Şehir Çankırı

Çankırı
cankirifa21fd8da74acbce.jpg cankirifa21fd8da74acbce.jpg
Plaka No18
Bölgeİç Anadolu Bölgesi
Yüzölçümü7.542 km²
Nüfus216.362
Nüfus Yoğunluğu29 kişi/km²
Telefon kodu+376
Rakım730 m
İlçe12
Belediye15
Mahalle96
Köy371
Çankırı, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesinde bulunan bir ildir. Kuzey ilçeleri Karadeniz Bölgesi'nde kalan il, kuzeyde Karabük ve Kastamonu, doğuda Çorum, güneydoğuda Kırıkkale, güneyde Ankara ve batıda Bolu illeriyle çevrilidir.

Çankırı ili nüfusu: 216.362'dir. Bu nüfusun %66,5'i şehirlerde yaşamaktadır (2018 sonu). İlin yüzölçümü 7.542 km2'dir. İlde km²'ye 29 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkezde 158’dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 16,28 olmuştur. İl merkezinin denizden yüksekliği 730 m.'dir.

Şubat 2019 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 15 belediye, bu belediyelerde 96 mahalle, ayrıca 371 köy bulunmaktadır.

Çankırı Tarihi​

Çankırı, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan aynı adlı ilin merkezidir. Çankırı'nın adı, Batılı kimi gezginler tarafından "Çangırı" ya da "Çengiri" biçiminde yazılmıştır. Kent eski Gangra adlı kentin yerinde kurulmuştur. Önceleri Paphlagonia'ya bağlıydı. Sonra Pontus devletine, ardından da Galatia'ya bağlandı. Galatia hükümdarı Deiotarus, Gangra'yı merkez yaptı. MÖ 25'te Roma imparatorluğunun topraklarına katılan yöre, Bizanslılar zamanında bir ara sürgün yeri idi. Kimi kaynaklarda anılan Germanikopolis kentinin Gangra olduğu sanılıyor. Emeviler zamanında İslam orduları birkaç kez saldırdılarsa da bu kaleyi ele geçiremediler.

Çankırı ve çevresi, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Danışmendoğullarınca ele geçirildi.

Çankırı Kalesi Çankırı Kalesi
Selçukluların Malatya'da tutsak edilip Niksar kalesine kapattıkları Antakya hükümdarı Bohemond'u kurtarmak için 1101'de İstanbul'dan yola çıkan Raymond de Toulouse komutasındaki Haçlı Ordusu Ankara'yı aldıktan sonra Çankırı'ya yöneldiyse de kaleye giremediler. Amasya yakınlarında Selçuklu ordusuyla karşı karşıya gelen Haçlı Ordusu, bozguna uğradı. 1134'te Bizans İmparatoru Ioannes Komnenos şiddetli çarpışmalardan sonra kaleyi ele geçirebildiyse de, o döndükten sonra Danışmendliler kenti geri aldılar. Daha sonra yöreye Selçuklular egemen oldular. I. Murad zamanında Çankırı ve çevresi Osmanlı topraklarına katıldı. Timur, 1402'de Çankırı'yı eski sahiplerine verdiyse de, 1439'da I. Mehmet geri aldı.

Osmanlı döneminde yönetim bakımından anadolu eyaletine bağlı bir Livanın merkezi olan Çankırı, Cumhuriyetin ilanından önce Kastamonu vilayetine bağlı bir sancağın merkezi idi. Kurtuluş Savaşı sırasında İnebolu üzerinden İstanbul'dan Ankara'ya yapılan malzeme ve insan naklinde Çankırı önemli bir aracı merkez rolünü oynamıştır. Cumhuriyet döneminde il merkezi haline getirilmiştir.

19. yüzyılın sonunda yaklaşık 16 bin olduğu tahmin edilen nüfusunu, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında 10 binin altına düştüğü görüldü. (1927'de 8.847). Ancak 1940'ta 10 bini yeniden aşabilen (10.235) nüfus 1970'te 25 bini geçti (26.124). 1990'da da 45.496'ya ulaştı.

(Kengırı) kelimesinin (Çankırı) suretinde yazılması 11/ 4/ 1341 (1925 Miladi) tarihinde Çankırı Milletvekili A.Talat ONAY'ın öncülüğünde TBMM'ye verilen bir teklifle değiştirilmiştir.

İlin merkezi olan Çankırı kenti, Kızılırmak'ın kolları Acıçay ile Tatlıçay'ın birleştiği yerde kurulmuştur. Deniz yüzeyinden 700–800 m. yüksekliktedir. Çankırı çok eskiden bir kale kentiydi. Kent, sonraları sırtını kaleye dayayarak, güneye doğru yayıldı. Günümüzde, Tatlıçay'ın her iki yakasına serpilmiş durumdadır. Kalenin eteklerindeki mahalleler, kentin çekirdeğini oluşturur. Bu mahalleler dar sokaklıdır. Kentin yeni kesimleri ise, daha modern görünüşlüdür.

cankiri-kaledenf6e37daf15c28f12.jpg cankiri-kaledenf6e37daf15c28f12.jpg


Coğrafi konumu​

Orta Anadolu'nun kuzeyinde, Kızılırmak ile Batı Karadeniz ana havzaları arasında yer alan Çankırı, 40° 30' ve 41º kuzey enlemleri ile 32° 30' ve 34º doğu boylamları arasında yer almaktadır. İlin komşuları batıda Bolu, kuzeybatıda Karabük, kuzeyde Kastamonu, doğuda Çorum ve güneyde Ankara ile Kırıkkale'dir. Denizden yüksekliği 730 metre olup, ülke topraklarının %0,94'lük bölümünü oluşturan toplam 7.388 km²'lik bir alana sahiptir.

Çankırı ilçeleri​

Çankırı ilçeleri Çankırı ilçeleri

  • Atkaracalar
  • Bayramören
  • Çankırı
  • Çerkeş
  • Eldivan
  • Ilgaz
  • Kızılırmak
  • Korgun
  • Kurşunlu
  • Orta
  • Şabanözü
  • Yapraklı

İklimi, bitki örtüsü ve yabani hayat​

Çankırı'da genellikle İç Anadolu Bölgesine özgü iklim etkisi görünmektedir. Merkez, Ilgaz ve Yapraklı ilçelerinde kışlar serin, yazlar ılık geçerken, Çerkeş ilçesinde kışlar soğuk, yazlar ise serin geçmektedir.

İlin en fazla yağış alan ilçesi, Yapraklı'dır. Yapraklı'da hemen hemen her mevsim yağış gözlemlenir. Merkezden, güneye doğru gidildikçe iklim ve bitki örtüsünde değişiklik ve zayıflama görünmektedir. Araştırmalar sonucu, il topraklarının 2-3 yüzyıl öncesine kadar bazı tuzlu bölgeler hariç, ormanlarla kaplı olduğu belirlenmiştir. Ne var ki, tarla açmak amacıyla yapılan bilinçsiz kesimler, hayvan otlatmak için ormanlardan yararlanılması, müdahale imkânı olmayan orman yangınları ve iklim değişiklikleri yüzünden, bu orman bölgelerinin büyük çoğunluğu yok olmuştur.

İlin, bütün bu tahribattan sonra geriye kalan ormanları, Ilgaz ilçesi başta olmak üzere Elaman, Eğirova, Ovacık, Düvenlik, Ilısılık, Yapraklı, Sarıkaya, Karakaya ve Erikli Dağları ve çevresindedir.İldeki bitki örtüsünün üst florasını oluşturan iğne yapraklı ağaçlar, özellikle de karaçam, sarıçam, ardıç, meşe, ladin ve köknar gibi orman ağaçlarıyla ahlat ve kızılcık ağaçlarıdır. Bitki örtüsünün alt florasında ise hububat, yemlik ve yemeklik baklagiller ile ayrıkotu, devedikeni ve yumak gibi bitkiler bulunmaktadır. Ayrıca akarsular boyunca söğüt ve kavak ağaçları ile zengin meyve bahçelerine de rastlanmaktadır.

İlde rastlanan başlıca av hayvanları, kurt, tilki, tavşan, keklik ve sincaptır. Uzun yıllar düzenli mücadele edilmediği için, yaban domuzu sayısından belirgin bir artış olmuştur. Fakat son yıllarda yapılan düzenli ve etkin mücadeleler nedeniyle, yaban domuzu sayısında belirgin bir azalma sağlanmıştır. Çankırı tuz fabrikası da büyük önem taşır.

Toprak yapısı ve sanayisi​

Genellikle çıplak dağlarla kaplı olan Çankırı toprakları, şiddetli erozyon tehdidi altındadır. Bu yüzden il toprakları, tarımsal amaçla kullanılmamaktadır. Bu topraklar sadece hayvan otlatmada kullanılır.

Çankırı ili sınırları içerisinde alüvyal, kolüvyal, kestane renkli, kahverengi orman ve kireçsiz kahverengi orman toprakları olmak üzere toplam beş tür toprak bulunmaktadır. Çankırı sanayi bakımından gelişmekte olan illerden biridir. Un, yem bitkileri ve askeri donatım fabrikaları ve 2 bin çalışan kapasiteli modern lastik üretim fabrikası da Çankırı il sınırları içerisinde bulunmaktadır

Mimari​

Çankırı evleri Çankırı evleri
Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Çankırı, tarih, kültür ve sanat yönünden oldukça zengin bir mirasa sahiptir. Eski Çankırı evleri de çok az farklılıklarla Türk Evi'nin bütün özelliklerini bünyesinde taşımaktadır. Bölgenin jeolojik yapısı, iklim özellikleri ve yapıldığı dönemdeki bireysel ve toplumsal ihtiyaçlar evlerin şekillenmesinde önemli unsurları oluşturmuştur.

Çankırı evleri genelde iki katlı olup genelde arsanın şekline göre biçimlenmiştir. Birinci kat ara kattır ve kışlık olarak kullanılmaktadır. Burası günlük hayatın geçtiği yerdir. Plan yapılırken de buna dikkat edilmiş olup sade ve kullanışlıdır. Yemek yapma, yeme ve oturma için düşünülmüştür. İkinci katlar ise manzaralı ve gösterişlidir. Bu katlar daha çok yazın kullanılmaktadır.

Çankırı'nın jeolojik konumundan kaynaklanan arsa sıkıntısı sebebiyle, Çankırı'da evler adeta birbirine kenetlenmiştir. Birinci derecede deprem kuşağında yer alması bu tür bir zorunluluk doğurmasına sebep olmuştur.

Doğal güzellikler ve Mesire yerleri​

Çankırı Kalesi​

Geçmiş yıllarda çevre düzenlemesi yapılarak ağaçlandırılan Kale halkın rağbet ettiği bir mesire yeri ve aynı zamanda ziyaretgahtır. Çankırı Fatihi Karatekin Bey'in Türbesi'nin burada bulunması kalenin önemini bir kat daha artırmaktadır. Çankırı'nın tamamına hakim bir tepe üzerinde olan alanda, Çankırı Belediyesince çevre düzenlemesi yapılmıştır. Araç ile çıkılabilen kalede oturma yerleri, pergule, elektrik, su, mescit, otopark umumi tuvalet mevcuttur.

Kenbağ Tabiat Parkı​

Çankırı Merkez ilçe Kenbağ mevkiinde bulunan 36 hektar alana sahip olan Kenbağ Tabiat Parkı, il merkezine 7 km mesafede ormanlık alan içerisinde yer almakta, asfalt yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Karaçam ağaçlarıyla çevrili olan Kenbağ Tabiat Parkında halkımızın rekreasyonel amaçlı günübirlik ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik imkanlar mevcuttur.

Eldivan - Bülbül Pınarı Mesire Yeri​

İl merkezine 23 km, ilçe merkezine ise 5 km mesafede, ormanlık alanda yer alan mesire yerine asfalt bir yolla ulaşılmaktadır. Alanın içerisinde çam; meşe; dere kenarlarında söğüt ve az miktarda da fındık, kavak, yabani erik ve alıç türleri bulunmaktadır. Geniş bir alana yayılmış olan mesire yerinde masa-bank tipinde oturma yerleri, ocaklıklar, çeşmeler, umumi tuvaletler, büfe, yağmur barınağı, seyir terası ve kulesi, otopark, çocuk parkı, örme taş üzerine yapılmış ahşap köprü ve bungalov tipinde bir dinlenme evi bulunmaktadır.

İlçede, Bülbül Pınarı Mesire Yeri'nin dışında Karadere ve Saray Göletleri, çevrelerin deki orman varlığı, çeşme ve su kaynakları ile piknik ye kamp yapmaya elverişli alanlardır.

Ilgaz/ Kadın Çayırı Tabiat Parkı​

Çankırı-Ilgaz Kadın Çayırı Yıldıztepe Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi alanında kalmaktadır. Çankırı il merkezine 70 km, Ilgaz ilçe merkezine de 17 km mesafede ormanlık alanda yer alan tabiat parkına asfalt bir yolla ulaşılmaktadır. Alanda göknar, çam, kavak ve çalı türleri bulunmaktadır. Temiz havası ve güzel doğası ile günübirlik ziyaretçilerin dışında yaya yürüyüş, manzara seyri, kamping, fotoğrafçılık yapmak isteyenler için oldukça caziptir.

Ilgaz/ Kırkpınar Yaylası Mesire Alanı​

Yaylaya, Çankırı-Kastamonu karayolunun 60. kilometresinden batıya ayrılan 10 kilometrelik asfalt bir yolla ulaşılmaktadır. Yayla Çankırı iline 70, Ilgaz ilçesine 20 km mesafededir. Ilgaz ilçesi sınırları içerisinde yer alan yayla 1650 m. rakıma sahiptir. Çevre köylere ait yayla evleri bulunan Kırkpınar Yaylasında yaklaşık 55000 m2 lik alana sahip bir de gölet yeralmaktadır.

Çevresi sarıçam, karaçam, göknar ağaçlarıyla ve çayırlarla çevrili olan yayla, kolay ulaşımı, nefis manzarası, temiz havası ve bol su kaynaklarıyla günübirlik ziyaretçilerin dışında atlı ve yaya yürüyüş, manzara seyri, kamping, karavan, fotoğrafçılık, dağ yürüyüşü yapmak isteyenler için oldukça caziptir.

Derbent Şehitliği ve Mesire Yeri​

Ilgaz'a 24 km, Çankırı'ya 74 km. mesafede yer alan mesire yeri Ilgaz - Kastamonu Devlet Karayolu kenarındadır. 5 hektarlık alana sahip olan mesire yerinde 12 oda 42 yatak kapasiteli bir motel yer almakta, kış sporu yapmak isteyenlerin yanısıra özel arabalarıyla seyahat edenlerce kısa süreli dinlenmeler için de tercih edilmektedir.

Sarıçam, karaçam ve köknar ağaçlarıyla kaplı olan mesire yerinde yakın zamanda düzenlenen piknik alanı yoğun ilgi görmektedir.

Seybeli (Işık Dağı) Orman İçi Mesire Yeri​

Çerkeş-Kızılcahamam (Ankara) Karayolu üzerinde bulunan mesire yeri Çerkeş İlçesi'ne 20 km. mesafededir. Işık Dağı'nın kuzey yamaçlarında yer alan mesire yerinde masabank tipi oturma yerleri, ocaklıklar, çeşmeler, yağmur barınağı, otopark ve umumi tuvalet mevcuttur. Çerkeş-Kızılcahamam Karayolu mesire yerinin içinden geçmektedir.

Yukarıda sayılanların dışında Orta, Kurşunlu ve Ilgaz İlçeleri'nden geçen Devrez Çayı, Çerkeş ve Bayramören İlçeleri'nden geçen Soğanlı Çayı ile Kızılırmak İlçesi'nden geçen Kızılırmak kıyılarında, Şabanözü İlçesi Karaören Göleti ile Güdüllü, Çivitçi ve Bayramyeri Bahçelerinde, Kurşunlu İlçesi Büyükgöl yöresinde, Merkez İlçe Apsarı Göleti çevresinde, Orta ilçesi Güldürcek Barajı civarında günübirlik ziyaretler için uygun yerler bulunmaktadır.

Ilgaz/ Osman Gölü:​

Çankırı iline 80 km, Ilgaz ilçesine ise 26 km mesafede ormanlık alanda yer almaktadır. Yolu orman yoludur. Alanda Osman Gölü denilen ufak bir göl bulunmaktadır. Yaz aylarında hayvan otlatma ve yaylacılık yapılmaktadır. Ağırlıklı olarak göknar ve az miktarda da sarıçam ağaçları ve çayırlarla kaplıdır.

Doğa manzarası, temiz havası ve kuş sesleri ile günübirlik ziyaretçilerin dışında yaya yürüyüş, manzara seyri, kamping, fotoğrafçılık, dağ yürüyüşü yapmak isteyenler için oldukça caziptir.

Korgun/Alpsarı Göleti Rekreasyon Alanı​

Çankırı il merkezine 22 km, Korgun ilçe merkezine de 10 km. mesafede bulunan Alpsarı Göleti yaklaşık 227000 m2 lik alana sahiptir. Alanın topoğrafik yapısı ve bu yapıyla bütünleşen bitki örtüsünün güzelliği nedeniyle halkın ilgi duyduğu önemli bir mesire yeridir. Çevre düzenlemesi İl Özel İdaresince yapılan alanda restoran, masabanklar, perguleler, yürüyüş yolları, yapay çim saha, kondisyon aletleri bulunmakta, ziyaretçiler gölette deniz bisikletleri ve teknelerle gezi yapabilmektedirler. 

Karaören Göleti (Şabanözü)​

Şabanözü ilçesine 6 km, Şabanözü-Orta karayoluna da 2 km mesafede bulunan göletin çevresi çam ve meşe ağaçlarıyla çevrilidir. Oluşturduğu doğal güzellik nedeniyle mesire yeri olarak kullanılmaktadır.

Hazım Dağlı Tabiat Parkı​

Yapraklı ilçesi, Yüklüköy yaylası mevkiinde bulunan 126,3 hektar alana sahip olan Hazım Dağlı Tabiat Parkı, Çankırı iline 44, Yapraklı ilçesine ise 14 km mesafede ormanlık alan içerisinde yer almaktadır. Yolu stabilize yoldur. Aktif olarak kullanılmakta olan Büyük yaylanın yakınında bulunmaktadır. Alanda gölet bulunmaktadır. Sarıçam ağaçlarıyla ve çayırlarla çevrili olan tabiat parkı, kolay ulaşımı, doğa manzarası ve temiz havası ile günübirlik ziyaretçilerin dışında atlı ve yaya yürüyüş, bisiklet, manzara seyri, kamping, fotoğrafçılık, dağ yürüyüşü yapmak isteyenler için oldukça caziptir.

Yaylalar​

Yapraklı İlçesi ve Büyük Yayla​

Yayla Yayla
Merkez ilçe'ye 30 km mesafede bulunan Yapraklı İlçesi, Büyük Yayla Mevkisi ile İlimiz turizm potansiyeli içerisinde özel bir öneme sahiptir.

İlçe'nin kuzeyinde yer alan Yapraklı Dağları üzerinde çok geniş bir alana yayılmış olan 1600-1700 m. rakımlı Büyük Yayla, yer yer yoğunlaşan sarıçam, karaçam, köknar, ardıç ağaçları ve zengin bir orman altı bitki örtüsü ile kaplıdır. Ağaçlıklar arasında otlak olarak kullanılan dağ çayırları ile kaplı boşluklar yer almaktadır.

İlçeye 8 km. mesafeden itibaren başlayan ve 13. km.'de yayla evleri bununan Büyük Yayla, asfalt yol, elektrik ve su dışında herhangi bir altyapıya sahip değildir. Halihazır durumuyla günübirlik ziyaretlerin dışında atlı ve yaya yürüyüş, bisikletle dolaşım, manzara seyri, kamping ve karavan ile fotosafari gibi turizm türleri için çok elverişli olan yayla, kara avcılığı için de son derece zengin bir potansiyele sahiptir.

Kırkpınar ve Bozan Yaylaları​

Ilgaz'a 20, Çankırı'ya 70 km. mesafede bulunan Kırkpınar Yaylasına Ilgaz-Kastamonu Karayolu'nun 10. km/sinde Yalaycık Köyü'nden (Akaryakıt istasyonunun bitişiğinden) batıya ayrılan 10 km.'lik asfalt bir yolla ulaşılmaktadır. Programlı bir ulaşımı bulunmayan yaylaya özel araçlarla gidilebilmektedir.

1654 m rakıma sahip yaylada yazın kullanılan 32 adet yayla evinin yanı sıra 130x350 m ebatlarında bir de gölet bulunmakta olup etrafı, sarıçam, karaçam, köknar ağaçları ve çayırlıklarla çevrilidir. Ko - lay ulaşımı, nefis manzarası, temiz havası, göleti ve bol su kaynaklarıyla günübirlik piknik dışında atlı ve yaya yürüyüş, manzara seyri, kamping, karavan, sportif olta balıkçılığı gibi turizm türlerine son derece elverişlidir. Kırkpınar Yaylası'na 2 km. mesafede bulunan Serçeler ve Bozan Yaylaları da aynı özelliklere sahiptir.

Çankırı mutfağı​

Çankırı mutfağı Çankırı mutfağı
Çankırı yöresinde geleneksel beslenme biçimi etkinliğini sürdürmektedir. Yöre insanının beslenme alışkanlıklarında Orta Anadolu özellikleri görülür. Beslenmenin temelinde buğday ve buğday ürünleri bulunmaktadır. Tarhana, bulgur, keşkek, yarma, erişte vb. yiyecekleri ev ekonomisi çerçevesinde yöre halkı kendisi üretir. Anadolu'nun pek çok yerinde olduğu gibi kimi yiyecek maddeleri kurutulmak, salamura yapılmak, turşu kurmak, sirke, marmelat ve salça yapılmak suretiyle kışa hazırlık yapılır. Kıyma, kavurma, sucuk gibi etlikler, kurutulmuş fasulye, patlıcan, biber gibi sebzeler, konserveler, değişik meyvelerden reçeller ve marmelat şeklinde hazırlanarak kavanbunlar arasındadır.

Hamura çeşitli maddeler katılarak sacda, yağda, fırında ve tencerede pişirilerek çok sayıda yemek yapılmaktadır. Tava çöreği, yazma çöreği, bükme, gözleme, cızlama, tatar böreği, iri hamur, mantı, pıhtı, çullama bunların başlıcalarıdır. Tarhana, toyga, şaştımaşı, tutmaç, yarma, dene, cümcük gibi çorbalarda ana madde buğday ürünleridir. Yaş ve kuru sebzeler beslenmede ikinci sırayı alır. Hayvani besin tüketimi sınırlıdır.

Kentsel alanlarda hazır yiyecekleri kullanma alışkanlıkları gelişmekle birlikte evde hazırlanan geleneksel yiyeceklerin ucuza gelmesi ile dağıtım ağının hazır yiyecekleri bütün yerleşme birimlerine ulaştıracak düzeyde olmaması da durumu etkilemektedir.

Ayrıca yöreye ait bazı yiyecekler arasında tarhana ve toyga çorbası, yaren güveci, sarmısaklı et, mantı, iri hamur, gömme, bamya aşı, yumurta tatlısı, höşmerim, hameyli tatlısı, ince ekmek muskası, kızılcık ekşisi, yazma çöreği lezzetleriyle öne çıkmaktadır.

Bunun yanında tuz ve çeşitleri, kavun, pirinç, kiraz, kızılcık ve kızılcıktan yapılan ekşi, küpecik peyniri ilin önemli ürünlerindendir.
 
Çanakkale
Çorum
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Çankırı Tuz Mağarası
  • Ugur
  • Ugur,
  • Ansiklopedi
  • 2    2K
Geri