İç Savaş nedir ? İç savaş veya sivil savaş, bir ülke içinde bulunan insanların politik, dini gibi etkenlerden dolayı ortaya çıkan kutuplaşmalar sonucu birbirlerine yaptıkları silahlı çatışmalara verilen genel addır. İç savaş genelde ortak yönlerinin olmasına rağmen her ülkede kendisine özgü siyasi yapılanmaları ve kültürel etkenleri sonucu farklılık gösterir. İç savaş her ne kadar bir ülke içindeki grupların silahlı çatışması olarak tanımlansa da ülke içinde her çıkan silahlı çatışma iç savaş olarak tanımlanmaz. Örneğin; devletin ayrılıkçı bir grubun rejime karşı hareketi, yapacağı çatışmalar iç savaş olarak sayılamaz. Ancak bazen küçük bir kıvılcım büyüyüp ülke genelinde bir iç savaşa dönüştüğü de olmuştur.
Bir Çatışmanın İç Savaş Olabilmesi için;
Yaşanılan çatışmanın ülkenin genelinde olması gerekiyor. Ülkedeki mevcut devletin ya da politik gruplar arasında parçalanmalar veya ülkenin bir kısmının kontrolünü yitirmesi gerekiyor. Örneğin; İspanya İç Savaşı’nda İspanya Devleti, Cumhuriyetçiler ve Milliyetçiler arasında ikiye bölünmüşken; Suriye İç Savaşı’nda Suriye devleti ayakta kalmayı başarabilmiş ancak topraklarının büyük bir kısmını kaybetmiştir. Bakıldığı zaman; iç savaş ülkelere diğer savaş türlerine göre daha zarar vermiştir. Bunun nedeni, ülkenin kendi yapısının, kendi içinde giriştiği bir mücadelenin diğer ülkelerle giriştiği mücadelelere nazaran tedavisinin daha zor olmasıdır. Tarihte baktığımız zaman iç savaş dolayısıyla bir çok rejim bölünmüş, değişiklikler meydana gelmiştir. Sizlere çok uzaklara gitmeden iç savaşlarla ilgili birkaç örnek verebiliriz.
HAKLAR İÇİN SAVAŞ
İç savaş insanlar arasındaki inanç farklılıklarından patlak verir. İç savaşlar daha fazla politik ve dini haklar elde etmek, komşu bir devlette yer alan benzer bir grupla birlik olabilmek ya da kendi yaşam biçimini muhafaza etmek gibi nedenlerle genelde; azınlıklar tarafından başlatılır. Bu azınlıklar güçlü liderler tarafından yönetilir.
DIŞARIDAN GELEN ETKİLER
Bazı iç savaşlarda, diğer ülkeler siyasi bir kazanım ya da insan haklarını korumak adına, taraflardan birini destekler. Örneğin; sosyalist hükümet ve isyancılar arasında yaşanan iç savaşta, Amerika sosyalist ve komünist rejimlerin Orta Amerika’da yayılmasına engel olabilmek için, isyancıları desteklemiştir. Bu tip dış müdahalelere Soğuk Savaş (Sovyetler Birliği ve Amerika arasında yaşanan rekabet ve derin güvensizlik dönemi) zamanında sıkça rastlanmaktaydı.
ETNİK ÇARPIŞMALAR
Son yıllarda; etnik düşmanlık nedeniyle başlayan iç savaşlar çok kan dökülmesine neden olmuştur.
1990’ların ilk yıllarında Yugoslavya’da; Bosna, Hırvatistan ve Siovenya; Sırp egemenliğinde olan devlete karşı bağımsızlık mücadelesi verdiler. Uzun savaş döneminde binlerce sivil etnik bir temizliğin masum kurbanı oldu. Etnik bir grubun uyguladığı şiddet ve terör yüzünden, diğer etnik gruba ait siviller ya öldürüldüler ya da topraklarından zorla tahliye edildiler.
HUZURSUZ AFRİKA
1960 ve 1970’li yıllarda sömürge yönetimleri sona erince, birçok Afrika ülkesi iç savaşın pençesine düştü. Nijerya ve Angola gibi ülkelerde farklı insanlar, sömürge sınırları içinde birlikte yaşamaya zorlanmıştı. Bu farklılıklar, sömürge döneminin kapanmasından sonra; çatışma nedeni oldu. Somali, Kongo ve Çad gibi ülkelerde patlak veren kanlı iç savaşların nedeni politik ve etnik farklılıklardır.
İşte o tarihi değiştiren iç savaşlar.
1- Amerikan İç Savaşı (1861-1865)
Amerikan İç Savaşı (1861-1865)
Köleliği kaldırmak isteyen ABD başkanı Lincoln'e karşı çıkan 13 güney eyaletinin ABD'ye karşı olup iki tarafın da ağır kayıplar verdiği savaşlar dizisidir. İki tarafın da toplam 1 milyona yakın kayıp verdiği savaş, ABD'nin tarihinde en çok kayıp yaşadığı savaş olmuştur. Kuzeylilerin kazanmasıyla kölelik Amerika'nın her yerinden kaldırılmış kısa bir süre sonra da ABD Başkanı Lincoln'e suikast düzenlenip öldürülmüştür.
Amerika’nın diğer savaşlarda kaybettiği insan sayısı, Amerikan İç Savaşı’nda ölenlerden daha azdır. Savaş, kuzey ve güney eyaletleri arasında bulunan derin farklılıklar sonucu çıkmıştır.
1861-65 yılları arasında gerçekleşen Amerikan İç Savaşı’nın nedeni derin politik farklılıklardı. Güney eyaletleri, köle sahibi olma hakkı da dahil olmak üzere; her eyaletin kendi kanunlarını yapması gerektiğine ve bu hakkın, kongreye devredilemeyeceğine inanıyorlardı. 1860 yılında yapılan seçimleri Abraham Lincoln’ün kazanması ile birlikte, Güneyliler bu haklarının tehdit edileceğini hissettiler.
KUZEY VE GÜNEY
Kuzey bir sanayi ve üretim bölgesiydi, ayrıca; köleliğe karşı olan, güçlü bir harekete ev sahipliği yapıyordu. Güney ise bir tarım bölgesiydi ve büyük çiftlikler kölelerin iş gücüne dayalıydı.
SAVAŞ İLANI
Lincoln seçildikten sonra 11 güney eyaleti üyelikten ayrılarak Amerika Konfedere Devletleri’ni kurdular. Güney birlikleri 12 Nisan 1861 yılında, Güney Karolina’da bulunan Fort Sumter’e (bir karakol) saldırdılar. Lincoln, ulusu bir arada tutabilmek için, köleliği savunan eyaletlere karşı bir birlik ordusu oluşturdu.
DÖRT YIL SÜREN SAVAŞ
Amerikan İç Savaşı, Güneyin kazanamayacağı bir savaştı. Kuzeyin nüfusu daha fazlaydı, temeli sağlam bir sanayileri vardı, iletişim imkanları yüksekti ve güneye gidecek olan gıda ve malzemeleri durdurabilecek kapasitede bir donanmaları vardı. 1865 yılında Güney teslim oldu. Uzun ve kanlı bir savaşın sonunda, 600 binden fazla insan hayatını kaybetti ve çok sayıda güney şehri yok edildi. Aynı yıl; 13. kanunda yapılan değişikliğin Anayasa’ya eklenmesiyle kölelik kaldırıldı. Güneyin teslim olmasından beş gün sonra Lincoln’e suikast yapıldı.
GETTYSBURG SAVAŞI
Haziran 1863’te yapılan Gettysburg Savaşı, Amerikan İç Savaşı’nda önemli bir dönüm noktasıdır. General George Meade komutasındaki birlik kuvvetleri (yaklaşık 85 000 asker), General Robert E. Lee komutasındaki Konfedere kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. (yaklaşık 75 000 asker) Konfedere güçleri bu ezici yenilgiyi tam olarak telafi edemediler.
2- Rus İç Savaşı (1917-1922)
Rus İç Savaşı (1917-1922)
Rus İç Savaşo Çarlık Rusya'sının yıkılmasından sonra komünist yanlısı Kızıl Ordu ile monarşi yanlısı Beyaz Ordu arasında yaşanan iç savaştır. İki taraftan toplam 3 milyona yakın kişi hayatını kaybetmiş ve milyonlarca sivil de savaştan etkilenmiştir. İç savaşı komünistler kazanmış ve SSCB kurulmuştur. Vladimir Lenin ise SSCB'nin ilk devlet başkanı seçilmiştir.
3- Çin İç Savaşı (1927-1949)
Çin İç Savaşı (1927-1949)
Çin İç Savaşı, II.Dünya Savaşından sonra ülkedeki milliyetçiler ile komünistler arasında hakimiyet tartışması üzerine çıkan savaştır. İki tarafın toplam 2 milyona yakın asker kaybettiği savaşta milliyetçilerin lideri Çan Kay Şek iken komünistlerin lideri Mao Zedongdur. Komünistlerin 1949'da milliyetçileri ülkeden atmalarıyla birlike son bulmuştur. Ülkeden çıkan milliyetçiler Tayvan'ı ele geçirip orada Çin Cumhuriyeti adıyla yönetim kurmuştur.
4- İspanya İç Savaşı (1936-1939)
İspanya İç Savaşı (1936-1939)
Almanya ve İtalya'nın desteklediği milliyetçiler ile SSCB'nın desteklediği cumhuriyetçiler arasında yaşanmış bir savaştır. Başlarda cumhuriyetçiler önemli kazanımlar elde ettiyse de Nazi Almanya'sının milliyetçilere verdikleri ağır silahlar savaşın seyrini değiştirmiş ve 1939 yılında milliyetçiler zafer ilan etmiştir. Milliyetçi lider Francisco Franco diktatörlüğünü ilan etmiştir. Savaşta toplam 500.000 ile 630.000 arasında insan hayatını kaybetmiştir.
5- Kore İç Savaşı (1950-1953)
Kore İç Savaşı (1950-1953)
Çatışmaların 1953 bittiği yalnız resmi olarak antlaşma olmadığı için kağıt üzerinde savaş halinin devam ettiği savaştır. Toplam 3 milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir ve savaş sonrası ülkenin kuzeyinde komünist Kuzey Kore Halk Cumhuriyeti, güneyinde ise batı dünyasına yakın olan Güney Kore Cumhuriyeti kurulmuştur.
6- Lübnan İç Savaşı (1975-1990)
Lübnan İç Savaşı (1975-1990)
Yaklaşık 200.000 insanın ölümüne yol açan bu iç savaş, İsrail'in kurulmasıyla Lübnan'a göç eden Filistinliler ile Lübnan'lı hristiyanlar arasında ufak çatışmalarla başlamış ardından uluslararası kamuoyu oluşarak Suriye'nin ülkeniin kuzeyini, İsrail'in ise ülkenin güneyini işgal etmesiyle farklı bir boyut kazanmıştır.Ardından her iki ülke de Lübnan'dan çekişmiş ve 1991 yılında yapılan demokratik seçimler sonucunda ülkedeki siyasi suçlular için af çıkarılmıştır.
7- Angola İç Savaşı (1975-2002)
Angola İç Savaşı (1975-2002)
Angola İç Savaşı, Angola'nın Portekiz'den 1974'te bağımsızlığını kazanmasından sonra oluşmuş bir ihtilaftır ve aynı zamanda Afrika'nın en uzun süren anlaşmazlığıdır. 27 yıl süren savaş, bitene kadar 500.000 insanın yaşamını kaybetmesine yol açmıştır. 2002'de iki taraf uzlaşarak ortak bir hükümet kurmuştur.
8- Sudan İç Savaşı (1983-2005)
Sudan İç Savaşı (1983-2005)
Savaş, Sudan hükûmeti ve bağımsızlık yanlısı Güney Sudan için mücadele eden Sudan Halk Kurtuluş Ordusu arasında gerçekleşmiştir. Yaklaşık 2 milyon kişinin hayatını kaybettiği savaş sonrasında barış anlaşması imzalanmış ve Güney Sudan özerklik kazanmıştır. 2011 yılında ise tamamen bağımsız olmuştur.
9- Cezayir İç Savaşı (1991-2002)
Cezayir İç Savaşı (1991-2002)
Cezayir İç Savaşı, 1991 ile 2002 arasında hükümet güçleri ile İslamcı grupların arasında geçmiş olan savaştır. 1962'de bağımsızlığını kazanıp tek parti yönetimiyle yönetilen ülke 1980'lere geldiğinde eşitlik yanlısı insanların protestolarına ev sahipliğini yapmış ve yapılan çok partili seçimi İslamcıların kazanması sonucunda, laikler harekete geçmiş ve iç savaş başlamıştır. 2002 yılına kadar süren çatışmaların sonucunda hükumet güçleri tamamen kontrolü sağlamış ve yapılan anlaşmalarla İslamcılar için af çıkarılmıştır.
10- Suriye İç Savaşı (2011- .....)
Suriye İç Savaşı (2011- .....)
Arap Baharının etkisiyle Suriye'de başlayan gösterilerin Esed rejimi tarafından silahla bastırılmaya çalışılmasının üzerine muhalif olan halkın ve devrimci ordu mensuplarının silahlanıp özgür Suriye ordusunu kurmasıyla bir iç savaşa dönüşmüştür. Şu ana kadar milyonlarca kişi komşu ülkere sığınmış ve 300.000'e yakın kişi yaşamını yitirmiştir. Uluslararası camia barış görüşmeleri için arabulucuğa soyunmada geç kalmıştır.
Suriye'deki iç savaş 15 Mart 2011'de ülkenin güneyindeki Dera kentinde küçük bir kıvılcımla başladı. Suriye savaşında şimdiye kadar 400 bin kişi hayatını kaybetti. Suriye savaşında 6.5 milyon insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Suriye'deki iç savaşta ilk gösteriler ülkenin güney ucu, Ürdün sınırındaki Dera (Kale) antik kentinde başladı.
Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad karşıtı göstericilere güvenlik güçleri ateş açtı. 4 göstericinin ölümüyle sonuçlanan ilk gerginlik, Suriye'nin "Kale"sini bir anda Şam rejimine karşı ayaklanmanın kalesine çevirdi.
Dera'da yaşanan ölümler, Esad karşıtı gösterileri kısa sürede Humus ve Cisr el Şugur gibi Dera'ya kilometrelerce uzaklıktaki noktalara taşıdı.
Suriye'deki iç savaşta dönüm noktalarından biri 2012 yazında yaşandı. Esad yönetimi karşıtı gösteriler Suriye'nin en büyük kenti olan Halep'e sıçradı.
Halep'te 5 yıl boyunca süren çatışmalar, Osmanlı İmparatorluğu'nun en önemli kentleri arasında yer alan Halep'i ve tarihi mirasını enkaza çevirdi.
2013 baharındaysa muhalif güçler, sonraki yıllarda adını dünyaya "DAEŞ'in kalesi" olarak duyuracak olan Rakka'yı ele geçirdi. Bir yıl sonraysa örgüt Rakka'yı muhaliflerden geri aldı.
DAEŞ'in Rakka sokaklarında gövde gösterisi yaptığı görüntüleri dünya endişe içerisinde izledi. 2013'ün ağustos ayında dünyanin gözü kulağı bu kez bir saldırı haberiyle Suriye'ye çevrildi.
Çok değil başkent Şam'ın 6 kilometre uzaklığındaki Guta'da kimyasal silahla saldırı düzenlendi. Muhaliflerin kontrolündeki bölgede yasaklı sarin gazıyla siviller hedef alındı.
Zehirli gazdan etkilenmiş çocukların görüntüleri uluslararası toplumu ayağa kaldırdı. Daha sonra "Guta katlımı" olarak anılan bu saldırıdan muhalifler Suriye ordusunu, Suriye ordusuysa muhalifleri sorumlu tuttu.
Birleşmiş Milletler, muhaliflere göre bin 300 kişinin öldüğü bölgede yaptığı incelemelerde sarin gazının izine rastladı.
Guta kimyasal silahların kullanıldığı tek nokta olmadı. 6 yılda toplam 160'tan fazla kimyasal saldırı düzenlendi.
2014'ün haziran ayında Suriye'de çatışmaların gölgesinde seçim düzenlendi. Başkanlık seçimlerinde 3 aday yarıştı. Beşşar Esad oyların yüzde 88'ini alarak koltuğunu korudu.
Avrupa Birliği ve ABD'nin gayri meşru ilan ettiği seçimlerde muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde sandık kurulmadı.
Geride bıraktığımız 6 yılda en önemli gelişmelerden biri 2014'ün haziran ayında yaşandı. DAEŞ, Suriye ve Irak'ın kuzeyinde ele geçirdiği topraklarda halifelik ilan etti.
Halifelik ilanından 3 ay sonra ABD önderliğindeki koalisyon güçleri DAEŞ'e yönelik hava operasyonlarına başladı. Koalisyon güçlerini Rusya'nın Suriye girmesi izledi.
2016, Suriye'deki krize diplomatik çözüm arayışları adına yoğun bir mesaiye sahne oldu. Türkiye ve Rusya devreye girdi, binlerce kişinin Suriye ordusunun ablukası altında sıkışıp kaldığı Halep'ten tahliyeler başladı.
Kadın, çocuk 25 bin kişi Özgür Suriye Ordusu'nun kontrolündeki İdlib'e götürüldü. Sahada sağlanan başarı, diplomasi masasına da taşındı.
Türkiye ve Rusya, Astana'da Birleşmiş Milletler'in yürüttüğü Cenevre görüşmelerinin devamı niteliğindeki müzakere sürecini başlattı. Görüşmelerde, muhalifler ve Şam rejimi bir araya getirildi.
Türkiye ise 6 ay önce Özgür Suriye Ordusu ile birlikte Suriye'nin kuzeyinde operasyon başlattı. İlk olarak, Cerablus daha sonra El Bab DAEŞ'ten temizlendi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bir sonraki hedef olarak, YPG'nin belkemiğini oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri'nin kontrolü sağladığı Menbiç'i gösterdi.
Suriye'de 6 yıl içerisinde 400 binden fazla kişi öldü. 145 bin kişiden haber alınamıyor. Ölenlerden 96 bini sivildi. 14 binden fazla kişininse işkence gördüğü tahmin ediliyor.
Savaş ülke nüfusunun yarısını evlerinden etti. 4.8 milyon kişi sığınmcı konumuna düştü. Savaşın vurduğu Suriyeliler, Türkiye, Lübnan, Ürdün gibi komşu ülkelere kaçtı.
Ülke içerisindeyse 6.5 milyondan fazla kişi çatışmalar nedeniyle göç etmek zorunda kaldı.
