Ülke Irak Cumhuriyeti

Irak Cumhuriyeti
irak.png irak.png
BaşkentBağdat
Resmî dillerArapça, Türkmence, Kürtçe, Ermenice, Süryanice
Yönetim ŞekliParlamenter Cumhuriyet
Yüzölçümü437.072 km²
Nüfus37.056.169
Nüfus Yoğunluğu84,7 kişi/km²
Para birimiIrak dinarı (IQD)
Zaman dilimiUTC +3
Telefon kodu+964
İnternet TLD.iq
Irak ya da resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat'tır. Bugün Irak, Orta Doğu’da yer alan stratejik mevkisiyle, sahip olduğu petrol rezervleri ile Körfez'in önemli ülkelerinden biri durumundadır. Irak bir ara (savaştan önce), Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden sonra dünyanın en büyük üçüncü petrol rezervine sahipti. Amerika'yla savaştan ve işgalden sonra üretimde önemli düşüşler olmuştur. Fakat doğal rezerv sıralamasındaki yerini korumaktadır.

Irak uzun yıllar Birleşik Krallık'ın hâkim gücü altında idare edilmiştir. Birleşik Krallık'ın 1971'de Orta Doğu’dan tamamen çekilmesi ile bu bölge üzerinde ABD önder güç olmaya başlamıştır. Soğuk Savaş sonrası Orta Doğu’da etkisini artıran ABD’nin Irak’a özel bir politik ilgisi vardır. Yakın dönem Irak tarihi ABD tarafından şekillendirilmiştir. Irak, Orta Doğu'daki bütün körfez ülkelerinde olduğu gibi hızla gelişmektedir.

Bayrak ve arma​

Irak bayrağı, Yemen, Mısır, Sudan, Suriye, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri bayraklarında olduğu gibi Arapları temsil eden geleneksel Arap ulusal renklerinden oluşmaktadır. Kırmızı renk hanedanlığı, siyah renk Abbasileri ve Araplığı simgelemektedir. 'Allahu Ekber' yazısı bayrağın ortasına beyaz şerit üzerine yeşil renkte ve Kufi harfleriyle Irak halkını temsil etmektedir.

Irak arması, altın kartal figürüyle birlikte ülke bayrağının kullanıldığı Arapları temsil eden geleneksel Arap ulusal renklerinden oluşan armalardandır.

Tarih​

Aslan Avını gösteren kabartma, Nineveh'in kuzey sarayından, MÖ 645-635. Aslan Avını gösteren kabartma, Nineveh'in kuzey sarayından, MÖ 645-635.
Irak’ın içinde bulunduğu Mezopotamya bölgesi dünyanın ilk önemli yerleşim merkezlerinden biridir. M.Ö. 7. yüzyıla kadar Sümer-Akad, Babil ve Asurların elinde kalan bölge, daha sonra Perslerin eline geçmiştir. Bölgede İslamiyet’ten önceki Araplar da Main, Sebai ve Himyeri devletlerini kurdular. İslamiyet’in doğuşu ve hızla gelişmesi ile birlikte Müslümanlar uzun süre bölgeye hâkim oldular.

Bağdat 762’den itibaren yeni baştan imar edilerek Abbasilerin, yani, İslam dünyasının başşehri oldu. Dünyanın en önemli kültür merkezlerinden biri haline geldi. Bilhassa 786-809 seneleri arasında halifelik yapan Harunürreşid ve oğlu Me’mun zamanında, Irak dünyanın en parlak ilim ve kültür merkezi oldu. Ancak 1258’de Irak’a giren Moğol hükümdarı Hülagü, şehirleri yakıp yıkmıştır. Sonraki tarihlerde eski günlerini yakalayamayan Irak, sırasıyla Celayirliler, Timuroğulları, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Safeviler’in hâkimiyeti altına girdi. 1515’te Kuzey Irak Osmanlı topraklarına katıldı, ardından Kanuni Sultan Süleyman 1534’te ülkenin tamamını fethetti.

Irak, Osmanlı hâkimiyetinde kaldığı yaklaşık beş asırlık sürede parlak bir dönem yaşadı. Osmanlı Sultanı Dördüncü Murad Han zamanında Bağdat ikinci kez fethedildi. Irak’ı ele geçirmek isteyen İngilizler, Birinci Dünya Savaşı döneminde 20 Kasım 1914’te Basra’ya girdiler. Ancak 29 Mayıs 1916’da Irak ve Osmanlı Kuvvetleri “Selman Pak” meydan savaşında İngilizleri yendiler. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlılar bölgeden çekildi. İngiltere 1918’de ordularını Musul’a soktu ve 1920’de yapılan son Roma Konferansı’nda da Irak’ın İngiliz mandası altına girmesi kararlaştırıldı. 1930’da İngiltere Irak’a sözde bağımsızlık tanıdı. 1933’te de Faysal’ın oğlu Gazi, kral oldu.

Irak, İkinci Dünya Savaşı’na girmedi. Ancak bütün İngiliz sömürgeleri gibi savaştan etkilendi. 14 Temmuz 1958’de Irak ordusu, 22 yaşındaki Kral İkinci Faysal’ın da öldürüldüğü kanlı bir darbe ile yönetime el koyarak cumhuriyeti ilan etti. Ancak darbeci Abdülkerim Kasım bir diktatördü ve Irak’a İngilizlerden fazla bir hürriyet vermedi. Bunun üzerine Sosyalist Arap Baas Partisi aynı senenin 8 Şubat’ında yönetimi ele geçirdi. 18 Kasım 1963’te ise Arif Kardeşler, karşı darbe ile başa geçti. Beş sene sonra 30 Temmuz 1968’de de Baas Partisi yeni bir darbe yaparak ikinci defa yönetimi ele geçirdi. Saddam Hüseyin’in başkanlığındaki Devrim Komuta Konseyi ve Sosyalist Arap Baas Partisi bugün de işbaşındadır. 22 Eylül 1980’de başlayan Irak-İran savaşı ülkede yüzbinlerce insan kaybına, milyarlarca dolarlık zarara, huzur, barış ve düzeninin bozulmasına yol açtı. Sekiz sene süren savaş sonunda, 20 Ağustos 1988’de ateşkes imzalandı.

1990 ortalarında Irak orduları Kuveyt’e girerek burayı işgal etti. Bunun üzerine başlayan Körfez Krizi petrol fiyatlarının artmasına ve ekonomik dalgalanmalara sebep oldu.

Saddam'ın yakalanışı, Aralık 2003 Saddam'ın yakalanışı, Aralık 2003
ABD ve Birleşik Krallık öncülüğündeki koalisyon kuvvetleri Irak'ı kitle imha silahlarından arındırmak, Saddam Hüseyin'in teröre verdiği desteği kesmek ve Irak halkını özgürleştirmek gerekçeleriyle Irak'taki Baas Rejimi'ne karşı saldırıya geçti. 20 Mart 2003'te başlayan hava saldırısı ve onu takip eden kara harekâtı sonunda 9 Nisan 2003'te başkent Bağdat'a giren koalisyon güçleri Saddam Hüseyin iktidarını devirdi. 15 Nisan'da Irak tümüyle koalisyon güçlerinin denetimine geçti. Bundan sonra bir süre belli bir direniş gerçekleşmedi. Aralık 2003'te Saddam Hüseyin yakalandı. Sonraki dönemlerde işgalci ABD güçlerine karşı bir direniş başladı ve günümüzde de bazen çok şiddetli olarak (özelikle Felluce) devam etmektedir. Bunun yanında Şiiler ile Sünniler arasında derin bir ayrışma ortaya çıkmış ve adeta iç savaşı andıran, günümüzde de devam eden şiddetli çatışmalar yaşanmaktadır. Terör örgütleri tarafından da düzenlenen saldırılarda çok sayıda insan ölmüştür. 2008 başlarında işgalin başladığı Mart 2003'ten beri 4020 civarında ABD askeri ölürken 1 milyondan fazla Iraklının şiddet, çatışma ve direniş olayları sonucu öldüğü belirtilmiştir. Ayrıca ABD'nin Iraklı tutuklulara yaptığı işkenceler skandala yol açmıştır. Bunun yanında keyfî uygulamalar sonucu öldürülen Iraklı sivillere rastlanmıştır.

Coğrafya​

Kuzeydoğu Irak’taki Zagros Dağları Kuzeydoğu Irak’taki Zagros Dağları
Körfez ülkeleri arasında Irak, Suudi Arabistan ve İran’dan sonra 437.072 km² ile en büyük yüzölçümüne sahip ülkedir. Arap olmayan dünya ile komşu tek Arap körfez devleti Irak, kuzeyde Türkiye, batıda Suriye ve Ürdün, doğuda İran, güneyde Suudi Arabistan ve Kuveyt ile çevrilidir. Irak’ın Körfez ile ilgisi denize çok kısa olan cephesinden kaynaklanır: 924 km² su alanına (kara suları) sahiptir. Bu görünümü ile tipik bir kara devleti olarak Irak, sınırlı bir stratejik derinliğe sahip olan Kuzey Irak’taki dağlık arazi dışında her taraftan savunmasız sınırlarla çevrili ve denize ulaşımı ise yetersizdir. Körfez’in üç büyüklerinden Irak’ın komşuları İran (1.458 km), Suudi Arabistan (814 km), Suriye (605 km), Türkiye (331 km), Kuveyt (242 km) ve Ürdün (181 km) ile olan toplam sınır uzunluğu 3.631 km’dir.

Sahip olduğu petrol rezervleri ve tarıma elverişli toprakları ile jeopolitik öneme sahip olan Irak; Saddam Hüseyin’in etkisi ve bölgede (özellikle Irak üzerinde) hâkim unsur olan ABD politikaları ile de Orta Doğu ve Körfez’in stratejik hassasiyete ve öneme sahip önemli bir ülkesi durumundadır. Ülkede başkent Bağdat'taki Bağdat Havalimanı başta olmak üzere altı adet uluslararası uçuşlara açık havalimanı bulunmaktadır.

İklim​

Irak'ta, soğuk ve kurak kışlar, sıcak, bulutsuz yazlar görülür. Çoğunlukla çöl olması bu sayılan iklimsel sonuçları doğurur. İran ve Türkiye sınırı boyunca uzanan kuzeydeki dağlık bölgeler, yoğun kar yağışı altındadır. Bazen Orta ve Güney Irak'ta sel görülür. Toz ve kum fırtınaları da diğer doğal afetler arasında yer alır. Çoğunlukla geniş düzlüklerden oluşan bir arazi yapısı vardır. İran sınırında büyük bataklıklar görülür.

Irak'ın iklim şartları, kuzeydeki topografik ve dağlık yapısı nedeniyle ülkede bitki örtüsü olarak bozkır ve orman bulunur. Ülkenin kuzeyindeki dağlık bölgede kavak, söğüt ve meşe ağaçları bulunur. Güneyinde ise genelde çöl ağaçları olan hurma ve palmiye ağaçları vardır.

Biyoçeşitlilik​

Irak'ın olağanüstü ekosistemi ve habitat çeşitliliği, ülkede önemli bir tür çeşitliliğinin oluşmasını sağlamıştır. Mezopotamya, üzerinde tarımın yapılmaya başladığı yıllardan itibaren birçok bitkinin anavatanı olmuştur ve günümüzde bu bitkiler Irak'ta yaşayan insanlar tarafından kullanılmaktadır. Irak'ın faunasının çeşitliliği, florasının çeşitliliğinden bile büyüktür. Meşe ormanları, Irak'ın kuzeyindeki Zagros Dağları'nın büyük bir bölümünü kaplar ve bir ekolojik bölge oluşturur. Irak'ın güneyinde ise kendine has çöl biyoçeşitlilikleri vardır. Bölge ayrıca Avrasya yaban hayatına da ev sahipliği yapar. Serçe, kınalı keklik, bıldırcın, ibibik, güvercin, yaban güvercini, ördek, yaban ördek, bayağı dağ bülbülü gibi kuşlar da burada yaşar. Bu yüzden Irak'ın biyoçeşitliliği bölgeden bölgeye değişebilmektedir. Irak'ın kuzeyinde karasal iklim hâkimdir, güneyinde ise çöl iklimi hâkimdir.

Ekonomi​

Irak ekonomisi petrol üzerine kuruludur Irak ekonomisi petrol üzerine kuruludur
Irak ekonomisi petrol üzerine kuruludur. Ham petrol ihracatı milli gelirin yüzde 60’ını, kamu gelirlerinin ise yaklaşık yüzde 90’ını oluşturmaktadır. OPEC üyesi olan Irak’ın (tespit edilmiş) petrol rezervi 143 milyar varildir (Petrol Bakanlığı’na göre rezervin 204 milyar varil olma ihtimali vardır). En büyük petrol rezervi, güneyde Rumelia sahasındadır ve 17 milyar varil düzeyindedir. Irak, rezervi itibariyle, Venezuela, Suudi Arabistan ve İran’ın ardından, dünyanın dördüncü büyük petrol ülkesidir. Irak’ın en önemli ihracat kalemi yüzde 99 oranla petroldür.

Irak’ta petrolün keşfine kadar, ülke tamamen bir tarım ülkesiydi. Tarım eskisi gibi olmamakla beraber bugün de önemini korumaktadır. Petrolden elde edilen gelirin büyük bir bölümü tarımın modernizasyonunda kullanılır. Tarım arazileri genelde Mezopotamya bölgesi ve büyük ırmaklar boyunda toplanmıştır. Ancak buralardaki yüksek vasıflı topraklardan gerektiği kadar faydalanılmamaktadır.

Ülkede sığır, eşek, katır kuzey bölgelerinde; deve, Asur arazisi, çöller ve Mezopotamya’nın bir bölümünde; koyun Mezopotamya’nın batısında yetiştirilir.

Demografi​

2015 yılı nüfus tahminlerine göre Irak, 37.056.169 kişilik bir nüfusa sahiptir. Toplam nüfusun %75-80'i Araplar, %15-20'si Kürtler ve %5'i ise Türkmenler, Süryaniler, Keldaniler, Nesturiler, Asuriler ve diğer etnik gruplara mensuptur.

%97’si Müslüman olan halkın %60-65'i Şii Müslümanlar, %32-37’si Sünni Müslümanlardan oluşmaktadır.

Bağdat Bağdat
Erbil Erbil


Şii Araplar Irak'ın güneyinde yaşarken, Bağdat civarında Sünni ve Şii Araplar, Irak'ın kuzeyinde ise Sünni Kürtler, Yezidiler ve Irak Türkmenleri yaşamaktadır.

Irak oldukça genç bir nüfusa sahip olup nüfusun %55’i 15-64 yaş grubuna, %42’si 0-14 yaş grubuna, %3’ü 65 yaş ve üzeri gruba dâhildir. Ortalama ömrün yaklaşık 66,5 yıl olduğu Irak’ta bebek ölüm oranlarının yüksekliği (%6,2) önemli bir sorundur. Irak nüfusunun %58‘i okuma yazma bilmektedir. Bu oran erkeklerde %70,7’ye çıkarken, kadınlarda %45’e inmektedir. 2000 yılı nüfus artış hızı %2,86 olarak tahmin edilmiştir. Bu itibarla günümüzde Irak’ın nüfusunun verilen nüfus artış hızını dikkate alırsak 37 milyonun üzerinde seyrettiği muhtemeldir.

Irak nüfusu (2015): 37.056.169 kişi.

Dinsel olarak:
%55-60 Şii Müslüman (Arap-Türkmen) nüfus: 17.050.000-18.600.000
%37-40 Sünni Müslüman (Arap-Kürt-Türkmen) nüfus: 11.470.000-12.400.000
%2-3 Hristiyan (Süryani, Keldani, Asuri-Şabak-diğer) nüfus: 620.000-930.000

Etnik olarak:
%51-54 Şii Arap, nüfus: 15.810.000-16.740.000
%20-21 Sünni Arap, nüfus: 6.200.000-6.510.000
%16-20 Kürt, nüfus: 5.250.000-7.000.000
%8-9 Türkmen, nüfus: 2.500.000-3.000.000
%3 Hristiyan, (Süryani, Keldani, Nasturi, Asuri), nüfus: 620.000-930.000

Ordu​

Irak askerleri Irak askerleri
Irak Silahlı Kuvvetleri, Irak'ın iç ve dış güvenliğini sağlamak; ülkeyi havadan, karadan ve denizden korumak amacıyla 1921 yılında kurulan ve günümüzde faaliyet gösteren silahlı kuvvet. Irak Silahlı Kuvvetleri, kendisine bağlı 4 birim bulundurur. Bunlar; Irak Kara Kuvvetleri, Irak Deniz Kuvvetleri, Irak Hava Kuvvetleri ve Irak Özel Operasyonel Kuvvetleri olarak sıralanır. Peşmerge, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne bağlı Irak'ın bölgesel silahlı kuvvetidir.

İçerisinde bulunan askeri personel 18-49 yaş aralığındadır. Bunun yanında silah donanımı tarafından, birçok profesör ve uzmana göre Orta Doğu'nun en güçlü ordularındandır. Irak Savaşı öncesi silahlar SSCB yapımıydı. Savaş sonrası ise batılı silahlar da kullanılmaya başlandı.

Irak Silahlı Kuvvetleri birçok savaşa katılmıştır. Altı Gün Savaşı, İran-Irak Savaşı, Körfez Savaşı, Irak Savaşı ve 2014 Kuzey Irak Taarruzu bunlara örnektir. Koalisyon müdahalesi öncesi ordu, Saddam Hüseyin'in kontrolündeydi. Savaş sonrası ise tekrar yapılandırılmıştır.

Kültür​

Irak'ın kültürü Mezopotamya kültürü, İslam dini ve geleneksel Arap ve Kürt kültürü etrafında biçimlenmiştir. Buna karşın, Irak çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir. İslam etkisi Arap ve Kürt kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.

Giyim​

Irak'ta giyim bakımından bir zorlayıcılık yoktur. İnsanlar istedikleri kıyafeti giyebilmektedir örneğin: yöresel kıyafetler veya Batı tarzı kıyafetler. Irak'ta insanların birçoğu yöresel Arap kıyafeti olan kandura ve Kürt kıyafeti giyerler. Bu giyim biçimleri, Irak'ın çok sıcak ve nemli veya çok soğuk olan iklimine göre değişmektedir.

Mutfak​

Irak mutfağı Irak mutfağı
Arap ve Kürt mutfağı oldukça tutulmakta olup ülkenin her yerinde döner lokantalarından Irak otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilmektedir. Hızlı yiyecekler, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlar, pirinç ve bulgurdur. Mutfağın temel bileşenleri kebap, etli yemekler ve hamurlu tatlılardır.

Yüzyıllar boyu pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Mezopotamya’da yer alan Irak’ın mutfak kültürü çok zengindir. Ülkenin güney ve kuzeyinde farklı yöresel lezzetler tatmak mümkündür.

Kahvaltı, tüm halk için önemli bir öğündür. Tipik bir Irak kahvaltısında tereyağı, zeytin, yumurta, domates, salatalık, reçel, bal, kaymak ve beyaz peynir, kaşar gibi peynir çeşitleri yer alır. Sucuk (yumurta ile yenebilir), pastırma, börek, simit, poğaça ve çorbalar, Irak'ta kahvaltılarda tüketilmektedir. Kahvaltı için domates, yeşil biber, soğan, zeytinyağı ve yumurta ile hazırlanan menemen de çok sevilmektedir.

Çorba türleri, özellikle kış aylarında Irak mutfağının vazgeçilmez bir parçasıdır. Mercimek, ezogelin, yoğurt ve tarhana çorbası sıkça tüketilir.

Irak mutfağındaki et yemeklerinin çoğu kebaplar, köfteler, kuru fasulye ve tencere yemekleri sınıfındaki yemeklerdir. Kebaplar lokantalarda yenen ve ızgara yöntemiyle hazırlanan yemeklerdir. Kebaplar arasında “döner kebap” en sevilenlerdendir. Köfte, kıymanın ekmek içi, soğan ve çeşitli baharatlarla yoğrularak, şekillendirilip pişirilmesiyle yapılır; ızgara, fırınlama, kızartma veya sulu yemek olarak hazırlanabilir.

Irak mutfağı sebze yemekleri açısından çok büyük bir çeşitliliğe sahip bir mutfaktır. Dolmalar ve sarmalar, etli sebze yemekleri, kızartma sebzeler ve zeytinyağlıların sayısız çeşidi mevcuttur. Dolmalar ve sarmalar etli olarak da pişirilmektedir. Etli dolmalar kıyma, pirinç, soğan, domates ve biber salçası, çeşitli baharatlar içerir. Dolmalar için en çok kullanılan sebzeler biber, kabak, domates, patlıcan ve soğan gibi sebzelerdir. Birçok sebze kızartılarak ve ızgara yöntemiyle pişirilebilir. Patlıcan kızartma, kabak kızartma, biber, domates, havuç ve mücver çok sevilen kızartma çeşitleri arasındadır. Ayrıca zeytinyağlıların Irak mutfağında kendine has bir yeri vardır. Zeytinyağlı taze fasulye, fasulye pilaki, zeytinyağlı dolma bu sınıfa giren yemekler arasındadır.

Irak mutfağındaki sebzeler arasında patlıcan çok özel bir önem taşır. Patlıcan dolma, kızartma, musakka, pilav, salata ve ızgara dahil sayısız patlıcan yemeği mevcuttur.

Irak mutfağı tatlılar açısından da çok zengindir. Baklava, kadayıf, lokma gibi hamurlu tatlılar; muhallebi, keşkül, kazandibi, sütlaç gibi sütlü tatlılar; hoşaf ve kompostolar; revani, helva, aşure ve kabak tatlısı gibi tatlılar bulunur.

Irak’ta Bulunan Türkiye Dış Temsicilikleri​

Bağdat Büyükelçiliği
Adres: 2/8 Veziriye Baghdad - Iraq
Posta adresi: PO BOX: 14001 Baghdad - Iraq
Telefon: 0312 – 218 60 10 (Ankara üzerinden ), 00 964 790 190 94 06
Faks: 0 312 218 61 10 (Ankara üzerinden)
embassy.baghdad@mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: IKBY (Erbil, Süleymaniye, Dohuk) Hariç Tüm Irak

Erbil Başkonsolosluğu
Adres: Gulan Street, Ster Tower, Floor 11 Erbil
Telefon: 00964 66 224 62 33 ve 00964 750 921 56 77
consulate.erbil@mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Erbil, Süleymaniye, Dohuk
 
Bunlar da ilginizi çekebilir...
Geri