Tayvan ( Çin Cumhuriyeti )

Tayvan ya da resmi adıyla Çin Cumhuriyeti (Basitleştirilmiş Çince: 中华民国; Geleneksel Çince: 中華民國; pinyin: Zhōnghuá Mínguó), Tayvan Adası ile Penghu, Kinmen, Matsu ve bazı diğer adacıklarda yerleşik, pek çok ülke tarafından tanınmayan Doğu Asya ülkesi. 1912'de bugünkü Çin topraklarında kurulan ülke Birleşmiş Milletler kurucu üyesiydi. Tayvan da dahil olmak üzere çevre adaları II. Dünya Savaşı sonrasında sınırları içerisine dâhil etmişti. 1949 yılındaki Çin İç Savaşı'nı Çin Milliyetçi Partisi'nin (Kuomintang) kaybetmesi üzerine ülke Çin Komünist Partisi yönetimine girdi ve komünist parti tarafından Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) kuruldu. Çin Milliyetçi Partisi lideri Çan Kay Şek Tayvan adasına kaçtı ve Çin Cumhuriyeti'nin burada devam ettiğini dünyaya ilan etti.

1949 yılındaki bu yeniden kuruluş başta Batılı ülkeler olmak üzere dünya devletlerinin çoğunluğu tarafından kabul gördü. 1971 yılına gelindiğinde değişen dünya dengeleri nedeniyle Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Birleşmiş Milletler'den çıkarıldı ve yerine ÇHC dahil edildi. Günümüzde Çin Cumhuriyeti, sadece 23 ülke tarafından tanınmaktadır; ancak birçok ülke gayrıresmi olarak ekonomik ve kültürel ilişkilerde bulunur. Günümüzde Çin ifadesi genellikle Çin Halk Cumhuriyeti'ni ifade etmek için kullanılırken Çin Cumhuriyeti'ne ise Tayvan denmektedir. Bunun yanında Tayvan, uluslararası kuruluşlara Çin Taypesi (Chinese Taipei) adı ile üye olmuştur. Nüfusunun %90'ından fazlası Han Çinlisi olan bu ada Çin ile yoğun ticari ilişkilerde bulunmakla birlikte kıta devleti ile karşılıklı silahlanma durumu da söz konusudur. Tayvan'ın en fazla mal ihraç ettiği ülke ÇHC olmasına rağmen bağımsızlık ve tanınma çabaları ile BM üyeliği istekleri ÇHC'nin veto ve tehditleri ile karşılaşmaktadır.

Tarihi​

Boxer Ayaklanması'nı takiben 1911'de Qing Hanedanlığı'nın devrilmesiyle Milliyetçi Parti Kuomintang lideri Sun Yat-sen'in çalışmalarıyla kurulmuş ve Çin'in 2000 yıllık imparatorluk yönetimini sona erdirmiştir. İlk başkanı Sun Yat-sen kısa süre sonra görevden çekilince yerine General Yuan Shikai geçmiş ve bir süre sonra diktatörlük eğilimleriyle ülkeyi yeniden zor bir sürece sokmuştur. 1916'da Yuan'ın ölmesiyle iyice gerilen atmosferde yabancı karşıtlığı artmış ve 4 Mayıs 1919'da öğrencilerin yabancı malları boykot ettiği bir ayaklanma patlak vermiştir.

Çin Komünist Partisi'nin kurulması​

Rusya'daki Bolşevik devrimin başarısından cesaret alan bir grup aydın 1921'de Çin Komünist Partisi'ni kurmuştur. Üyeleri arasında Zhou En Lai ve Mao Zedong gibi daha sonradan büyük önem kazanacak olan isimler bulunmaktadır. ÇKP ile Sun Yat-sen'in Kuomingtang'ı arasında ilişkiler başlarda iyi olsa da 1925'te Yat-sen'in ölmesiyle bu ilişkiler bozulmuştur. Yat-sen'in yerine geçen Çan Kay Şek, ÇKP'nin aksine Batıya yaklaşmaktan yana olduğu için iki parti karşı karşıya gelmiştir. Bir komünist ihtilalinden korkan Çan Kay Şek önce davranmış olmak için 1927'de birçok komünisti öldürtmüştür. Bu gerilim ülkeyi milliyetçiler ve komünistler arasında uzun süren Çin İç Savaşı'na sürüklemiştir.

1931 yılında komünistler Jiangxi eyaletinin Ruijin kentinde bir Çin-Sovyet hükümeti kurdular. Çan Kay Şek'in sürekli saldırılarına hedef olan eyalette eşit olmayan şartlarda gerçekleşen çatışmalarda 1934'te komünistler iyice zor duruma düşmüşlerdir. Bu yenilgi durumu Mao'nun Çin'e uygun olmayan Sovyet yöntemleri bırakıp kendilerine özgü yöntemler yaratmaları gerektiği fikriyle ön plana çıkmasını sağlamıştır. Mao çoğunluğun köylü olduğu Çin'de kentlerden vazgeçip hareketi kırsal kesime taşımıştır. Kırsal gerilla taktikleri uygulamaya başlayan Mao 1934'te, 90,000-100,000 askerle uzun sürecek bir harekat başlatmış, bir yandan milliyetçilerle bir yandan da yerel beylerle savaşarak 1936'da sadece birkaç bin askerle yenan'a ulaşmıştır.

Japon İşgali​

Bu arada, İmparator Hirohito yönetiminde gittikçe güçlenen ve emperyalist hedefleri doğrultusunda Çin'in kuzey bölgesi Mançurya'yı ele geçirmek isteyen Japonya, 1936 yılında Çin'i işgale başlar. Kısa sürede Mançurya'yı kontrol altına alan ve Mançuko adıyla kendisine bağlı uydu bir devletçik kuran Japonlara karşı bir halk direnişi başlar. Bu bağımsızlık savaşını örgütleyen Mao Zedong önderliğindeki Çin Komünist Partisi halk içerisinde taraftar toplar. 1941 yılında İngiltere ve ABD savaşa Çin'in yanında girer. 1945 yılında Sovyetler Birliği'nin müdahalesi sonucunda Japonlar geri çekildi. Japonların çekilmesiyle komünistler ve milliyetçiler arasındaki gerilim yeniden ortaya çıkar.

Çin-Japon Savaşı özellikle ÇKP'nin işine yaramıştır. Japon askerlerden kalan silahlar sayesinde düzenli bir ordu haline gelen komünist kuvvetleri, Sovyetlerin de Mançurya'ya yardıma gelmesiyle daha zengin eyaletlerde de etkilerini arttırmaya başlamışlardır. 1948'den itibaren Mao taktik değiştirir ve hem askeri gücüyle hem de halkçı politikalarla kısa sürede ülkede kontrolü eline alır. 1949'da önce Pekin'i daha sonra diğer birçok önemli şehri eline geçiren Mao, 1 Ekim 1949'da Çin'i kurar.

Bağımsızlık savaşında ÇKP'yi cephe gerisinden vurarak ülke savunmasında zayıflık yaratan Kuomingtang yönetimi, daha sonra arkasına ABD'yi alarak halkın tepkisini çekmeye devam eder. Halk desteğinden yoksun kaldıkça otoritesini korumak için antipatik girişimlere yönelen Çan Kay Şek önderliğindeki parti yönetimi 1949 yılında kesin yenilgiye uğrar. Formoza adasına (Tayvan) kaçan Çan Kay Şek ise burada 1928 Çin Cumhuriyeti'nin devamı olduğu iddiasıyla ayrılıkçı bir hükümet kurar.

Tayvan bayrağı​

Tayvan bayrağı günümüzde kullanılan hali ile 8 Ekim 1928 tarihinde göndere çekilerek kullanılmaya başlanmıştır.

Bayrak, Çin devrimi esnasında oluşturulmuş ve daha sonra günümüzde Tayvan'da kurulu bir parti olan Kuomintang'ın parti sembolü olarak kullanılmıştır.

Bayrak kırmızı bir zemin üzerine göndere çekilen sol üst köşede konumlandırılan ve bayrağı dörtte bir oranında kaplayan mavi renkte dikdörtgenden oluşmaktadır. Dikdörtgenin içerisinde 12 ışını bulunan beyaz güneş bulunmaktadır.

Bayrakta bulunan renkler Sun Yat-sen'in Üç Halk İlkesi tezinden yola çıkarak belirlenmiştir. Bu ilkeye göre mavi renk demokrasiyi (Min Chuan), kırmızı renk milliyetçiliği (Min Tzu) ve beyaz renk ise refahı (Min Sheng) simgelemektedir. Sun Yat-sen'e göre Kırmızı Dünya olarak da adlandırılan kırmızı zemin, Qing Hanedanı hükümdarlığına son vererek Çin Cumhuriyeti'nin kurulması için akıtılan kanı ifade etmektedir. Bayrakta mavi zemin gökyüzünü temsil ederken, üzerinde bulunan güneşin 12 adet ışını, yılın 12 ayını temsil etmektedir.

Günümüzde Çin tarafından benimsenen Tek Çin Politikası nedeniyle bu ülkede bu bayrağın kullanımı yasak olmakla birlikte, yine aynı gerekçeyle Çin Halk Cumhuriyeti'nin katıldığı uluslararası organizasyonlarda da bu bayrak bulundurulmamaktadır.

Dil​

Resmi dili Mandarin Çincesi'dir. Tayvan halkının yüzde 84'ü Mandarin Çincesi'nin yanı sıra Fujian'in yerel dillerinden Minnan'ın bir kolu olan Tayvanca'yı yaygın olarak kullanmaktadır. Bunun dışında halkın yüzde 15'ini oluşturan Hakka'lar anadilleri olan Hakkaca konuşmaktadır. Nüfusun geri kalanı ise resmi dilin yanı sıra geldikleri yörenin lehçelerini konuşmaktadır.

Din ve İnanç​

Tayvan'da halkın yüzde 93'ü Budizm, Konfüçyüsçülük ve Taoizm karışımı dinlere inanmaktadır. Protestan, Katolik ve diğer Hıristiyan mensubu halk yüzde 4,5 oranındadır. Halkın geri kalan yüzde 2,5’luk dilimi ise İslam dini ve diğer dinlere mensuptur.

İklim ve Hava Durumu​

Bir ada ülkesi olan Tayvan'ın dört tarafının denizlerle çevrili olmasından dolayı ve muson rüzgârlarının etkisiyle iklimi yılın her mevsimi rahattır. Ülke genelinde tropikal ve astropikal iklim hâkimdir. Kışları çok soğuk, yazlarıysa çok sıcak olmaz. kış aylarında genelde yağışlı olan ülkede mayıs ayında Erik Yağmurları görülür. Adanın çoğu bölgesinde hiçbir zaman ayaz ve kar görülmemektedir. Haziran-eylül ayları arasında sıcak ve nemli bir hava hâkimdir. Yağışların çok olduğu ülke tayfun etkisi altındadır. Ağustos-eylül aylarında şiddetli tayfunlar meydana gelmektedir.

Tayvan’nın Ekonomisi​

Tayvan gittikçe büyüyen bir ekonomiye sahiptir. İklim özelliklerinin etkisiyle ülkede yaklaşık 4 bin farklı ağaç çeşidi vardır. Bu çeşitlilik ülke ekonomisinde önemli katkı sağlamaktadır. Adanın kereste rezervi 30 milyon metreküptür. Ekonomik değere sahip orman yüzölçümü tüm eyaletteki ormanların beşte dördünü oluşturmaktadır. Ülkedeki Kafur ağacı dünyaca ünlüdür. Bu ağaçtan elde edilen kâfur topları ve kâfur yağlarının üretimmiktarı dünya toplamının yüzde 70’ini oluşturmaktadır.

Ülkenin başlıca ihraç ürünleri arasında makine ve elektrik ürünleri, tekstil ve giyim ürünleri, plastik ve kauçuk, kimyasallar, hayvan ve hayvan ürünleri bulunmaktadır. En önemli ihracat ortakları ABD, Hong Kong, Avrupa ülkeleri, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği ülkeleri ve Japonya'dır. Başlıca ithalat ürünleri arasında mekanik ve elektrik ürünleri, mineraller, kimyasal ürünler, ulaşım araçları, ham petrol ve petrol ürünleri yer alırken en önemli ithalat ortakları Japonya, ABD, Avrupa ülkeleri ve Güney Kore'dir.

Ülke ılık ve soğuk deniz akıntılarının birleştiği yerde olmasından dolayı zengin deniz ürünlerine sahiptir. 500'ün üzerinde balık çeşidi bulunmaktadır. Ayrıca ülkede üretilen deniz tuzu da oldukça ünlüdür.

Tayvan Kültürü​

Tayvan dünyanın en güvenli ülkelerinden biridir. Tayvan'da özellikle ülkenin başkenti Taipei'de trafik büyük bir sorundur. Araç kullanıcıları için de, yayalar için de trafiğe çıkmak son derece dikkat gerektirmektedir. Taipei kalabalık bir şehir olduğundan burada yankesicilik gibi olaylar da yaşanabilmektedir. Ülke genelinde halk kendi dillerini konuştuğundan İngilizce konuşan pek yoktur. Tayvanlılar eğlenceye önem vermektedir. Tayvan'da çok sayıda bar, gece kulübü ve birahane mevcuttur. Ülke genelinde yıl boyunca çeşitli şenlik ve festivaller düzenlenmektedir. Tayvan halkı çokça batıl inanca sahiptir. Bir kişiye saat, şemsiye, ayakkabı veya kesici nesneler hediye etmek olumsuz çağrışımlara sebep olduğu için hoş karşılanmamaktadır.

Tayvan Mutfağı​

Tayvan mutfağı ağırlıklı olarak Çin mutfağından etkilenmiştir. Mutfağın en önemli malzemeleri et, pirinç ve tofudur. Rice Vermicelli Tayvan mutfağının en özel yemeklerinden biridir. Rice Vernicellidomuz eti, yumurta, havuç, mantar ve pirinç makarnasıyla hazırlanmaktadır. İstiridye omleti, sığır etli erişte, dana kuşbaşı ile şehriye karışımından oluşan çorba, bir çeşit mantı olan Tainan dan Zai Noodles, acı sos ile servis edilen Ah Gei, balık köftesi Danshui, Ba Wan, bir tür dürüm olan Shawarma ve yılanbalığı çorbası Eel Noodles Tayvan mutfağına ait geleneksel yemeklerdendir.

Domuz etinin yaygın olarak kullanıldığı Tayvan'da domuz etinden yapılan Tayvan sosisi de meşhurdur. Tayvan özellikle de başkent Taipei sokak yemekleriyle oldukça ünlüdür. Hemen hemen her sokakta yemek pazarları kurulmaktadır. Yeşil çay ve kahve kültürünün oldukça gelişmiş olduğu Tayvan'da Kore, Çin, Japon, İtalyan, Vietnam, Hint, Thai, Avrupa ve Orta Doğu mutfaklarına ait lezzetler sunan pek çok restoran bulmak da mümkündür.

Sevilen bir tat olan Douhua adındaki tofu tatlısı şerbetle tatlandırılıp, içerisine meyve ve yemiş parçaları konularak hazırlanmaktadır. Tıraşlanmış buz parçalarından oluşan Bao bing tatlısıysa üzerine meyve, karamel, fıstık veya fındık sosuyla servis edilmektedir.

Tayvan Festivalleri​

Toplum ruhunu ve sosyal uyumu arttırmak için her yıl mayıs ayında düzenlenen Buddha's Bathing Festivali kapsamında 2 gün süreyle Budha'nın doğum günü kutlamaları gerçekleştirilir. Budist törenleri, sanat, müzik, kültürel gösteriler düzenlenerek dünya barışı için dualar edilir.

Tayvan’da Bulunan Türkiye Dış Temsicilikleri​

Adres: SUITE 1905, 19F, INTERNATIONAL TRADE BUILDING, NO:333, KEELUNG ROAD, SECTION 1, TAIPEI 110, TAIWAN
Telefon: (886-2)27 57 73 18, 27 57 61 15 (886-2)27 57 64 07
Faks: (886-2)27 57 94 32
[email protected]
Görev Bölgesi: TAYVAN