Türk Siyasi Tarihinin Kadın İlkleri

1930

İlk kadın belediye başkanı: Sadiye Hanım​

Doğum tarihiyle ilgili net bir bilgi bulunmayan Sadiye Hanım, 1930 yılında çıkarılan Belediye Yasasıyla kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanınmasının hemen ardından yapılan yerel seçimlerde, Artvin'nin Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya beldesi belediye başkanlığına aday olmuş ve seçilerek, Türkiye’nin İlk Kadın Belediye Başkanı olmuştu.

1932

İlk kadın diplomat: Adile Ayla​

17 Mart 1912 St. Petersburg doğumlu Adile Ayla, 1932’de Ankara Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Dışişleri Bakanlığı giriş sınavını kazandı ve Türkiye’nin ilk kadın diplomatı oldu. İsmet İnönü tarafından çıkarılan bir yönetmelikle, kadın diplomatların dış ülkelere tayini yasaklanınca 1934’te Dışişleri Bakanlığı'ndan istifa etti. Ardından çeşitli üniversitelerde akademisyenlik yapan Ayla, 1957'de kadınlar dış ülkelere tayin edilemezler kaydı yönetmelikten çıkarılınca, yeniden Dışişleri Bakanlığı'na döndü. 1958’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na delege, 1959’da Lahey ve 1961’de Belgrad Büyükelçilikleri müsteşarı, 1963’te Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığı görevlerini üstlendi. Genel müdür vekilliği yaptığı 1966 yılında, İtalya devletinden Liyakat Nişanı aldı ve 1967’de, elçi olarak Roma'ya tayin edildi. 05 Ekim 1992 hayatını kaybeden Adile Ayla, Türkiye'nin en başarışı diplomatlarından biriydi.

1933

İlk kadın muhtar: Gül Esin​

1901 doğumlu Gül Esin, 26 Ekim 1933’te 2349 sayılı kanunla kadınların köy ihtiyar heyetlerine ve muhtarlığa seçme ve seçilme hakkını kazanmasının ardından yapılan muhtarlık seçimlerinde 500 oy alarak Aydın'ın Çine İlçesi, Karpuzlu Bucağı'nın muhtarlığa seçildi ve İlk kadın muhtar oldu. Gül Esin, muhtar olmasının ardından kahvehanelerde kumar oynamayı yasaklamış, kız kaçırma olaylarının önüne geçmiş ve resmi nikâh işlemlerini düzene sokarak büyük başarı elde etmiş; Mustafa Kemal Atatürk tarafından da bizzat ödüllendirilmişti.

8 Şubat 1935

İlk kadın millet vekilleri​

5 Aralık 1934'de çıkan bir yasayla Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmasının ardından ilk meclis seçimleri 8 Şubat 1935'de yapılmış ve 17 kadın millet vekili mecliste halkı temsil etme hakkı kazanmıştı. Ardından yapılan ara seçimlerle bu sayı 18'e ulaştı. Soldan sağa: Mebrure Gönenç (Afyon), Hatı Çırpan (Ankara), Türkan Örs Baştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir), Şekibe İnsel (Bursa), Hatice Özgener (Çankırı);Huriye Öniz Baha (Diyarbakır), Dr. Fatma Memik(Edirne), Nakiye Elgün (Erzurum),Fakihe Öymen(Ankara), Benal Nevzat Arıman (İzmir), Ferruh Güpgüp (Kayseri); Bahire Bediş Morova(Konya), Mihri Pektaş (Malatya),Meliha Ulaş (Samsun), Fatma Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkey (Sivas), Seniha Hızal (Trabzon). Fotoğrafta olmayan Hatice Özgener ara seçimlerde Çankırı milletvekili oldu.

1971

İlk kadın bakan: Türkan Akyol​

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olan 12 Eylül 1928 doğumlu, evli ve 2 çocuk annesi Türkan Akyol, Türkiye'nin ilk kadın bakanıdır. 26 Mart 1971 - 13 Aralık 1971 tarihleri arasında 33. Hükûmet'te sağlık bakanlığı yapan Akyol, daha sonra 1993 yılında Tansu Çiller'in kurduğu DYP-SHP koalisyonu olan 50. Hükûmet'te SHP milletvekili olarak, devlet bakanlığı görevlerinde de bulundu. 7 Eylül 2017 tarihinde tedavi gördüğü hastanede 89 yaşında vefat etti.

1971

İlk kadın siyasi parti başkanı: Behice Boran​

1 Mayıs 1910 tarihinde doğan Behice Boran, Amerikan Kız Koleji'inden mezun oldu. Burslu olarak Michigan Üniversitesi'nde eğitim hakkı kazanan Boran aynı üniversiteden sosyoloji doktorasıyla ayrıldı. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi sosyoloji bölümüne doçent olarak atanan Boran, 1962 yılında kurulan Türkiye İşçi Partisi'ne katıldı. 1970 parti kurultayında genel başkan seçilen Behice Boran, Türkiye'nin ilk kadın siyasi parti başkanı oldu. Boran 1971 askeri muhtırasıyla beraber tutuklandı ve hapse atıldı. Genel afla 1974 yılında serbest kaldıktan sonra 1975'de tekrar kurulan TİP'in yeniden genel başkanı seçildi ve 1980 darbesine kadar partiye başkanlık yaptı. Boran darbenin ardından kaçtığı Brüksel'de 10 Eylül 1987'de hayatını kaybetti.

1972

İlk kadın TBMM başkanvekili: Nermin Nefçi​

1924 İstanbul doğumlu Nermin Neftçi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu. 1950 yılında CHP'ye katılan Nermin Neftçi, 1965 genel seçimlerinde adaylığını Muş'tan koydu. Doğu illerinden genel oyla seçilen ilk kadın milletvekili olan Neftçi, CHP'de Parti Meclisi üyeliği, Merkez Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. 1972'de meclis döneminin bitimine doğru TBMM Başkanvekili seçilen Neftçi, dönem sonuna kadar meclisin başkanvekilliğini yaparak Türkiye'nin İlk kadın TBMM başkanvekili oldu. Nermin Nefçi, 2003 yılında Bodrum'da hayata gözlerini yumdu.

1991

İlk kadın vali: Lale Aytaman​

1944 doğumlu olan Lale Aytaman, İstanbul Üniversitesi Alman dili ve Edebiyatı bölümünden mezun olmuş, ve Hamburg'da Alman Dili ve Edebiyatı doktorası yapmıştı. Akademisyen olarak görev aldıktan sonra 6 Temmuz 1991 tarihinde Muğla Valiliği görevine atanan ve 1995 yılına kadar bu görevi sürdüren Aytaman, Türkiye'nin ilk kadın valisidir.

1992

İlk kadın kaymakam: Özlem Bozkurt Gevrek​

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olan 1967 Bursa doğumlu Özlem Bozkurt Gevrek, 1991'de girdiği kaymaklık sınavını kazanarak 1992 yılında kaymakam olmaya hak kazandı ve İngiltere'de idare sistemi eğitimi aldı. Eğitimini 1995 yılında tamamlayan Bozkurt, Çankırı’nın Orta ilçesinde kaymakamlığa başladı ve Türkiye'nin ilk kadın kaymakamı olarak tarihe kaydedildi.

1993

İlk kadın başbakan: Tansu Penbe Çiller​

Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi mezunu olan 24 Mayıs 1946 İstanbul doğumlu Tansu Penbe Çiller, Türkiye'nin ilk ve (şu ana kadar) tek kadın başbakanıdır. 1993-2002 yılları arasında Doğru Yol Partisi'nin genel başkanlığını yapan Çiller, 1991-93 yılları arasında Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı, 1993 - 1996 yılları arasında Başbakanlık, 1996-97 yılları arasında Dışişleri Bakanı görevlerini yürüttü.