Türkiye Konsolosluğu​

Turkish Consulate in Port Moresby, Papua New Guinea P.O. Box 1785 Boroko, NCD Port Moresby Papua New Guinea

Telefon numarası:
(+675) 325 48 96

Faks numarası:
(+675) 325 48 96